Thị trường vốn nhiều bất cập, tín dụng vẫn dồn vai ngân hàng

Sáng 10/5, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam tổ chức Diễn đàn Toàn cảnh Ngân hàng năm 2023 với chủ đề “Điều hành chính sách tiền tệ trước biến số kinh tế toàn cầu”.

Thách thức chính sách tiền tệ trước biến số kinh tế toàn cầu

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà nhấn mạnh, bối cảnh vĩ mô năm 2022 và những tháng đầu năm 2023 biến động nhanh và mạnh nhất trong nhiều thập kỷ, vượt khỏi mọi dự đoán trước đó. Từ suy thoái sâu trong đại dịch Covid-19, kinh tế toàn cầu nhanh chóng chuyển trạng thái thành lạm phát cao kỷ lục, lên mức trên 8% tại Mỹ và trên 10% tại châu Âu, hơn 80 quốc gia lạm phát từ 2 con số trở lên trong năm 2022.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà phát biểu tại Diễn đàn

Những tháng đầu năm 2023, nhiều quốc gia đối mặt với rủi ro suy thoái kinh tế kèm lạm phát cao, thương mại toàn cầu giảm. Chính sách tiền tệ của Mỹ, EU sẽ phức tạp, khó dự báo hơn, khủng hoảng tại một số ngân hàng ở Mỹ, châu Âu tiếp tục đặt ra thách thức cho điều hành chính sách tiền tệ trên toàn thế giới.

Với độ mở lớn nền kinh tế Việt Nam cũng sẽ chịu tác động tiêu cực không nhỏ từ những diễn biến bất lợi của kinh tế toàn cầu. Tất cả những điều đó đã đặt ra thách thức không hề nhỏ cho công tác điều hành chính sách tiền tệ trong việc kiểm soát lạm phát để góp phần duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng đạt được mục tiêu mà Quốc hội và Chính phủ đã đề ra.

Theo các chuyên gia mục tiêu tăng trưởng 6,5% trong năm nay cũng không hề dễ dàng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy giảm, cộng thêm những điểm yếu nội tại của nền kinh tế cũng ngày càng bộc lộ rõ. Hoạt động sản xuất, kinh doanh, sản xuất công nghiệp, xuất khẩu, đầu tư, thu hút FDI… vẫn còn gặp khó khăn.
Tăng trưởng tín dụng thấp cho thấy tình hình sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn, khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp, nền kinh tế tiếp tục khó khăn. Mặt bằng lãi suất cho vay dù đã giảm 0,41 điểm % so với cuối năm 2022 nhưng vẫn ở mức cao, bình quân là 9,56%/năm.

Đặc biệt, hiện gánh nặng cung ứng vốn cho nền kinh tế vẫn đang dồn lên vai hệ thống ngân hàng do thị trường vốn vẫn còn nhiều bất cập. Trong khi hiện tỷ lệ tín dụng/GDP của Việt Nam đang ở mức rất cao và theo khuyến nghị của các tổ chức quốc tế, nếu tiếp tục duy trì tăng trưởng tín dụng ở mức cao như những năm trước đây sẽ rất rủi ro cho hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế, nhất là khi nguồn vốn của các ngân hàng chủ yếu là ngắn hạn, song vẫn phải "gánh" cả nhiệm vụ cung ứng vốn trung dài hạn cho nền kinh tế.

Kỳ vọng chính sách tiền tệ nới lỏng, linh hoạt

Điều hành chính sách tiền tệ trở thành tâm điểm trong điều hành kinh tế vĩ mô, từ lạm phát, tỷ giá, lãi suất đến tiếp vốn cho doanh nghiệp...

Nhấn mạnh mục tiêu xuyên suốt là điều hành chính sách tiền tệ là kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà chia sẻ, chính sách tiền tệ xử lý hài hòa nhiều mục tiêu mâu thuẫn nhau như: Làm sao để vừa hỗ trợ kinh tế phục hồi sau đại dịch mà vẫn đảm bảo kiểm soát lạm phát trong bối cảnh giá cả, lạm phát toàn cầu tăng cao; vừa giảm áp lực mất giá mạnh của đồng Việt Nam mà vẫn phải giữ ổn định mặt bằng lãi suất; vừa đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng trong khi vẫn phải đảm bảo nhu cầu tín dụng cho nền kinh tế, đồng thời triển khai các giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay vốn.

Đồng thời, tiếp tục triển khai quyết liệt đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025”; tăng cường khuôn khổ pháp lý, cơ chế, chính sách về tiền tệ, hoạt động ngân hàng, qua đó bảo đảm thị trường tiền tệ, ngân hàng hoạt động an toàn, lành mạnh, thông suốt, bền vững.

Từ tháng 3 đến nay, các chuyên gia đánh giá tín hiệu nới lỏng chính sách tiền tệ của Việt Nam đã rõ ràng hơn. Ngân hàng Nhà nước hai lần giảm lãi suất điều hành, gói tín dụng 120 nghìn tỷ đồng với nhà ở xã hội, cũng như ban hành liên tiếp Thông tư 02 cho phép các tổ chức tín dụng được thực hiện giãn nợ tối đa 12 tháng và giữ nguyên nhóm nợ cho các khách hàng gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh; đồng thời ban hành Thông tư 03 liên quan đến hoạt động mua bán trái phiếu của ngân hàng…

Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV TS. Cấn Văn Lực nhận định, năm 2023, nhờ nguồn cung ngoại tệ tốt đến từ kiều hối; giải ngân FDI ổn định; tâm lý găm giữ đồng USD giảm đáng kể khi lãi suất đồng VND cao hơn so với đồng USD, thu hút người gửi tiền chuyển tiết kiệm sang tiền VND… NHNN đã mua ngoại tệ giúp gia tăng dự trữ ngoại hối, do đó, áp lực tỷ giá trong năm 2023 sẽ vơi đi.
Hiện nay là thời điểm thích hợp để NHNN tiếp tục giảm lãi suất, nới lỏng chính sách tiền tệ hỗ trợ cho tăng trưởng. Tuy nhiên, trạng thái “tiền rẻ” ngập tràn sẽ không còn như trước, bởi bức tranh về nền kinh tế toàn cầu đã thay đổi sau giai đoạn chống Covid-19. Ông Lực lưu ý thêm tác động từ phía cung, cũng như quyết định cắt giảm sản lượng dầu của OPEC và tăng giá điện của EVN vẫn chưa cho thấy tác động cụ thể tới lạm phát.

Trao đổi với PV, TS Trương Văn Phước - nguyên quyền Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho biết, đến tháng 10/2023 tới, ngân hàng phải giảm tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn từ 34% xuống 30%. Như vậy sắp tới, các ngân hàng có thể phải căng sức huy động vốn dài hạn lẫn ngắn hạn nhằm bảo đảm tỉ lệ sử dụng vốn đúng quy định. Điều này sẽ làm cho các ngân hàng thương mại hết sức dè dặt trong việc hạ lãi suất.

Ông Phước phân tích, lạm phát nước ta từ đầu năm 2023 đến nay chỉ tăng 0,39% và lần đầu tiên CPI tháng 4 âm 0,34%. GDP của Việt Nam quý I/2023 chỉ tăng 3,32%, là mức thấp thứ hai trong giai đoạn 2011 - 2023. Những thông số này chỉ ra tăng trưởng kinh tế nước ta bắt đầu chậm lại.

So sánh giữa lạm phát và lãi suất hiện tại có thể thấy độ chênh quá lớn. Chính vì vậy, tôi cũng như nhiều chuyên gia tài chính lẫn các ngân hàng thương mại đều kỳ vọng Ngân hàng Nhà nước linh hoạt các công cụ điều hành lãi suất như giảm tỉ lệ dự trữ bắt buộc, mở rộng cho vay thị trường mở, cho vay tái cấp vốn... để các ngân hàng giảm chi phí huy động vốn, từ đó giảm thêm lãi suất cho vay.

TS Võ Trí Thành cho rằng, Việt Nam cần sớm có kịch bản riêng để mọi việc không trở nên xấu đi, bên cạnh việc thúc đẩy tiêu dùng nội địa, đầu tư công, tạo công ăn việc làm, bơm vốn trong nền kinh tế. Nội tại nền kinh tế đang đối mặt với nhiều bài toán khó khăn trên nhiều lĩnh vực, như chậm giải ngân đầu tư công, vướng mắc pháp lý và sự suy yếu của thị trường bất động sản, áp lực điều chỉnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp… Do đó, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các Bộ, ban, ngành, địa phương, cùng tham gia xây dựng gói giải pháp chung tổng thể, nhằm tăng cường tính liên kết giữa các chính sách nói chung và giúp gia tăng hiệu quả chính sách tiền tệ nói riêng. Bên cạnh đó, gia tăng hiệu quả thực thi các gói hỗ trợ phục hồi sản xuất của doanh nghiệp.

Thảo Nguyên