Thích ứng với biến đổi khí hậu

Đến cuối tuần qua (sáng 28/11), trên các tuyến quốc lộ do địa phương quản lý, vẫn còn 15 vị trí tắc đường (12 vị trí trên Quốc lộ 27C thuộc tỉnh Khánh Hòa; 1 vị trí trên Quốc lộ 27C và 2 vị trí trên Quốc lộ 20 thuộc tỉnh Lâm Đồng). Đặc biệt, hai vị trí hư hỏng nghiêm trọng gây đứt gãy nền, mặt đường, làm ách tắc và chia cắt giao thông tại đèo Mimosa và đèo D’ran trên Quốc lộ 20 dự kiến phải tới giữa tháng 12/2025 mới có thể thông xe bước 1, dù ngành xây dựng đã đưa vào đây thiết bị hiện đại cùng đội ngũ kỹ sư, thợ kỹ thuật tinh nhuệ.

Trong lĩnh vực đường sắt, đến giữa tuần qua, tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM đã thông tàu trở lại, nhưng vẫn còn một số vị trí, tàu vẫn buộc phải chạy chậm với tốc độ chỉ từ 5 đến 15 km/h, ảnh hưởng lớn đến năng lực khai thác trên hành lang vận tải Bắc - Nam.

Dù chưa có con số thống kê cuối cùng, nhưng bão số 13 và hoàn lưu sau bão được đánh giá là đợt thiên tai gây thiệt hại lớn nhất cho ngành giao thông trong vòng 30 năm trở lại đây. Điều đáng nói là thiệt hại do bão lũ gây ra đối với hạ tầng giao thông ngày càng nghiêm trọng, cho dù nhiều công trình thời gian qua đã được xây dựng kiên cố hoặc đầu tư gia cố, bền vững hóa.

Yêu cầu cấp bách đặt ra cho ngành giao thông lúc này là phải tập trung tối đa phương tiện, vật tư, thiết bị và nhân lực để đảm bảo an toàn giao thông, triển khai các phương án ứng cứu, khắc phục nhanh nhất có thể hậu quả mưa lũ trên các tuyến quốc lộ, đặc biệt là các trục giao thông chính.

Quá trình khắc phục phải đặt an toàn lên hàng đầu: an toàn cho người và thiết bị thi công; an toàn cho các hạng mục công trình. Đồng thời, cần khẩn trương chỉ đạo kiểm tra, rà soát các cầu yếu, cầu cũ đã xây dựng lâu năm, các khu vực có nguy cơ cao về ngập lụt, sụt lở đất, lũ quét để có phương án xử lý, phân luồng từ xa, nhằm bảo đảm an toàn giao thông và an toàn công trình.

Về lâu dài, rất cần có nhận thức và tư duy mới trong ứng xử với khí hậu cực đoan khi mưa lớn kéo dài xuất hiện ngay trong mùa khô; bão đổi hướng liên tục; địa chất miền núi suy yếu; nước biển dâng làm thay đổi chế độ triều.

Một tư duy mới về quy hoạch, khảo sát, thiết kế, xây dựng và vận hành hệ thống giao thông đang trở thành yêu cầu sống còn. Tất cả quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch đô thị và các dự án trọng điểm đều phải tích hợp quản trị rủi ro thiên tai như một cấu phần bắt buộc.

Thứ nhất, cần ưu tiên đầu tư hệ thống quan trắc liên vùng, liên tỉnh; cập nhật chuẩn số liệu mới cho thiết kế hạ tầng, nhất là sau các đỉnh lũ lịch sử vừa qua. Việc dự báo sớm sẽ quyết định chất lượng quy hoạch và năng lực phòng ngừa rủi ro.

Thứ hai, nâng cao chất lượng khảo sát - thiết kế để bắt kịp biến đổi khí hậu: tăng mật độ khoan địa chất; áp dụng radar xuyên đất, công nghệ địa vật lý; mô phỏng dòng chảy dựa trên dữ liệu thủy văn 30 - 50 năm. Thiết kế phải theo kịch bản cực đoan, chứ không theo trung bình nhiều năm như trước. Cống phải lớn hơn; rãnh thoát nước sâu hơn; ta-luy phải gia cố đa lớp; nền đường phải tính toán tải trọng do mưa bão. Bên cạnh đó, cần ứng dụng công nghệ số để đánh giá các tình huống xấu nhất, tránh tình trạng thiết kế thiếu dự phòng.

Thứ ba, ưu tiên bố trí ngân sách để gia cố những cây cầu vượt sông đã xây dựng lâu năm bằng công nghệ cũ; nghiên cứu xây dựng cầu cạn, hầm đường bộ tại các vị trí đèo dốc có nguy cơ sạt lở cao; phối hợp xử lý nghiêm tình trạng khai thác cát trái phép làm thay đổi dòng chảy có thể gây xói lở trụ cầu. Các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ khi xây dựng mới cần theo tần suất đỉnh lũ mới, tránh để tái diễn tình trạng ngập lụt kéo dài gây đứt gãy giao thông. Đặc biệt là các chủ đầu tư cần rà soát lại toàn bộ thiết kế, nhất là những vị trí có nguy cơ ngập lụt cao, để kiến nghị điều chỉnh phù hợp với bối cảnh khí hậu hiện nay bởi Tần suất thiết kế 1% (P=1%) hiện không còn đảm bảo an toàn cho nhiều công trình trọng điểm. Quan trọng hơn, việc tuân thủ nghiêm Chỉ thị số 13/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về lập lại trật tự, kỷ cương trong công tác tư vấn đầu tư xây dựng công trình giao thông phải trở thành nguyên tắc tuyệt đối.

Đây sẽ là những nền tảng quan trọng để hình thành một hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông hiện đại, bền vững, thân thiện với môi trường. Nỗ lực đó không chỉ giúp người dân đi lại an toàn trong mùa mưa bão, mà còn bảo vệ dòng chảy kinh tế trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường.

Anh Minh