Thiết lập lá chắn quản trị đa lớp (bài cuối)

Bài toán này vượt khỏi phạm vi xử lý từng vụ, đòi hỏi một hệ thống giám sát, pháp lý, dữ liệu đồng bộ từ Trung ương tới địa phương.

Bịt kín các kẽ hở

Cùng với Mailisa, một trong những nguyên nhân lớn nhất tạo nên “khu rừng hỗn loạn” trong ngành thẩm mỹ, làm đẹp là sự nhập nhằng giữa hoạt động chăm sóc sắc đẹp và hoạt động khám chữa bệnh. Hàng nghìn cơ sở chỉ đăng ký “spa chăm sóc da”, nhưng lại thực hiện lăn kim sâu, laser công suất lớn, tiêm filler, tiêm tan mỡ, thậm chí hút mỡ, đặt túi ngực. Đây là những kỹ thuật chỉ được phép thực hiện ở bệnh viện hoặc phòng khám phẫu thuật thẩm mỹ được cấp phép.

Đã đến lúc Việt Nam phải tăng cường siết chặt kiểm tra toàn bộ ngành thẩm mỹ, buôn bán mỹ phẩm mang tính pháp lý cao hơn, phân định rạch ròi các cấp độ dịch vụ: những kỹ thuật chăm sóc cơ bản có thể thực hiện tại spa; những kỹ thuật xâm lấn trung bình phải do người có chứng chỉ hành nghề đảm nhiệm và những kỹ thuật xâm lấn cao chỉ được tiến hành tại cơ sở y tế đủ điều kiện với bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ đúng chuyên môn. Khi ranh giới được xác lập một cách minh bạch, khi mỗi kỹ thuật được gắn với một điều kiện hành nghề cụ thể thì tình trạng “mập mờ để lách luật” mới chấm dứt. Bất cứ cơ sở nào “vượt rào”, sai phạm đều phải chịu trách nhiệm, đều phải bị xử lý nghiêm khắc.

Đi cùng với kỹ thuật là vấn đề kiểm tra nguồn gốc của các thiết bị. Thực tế cho thấy trong thời gian qua cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều hệ thống máy laser, thiết bị làm đẹp… lưu hành trên thị trường không rõ nguồn gốc, nhập lậu, không kiểm định an toàn. Tất cả tạo nên nguy cơ bỏng sâu, hoại tử, thậm chí tử vong cho người sử dụng dịch vụ. Cần thiết lập một danh mục quốc gia về thiết bị thẩm mỹ rủi ro cao, với từng máy được gắn mã định danh, số seri, hồ sơ kiểm định rõ ràng và công khai minh bạch. Khi thiết bị bị đưa vào diện giám sát nghiêm ngặt, thị trường “vũ khí xâm lấn giá rẻ” sẽ tự khắc teo lại, kéo theo sự thu hẹp của các cơ sở phi pháp.

Một điểm chung của tất cả các mô hình kiểu Mailisa hay HT Clinic… là sự “tàng hình dữ liệu” không hồ sơ y khoa, không báo cáo, không hóa đơn, không truy vết. Đây chính là “bức màn che” khiến hoạt động phi pháp tồn tại dai dẳng, không ai biết trong mỗi phòng kín đang diễn ra điều gì.

Muốn thay đổi, phải bắt đầu bằng một hệ thống hồ sơ điện tử bắt buộc cho toàn ngành. Ví dụ như “Hồ sơ thẩm mỹ điện tử quốc gia” nếu được xây dựng sẽ trở thành bước ngoặt. Mỗi ca dịch vụ, dù là điều trị da hay phẫu thuật, đều phải lưu đầy đủ thông tin: tình trạng sức khỏe ban đầu, bác sĩ phụ trách, loại thiết bị, vật tư sử dụng, hình ảnh quy trình, kết quả sau thủ thuật và diễn biến theo dõi sau can thiệp. Khi dữ liệu được đưa lên nền tảng số, ngành y tế sẽ giám sát chuyên môn, lực lượng Công an nắm được dấu hiệu bất thường, cơ quan thuế biết được doanh thu thực, hải quan truy được dòng chảy của nguồn gốc thiết bị và quan trọng nhất, người dân có thông tin, cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi nếu xảy ra biến chứng.

Rõ ràng, khi dữ liệu được xây dựng và minh bạch, một cơ sở báo cáo doanh thu chỉ vài trăm triệu nhưng lại quảng cáo “10.000 ca mỗi năm” sẽ lập tức bị cảnh báo, đặt ra dấu hỏi. Những dòng tiền luân chuyển bất thường qua tài khoản cá nhân, ví điện tử hoặc những giao dịch lớn không tương xứng với quy mô đăng ký sẽ không thể trốn khỏi radar giám sát. Khi kinh tế số, dữ liệu số và quản trị số cùng phối hợp, không còn cơ sở nào có thể “mập mờ” lợi nhuận, trốn thuế hoặc rửa tiền núp bóng thẩm mỹ.

Nhiều cơ sở mạo danh bệnh viện, bác sĩ uy tín để hoạt động lừa đảo khách hàng.

Lá chắn chống mô hình thẩm mỹ ngầm

Những vi phạm trong lĩnh vực thẩm mỹ không chỉ là vi phạm hành chính. Đằng sau chúng có thể là tội phạm kinh tế, tội phạm công nghệ cao, thậm chí là đường dây rửa tiền hoặc tổ chức lao động nước ngoài trái phép. Vì vậy, lực lượng Công an, đặc biệt là Công an các địa phương và các phòng nghiệp vụ giữ vai trò là “mũi nhọn” trong lá chắn an toàn đối với ngành thẩm mỹ, làm đẹp, bảo đảm sức khỏe, tính mạng của người dân. Quan điểm của lực lượng Công an từ các cục chức năng thuộc Bộ Công an đến Công an các địa phương đó là kiên quyết xử lý nghiêm đối với tất cả các trường hợp vi phạm.

Từ việc bóc gỡ những trang quảng cáo trá hình đến triệt phá đường dây bác sĩ nước ngoài làm đẹp chui, Công an chính là lực lượng nắm giữ phần việc khó khăn nhất. Trong bối cảnh quảng cáo thẩm mỹ nở rộ trên mạng xã hội, việc ứng dụng AI, dữ liệu để nhận diện mẫu quảng cáo vi phạm, phát hiện nội dung mạo danh bệnh viện, kiểm soát hàng nghìn tài khoản chạy chỉ tiêu mỗi ngày là bước đi bắt buộc. Trường hợp HT Clinic dùng tên “Hà Thành Hút Mỡ Nội Soi” để đánh lừa khách hàng là minh chứng rõ ràng cho sự tinh vi mà lực lượng chức năng phải đối mặt.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát “bác sĩ du lịch” đội ngũ người nước ngoài vào Việt Nam theo diện thăm thân, du lịch rồi lén lút thực hiện dịch vụ xâm lấn đang trở thành thách thức lớn. Chỉ cần một ca phẫu thuật hỏng, hậu quả để lại là không thể khắc phục. Việc kết nối dữ liệu giữa quản lý xuất nhập cảnh, Sở Y tế và Công an cơ sở sẽ giúp lọc và xử lý triệt để tình trạng này.

Ở tầng sâu hơn, Cảnh sát kinh tế cần giám sát dòng tiền, phát hiện dấu hiệu rửa tiền hoặc trốn thuế trong các mô hình chuỗi thẩm mỹ lớn. Doanh thu tăng bất thường, mở rộng cơ sở ồ ạt, thanh toán chéo qua ví điện tử, những dấu hiệu này phải được theo dõi sát. Khi dòng tiền bị soi chiếu, những mô hình vi phạm buộc phải lộ diện. Từ vụ Mailisa chi hàng chục tỷ đồng/tháng để quảng cáo cho thấy, quảng cáo là một trong những lý do khiến hàng triệu người dân tin rằng “làm đẹp bây giờ đơn giản như gội đầu”. Quảng cáo là vũ khí giúp một spa nhỏ bé có thể tạo vỏ bọc như một bệnh viện lớn chỉ bằng vài video. Nên muốn chặn mô hình Mailisa, phải cắt được “nguồn oxy” này.

Giải pháp quan trọng nhất là yêu cầu mọi quảng cáo dịch vụ xâm lấn trên mạng xã hội phải đi kèm xác thực giấy phép. Các nền tảng như Facebook, TikTok buộc phải kiểm tra tính hợp pháp của cơ sở trước khi cho chạy quảng cáo. Chỉ một thay đổi nhỏ này cũng đủ khiến hàng nghìn cơ sở không phép biến mất khỏi bản đồ quảng cáo trực tuyến. Cùng với đó, trách nhiệm của KOLs, người nổi tiếng cần được quy định rõ ràng. Khi một KOL quảng cáo sai, họ không chỉ gây nhiễu thông tin mà còn đẩy hàng chục nghìn người, hàng vạn người vào rủi ro, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn sức khỏe. Việc xử lý nghiêm, thậm chí cấm hoạt động quảng bá đối với các trường hợp tái phạm hoặc xử lý hình sự là cần thiết để lập lại kỷ cương trong truyền thông nói chung và thẩm mỹ, làm đẹp nói riêng.

Ngành thẩm mỹ sẽ không thể sạch nếu doanh nghiệp chân chính đứng ngoài. Chính họ những người tuân thủ pháp luật, đầu tư bài bản, có đội ngũ bác sĩ đủ chuyên môn là lực lượng có khả năng tạo áp lực tự làm sạch thị trường mạnh mẽ nhất. Một bộ quy tắc đạo đức ngành thẩm mỹ, công khai bác sĩ phụ trách, minh bạch giá, báo cáo tai biến, xuất hóa đơn đầy đủ, từ chối thực hiện kỹ thuật vượt phép… sẽ tạo nên chuẩn hành nghề mới. Khi những chuẩn mực này được số hóa, gắn với đánh giá xác thực của khách hàng, doanh nghiệp nghiêm túc sẽ được bảo vệ, trong khi những cơ sở làm ăn chụp giật sẽ bị đào thải tự nhiên.

Song song với đó, cần chuẩn hóa đào tạo, tăng cường giám sát, kiểm tra sẽ loại bỏ được cơ bản thực trạng “3 ngày học tiêm filler” rồi tự xưng là chuyên gia. Một chương trình đào tạo toàn quốc, chứng chỉ hành nghề tái kiểm định định kỳ và kiểm tra thực hành hằng năm sẽ nâng chuẩn chất lượng nhân sự, giảm sâu nguy cơ tai biến.

Việc tổ chức bộ máy theo mô hình chính quyền hai cấp giúp công tác quản lý địa bàn trở nên cụ thể và sát thực tế hơn. Ở cấp xã, phường nơi giao thoa trực tiếp với đời sống, cán bộ quản lý có điều kiện nhận diện từ sớm những cơ sở có dấu hiệu bất thường: biển hiệu mập mờ, quảng cáo sai, lượng người ra vào lớn bất thường. Đây chính là “vòng tròn giám sát đầu tiên” để ngăn vi phạm ngay từ đầu. Lực lượng thanh tra, y tế và Công an phối hợp triển khai kiểm tra định kỳ, xử lý cơ sở tái phạm, đồng thời dựa trên dữ liệu rủi ro để phát hiện những điểm nóng. Khi hai cấp chính quyền cùng vận hành nhịp nhàng, khoảng trống quản lý sẽ được thu hẹp tối đa.

Đại tá Đào Hồng Sơn, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, Bộ Công an nhấn mạnh: Lực lượng Công an kiên quyết điều tra, xử lý nghiêm minh, không có “vùng cấm” đối với tất cả những cá nhân, tổ chức sai phạm. Cùng với đó, các cơ quan quản lý, người dân cũng cần chủ động trang bị công cụ để bảo vệ mình, phòng, chống vi phạm. Một ứng dụng cho phép kiểm tra giấy phép cơ sở trong vài giây, phản ánh vi phạm chỉ bằng một cú chạm, xem đánh giá xác thực, xem hồ sơ bác sĩ, tất cả những điều đó sẽ biến chính khách hàng trở thành “tai mắt” của hệ thống quản trị. Khi người dân biết quyền được yêu cầu hồ sơ trước thủ thuật, biết cách phân biệt bác sĩ thật, giả, biết đánh giá rủi ro của từng kỹ thuật, trở thành những khách hàng thông minh thì không cơ sở phi pháp nào còn dễ dàng che mắt họ.

Muốn chặn đứng những mô hình kinh doanh phi pháp kiểu Mailisa, Việt Nam cần một “bộ não quản trị” mới hiện đại, số hóa, kết nối và đa lớp. Một hệ thống trong đó luật pháp sắc bén, dữ liệu minh bạch, công nghệ giám sát thông minh, Công an làm mũi nhọn, Y tế giám sát chuyên môn, Thuế kiểm soát dòng tiền, chính quyền hai cấp quản lý, gắn chặt địa bàn, doanh nghiệp chân chính giữ chuẩn mực và người dân trở thành trung tâm của an toàn, khách hàng là những người sử dụng dịch vụ thông minh. Khi toàn bộ cỗ máy này vận hành đồng bộ, ngành thẩm mỹ sẽ không còn là vùng xám đầy rủi ro. Nó sẽ trở thành một lĩnh vực minh bạch, chuẩn hóa, an toàn nơi giá trị thật được tôn vinh, và những mô hình phi pháp sẽ không còn đất tồn tại.

Hoàng Phong