Thiếu nước sạch bên lòng hồ thủy điện ở Nghệ An

Bản Bãi Gạo nằm bên sông Lam, nay thành lòng hồ thủy điện Chi Khê.

Nước hồ hòa vào giếng, người dân không dám dùng

Nằm ở thượng nguồn sông Lam, nhiều năm nay người dân bản Bãi Gạo (xã Châu Khê, tỉnh Nghệ An) vẫn dựa vào giếng khoan, giếng đào để có nước sinh hoạt. Thế nhưng, từ cuối năm 2017, khi thủy điện Chi Khê bắt đầu tích nước, đoạn sông qua địa bàn xã biến thành lòng hồ, mực nước dâng cao, dòng chảy quẩn vào giếng, làm nguồn nước bị nhiễm bẩn.

Nước giếng đào của gia đình bà Lô Thị Phòng.

Theo người dân địa phương, trước năm 2017, giếng khoan của người dân Bãi Gạo (xã Châu Khê, tỉnh Nghệ An) thường sâu 14 – 15m mới có nước, nguồn nước trong và an toàn. Nhưng từ khi thủy điện tích nước, mực nước dâng cao, chỉ cần khoan 4 – 5m đã có nước nhưng lại đục, vàng và lẫn nhiều tạp chất.

Giếng nước của gia đình bà Lô Thị Phòng nằm sát sông Lam, nay trở thành lòng hồ thủy điện Chi Khê. Bà kể, từ cuối năm 2017 khi thủy điện tích nước, nguồn nước giếng chuyển sang màu vàng, lẫn nhiều vẩn đục. Mỗi khi mưa lớn hoặc thủy điện xả lũ, nước sông đục đến đâu thì nước giếng cũng biến đổi y như vậy. Lúc ấy, giếng chỉ còn dùng được cho gia súc. Để có nước sinh hoạt, gia đình bà phải hứng nước mưa hoặc đi xin từ những hộ sống ở vị trí cao hơn.

Sau khi phát hiện nguồn nước nhiễm bẩn, người dân bản nhiều lần gửi đơn kiến nghị lên chính quyền các cấp. “Chúng tôi kiến nghị không biết bao nhiêu lần. Đến năm 2023 mới có đoàn về kiểm tra, lấy mẫu nước xét nghiệm rồi thông báo rằng phản ánh của dân là có cơ sở. Nhưng từ đó đến nay, cũng chưa thấy giải pháp cụ thể nào để đảm bảo nguồn nước sinh hoạt. Trước khi thủy điện tích nước, giếng vẫn trong lành, dùng bình thường,” bà Phòng nói.

Nước giếng đào của gia đình bà Phòng có màu vàng đục.

Một số hộ khác, như gia đình ông Lô Đức Hạnh, có giếng ở vị trí cao nên trở thành nơi “cung cấp” nước cho 4–5 hộ lân cận. Tuy vậy, theo ông Tuấn, đây cũng chỉ là giải pháp tạm bợ, bởi kết quả xét nghiệm cho thấy nhiều chỉ số không đạt, đặc biệt là độ pH cao.

Ông Lộc Văn Tuấn, Trưởng ban Mặt trận bản Bãi Gạo cho biết, bản có hơn 100 hộ thì phần lớn giếng đều nhiễm bẩn. “Chúng tôi nhiều lần gửi đơn kiến nghị lên xã, tỉnh và cả chủ đầu tư thủy điện Chi Khê, nhưng đến nay chỉ dừng lại ở khâu kiểm tra, khảo sát, chưa có giải pháp cụ thể,” ông Tuấn nói.

Được biết ngày 28/9/2023, Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) Nghệ An (trước khi sáp nhập) đã lấy 5 mẫu nước hồ và 16 mẫu nước giếng để xét nghiệm. Kết quả xác nhận phản ánh của người dân là có cơ sở: các giếng nước gần lòng hồ bị ô nhiễm do ảnh hưởng dòng chảy và nguồn thải.

Trên cơ sở đó, Sở Tài nguyên và Môi trường kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo chủ đầu tư thủy điện Chi Khê cùng chính quyền địa phương xử lý các điểm nước tù đọng, đồng thời xây dựng hệ thống cấp nước sạch cho người dân.

Dân mòn mỏi chờ nước sạch

Ngày 28/9/2023, Sở TN-MT Nghệ An (cũ) đã báo cáo UBND tỉnh kết quả xác minh, xét nghiệm 5 mẫu nước lòng hồ và 16 mẫu nước giếng tại bản Bãi Gạo (xã Châu Khê, Con Cuông cũ). Kết quả cho thấy phản ánh của người dân về tình trạng nước sinh hoạt ô nhiễm là có cơ sở, nguyên nhân do các giếng nằm gần nguồn thải, khu vực nước bị quẩn dòng khi thủy điện tích nước.

Hơn 7 năm tích nước thủy điện Chi Khê, sông biến thành lòng hồ, hàng trăm hộ dân thiếu nước sạch do nguồn nước giếng bị ô nhiễm.

Từ đó, Sở kiến nghị UBND tỉnh giao chủ đầu tư thủy điện Chi Khê cùng chính quyền huyện, xã xử lý các điểm tù đọng gần khu dân cư, có biện pháp cấp nước sạch và đảm bảo vệ sinh môi trường. Đồng thời, Sở NN-PTNT (cũ) được đề nghị chủ trì phối hợp xây dựng hệ thống cấp nước sạch cho người dân theo quy chuẩn. UBND tỉnh sau đó đã có văn bản chỉ đạo triển khai.

Thế nhưng đến nay, hàng trăm hộ dân vẫn trong cảnh thiếu nước sạch. Theo ông Kha Văn Thương, Phó chủ tịch UBND xã Châu Khê, từ năm 2018 xã đã tiếp nhận 120 đơn kiến nghị của người dân 6 bản về tình trạng này, song nhiều cuộc làm việc với chủ đầu tư thủy điện vẫn chưa tìm được giải pháp.

Ngày 26/8 vừa qua, UBND tỉnh tiếp tục ra văn bản giao các sở, ngành liên quan xử lý, trả lời kiến nghị của người dân Bãi Gạo. Ông Lô Văn Thao, Bí thư Đảng ủy xã Châu Khê cho biết, trong tháng 9 này xã sẽ làm việc trực tiếp với chủ đầu tư thủy điện Chi Khê để bàn bạc hướng giải quyết, sau đó báo cáo UBND tỉnh và các ngành chức năng.

Song Hoàng