Thỏa thuận Brexit mới đặt ra vấn đề hóc búa về quy tắc xuất xứ đối với hàng hóa

Việc Bắc Ailen ở EU hay Anh sẽ khác nhau tùy thuộc khía cạnh được quan tâm. Đối với Bắc Ailen, các quy tắc đặt ra giữa Anh và EU sẽ chi phối quy định kinh tế và cách thức giao dịch với cả Cộng hòa Ailen và phần còn lại của Vương quốc Anh. Các công ty ở Bắc Ailen nhập khẩu hàng hóa từ phần còn lại của Vương quốc Anh sẽ bị tính thuế suất của EU đối với hàng nhập khẩu của họ. Sau đó, họ sẽ nhận được tiền hoàn thuế nếu họ có thể chứng minh rằng Bắc Ailen là điểm đến cuối cùng của hàng nhập khẩu. Các nhà bình luận đã nhanh chóng chỉ ra rằng hệ thống này không chỉ gây ra những khó khăn lớn về hành chính, mà còn đảm bảo rất nhiều tệ nạn quan liêu mới cho các doanh nghiệp Bắc Ailen.

Bắc Ailen hiện nhập khẩu gấp đôi từ Anh so với phần còn lại của thế giới, bao gồm cả nước Cộng hòa Ailen. Nếu Anh và EU đạt được thỏa thuận thương mại tự do, thì xuất khẩu từ Anh sang Bắc Ailen sẽ phải tuân theo các quy tắc về yêu cầu xuất xứ. Điều này có nghĩa là các thương nhân người Anh sẽ cần phải chứng minh hàng hóa của họ được sản xuất tại Vương quốc Anh để xuất khẩu đến Bắc Alien miễn thuế. Để hiểu tại sao sẽ có quy tắc xuất xứ ở biển Ailen, xem xét ví dụ về ô tô. EU tính thuế 10% đối với hàng nhập khẩu ô tô từ các quốc gia, như Mỹ, mà nước này không có thỏa thuận thương mại tự do. Nhưng giả sử rằng sau khi Brexit, Anh ký các hiệp định thương mại tự do bãi bỏ thuế quan xe ô tô với cả EU và Mỹ. Một nhà xuất khẩu thông minh ở Mỹ có thể cố gắng hoàn thành thuế quan ô tô của EU bằng cách gửi xe trước tới Anh để hưởng miễn thuế theo FTA Anh-Mỹ, sau đó từ Anh sang Bắc Ailen miễn thuế theo FTA Anh-EU. Một khi những chiếc xe đến Bắc Ailen, chúng sẽ được tự do lưu thông khắp EU mà không phải đối mặt với những hạn chế nào hơn nữa.

Rủi ro của các công ty gửi hàng hóa thông qua một nước thứ ba để tránh thuế quan là lý do tại sao các quy tắc xuất xứ tồn tại. Thông thường, họ chỉ áp dụng tại biên giới quốc tế nhưng đặc thù của thỏa thuận Brexit được đề xuất có nghĩa là nó sẽ dẫn đến các quy tắc xuất xứ về thương mại trong Vương quốc Anh. Và những gì áp dụng cho xe hơi, cũng sẽ cho tất cả các hàng hóa khác. Vậy tại sao đây là vấn đề nếu có quy tắc xuất xứ ở biển Ailen? Thứ nhất, điều đó có nghĩa là ngay cả theo thỏa thuận thương mại tự do giữa Anh và EU, sẽ có biên giới hải quan giữa Bắc Ailen và phần còn lại của Vương quốc Anh. Đây là một sự khác biệt quan trọng giữa thỏa thuận mới và kế hoạch trước đây của Cựu Thủ tướng Anh Theresa May, để Vương quốc Anh và EU duy trì trong một lãnh thổ hải quan duy nhất. Thỏa thuận Brexit mới không chỉ tạo ra một biên giới trong Vương quốc Anh, mà sự phân chia sẽ là vĩnh viễn. Thứ hai, các công ty ở phần còn lại của Vương quốc Anh làm ăn với Bắc Ailen sẽ phải chịu gánh nặng việc tuân thủ quy tắc xuất xứ ngay cả khi họ không giao dịch quốc tế. Thật không dễ để xác định khi nào hàng hóa được sản xuất tại Vương quốc Anh. Các hiệp định thương mại thường yêu cầu một số tỷ lệ giá trị nội địa ở mức 50% nếu muốn nói là giá trị tốt của dòng sản phẩm được sản xuất tại Anh.

Vấn đề là để một công ty xác định liệu nó có đáp ứng được ngưỡng này hay không, họ không chỉ cần biết đầu vào của sản phẩm đến từ đâu, mà còn là nơi các nhà cung cấp của họ cung cấp đầu vào và nhà cung cấp lấy nguồn từ đâu, v.v. Lãng phí tiền thu thập dữ liệu cần thiết để đáp ứng quy tắc xuất xứ. Hoặc ngừng xuất khẩu sang Bắc Ailen. Không có lựa chọn nào là hấp dẫn. Mặc dù vội vã nhưng các điều khoản Brexit của Vương quốc Anh từ EU sẽ có tác dụng lâu dài. Quy tắc xuất xứ thương mại trong Vương quốc Anh chỉ là một ví dụ về những gì tương lai có thể xảy ra, nhưng minh họa một bức tranh rộng hơn. Chia sẻ quyền về Bắc Ailen với EU sẽ có những hậu quả về kinh tế, cũng như chính trị. Và những hậu quả đó sẽ được cảm nhận rõ ràng ở cả hai phía của Biển Ailen.

Minh Việt