Thỏa thuận hợp tác địa nhiệt Trung Quốc - Iceland:Hướng tới đối tác năng lượng sạch

Từ “công xưởng thế giới” đến "sản xuất xanh"

Theo tuyên bố chung, Trung Quốc và Iceland cam kết thúc đẩy hợp tác toàn diện trong lĩnh vực địa nhiệt, năng lượng tái tạo và công nghệ lưu trữ carbon. Văn kiện này gồm ba trụ cột chính: chuyển giao công nghệ, đầu tư hạ tầng và nghiên cứu chung; phản ánh cách tiếp cận “hai bên cùng có lợi” giữa một quốc gia có kinh nghiệm kỹ thuật hàng đầu là Iceland và một nền kinh tế có năng lực tài chính và triển khai quy mô lớn như Trung Quốc.

Cụ thể, Iceland sẽ chia sẻ mô hình quản lý và công nghệ khai thác địa nhiệt đã giúp nước này trở thành hình mẫu toàn cầu về năng lượng sạch, bao gồm các kỹ thuật khoan sâu địa nhiệt, xử lý nguồn nước nóng tự nhiên và tái tạo năng lượng nhiệt trong đô thị. Trong khi đó, Trung Quốc cam kết hỗ trợ vốn đầu tư, nhân lực kỹ thuật và hạ tầng công nghiệp để mở rộng ứng dụng công nghệ địa nhiệt tại các khu vực có tiềm năng cao như Tân Cương, Tây Tạng và Vân Nam. Hai bên cũng nhất trí thành lập Trung tâm Hợp tác địa nhiệt Trung Quốc - Iceland tại Bắc Kinh nhằm điều phối các dự án thí điểm, đồng thời tăng cường nghiên cứu chung về giảm phát thải và lưu trữ carbon trong lòng đất.

Nhà máy điện địa nhiệt Hellisheiði tại Iceland. Ảnh: Energy Monitor

Giới quan sát cho rằng, đây không chỉ là một thỏa thuận kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa chính trị và chiến lược. Động thái này cũng phản ánh xu hướng chuyển dịch của Trung Quốc trong việc định hình vai trò quốc tế, từ “người tiêu thụ năng lượng lớn” sang “người cung cấp giải pháp xanh”; đồng thời mở rộng hợp tác với các quốc gia nhỏ nhưng có công nghệ tiên phong.

Trong hơn một thập niên qua, Trung Quốc vẫn được xem là trung tâm sản xuất công nghiệp nặng với mức phát thải cao hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, kể từ sau Hội nghị COP28, Bắc Kinh đã thúc đẩy chiến lược “Made in China Green” (sản xuất xanh tại Trung Quốc), thể hiện nỗ lực chuyển hướng mạnh mẽ sang phát triển năng lượng tái tạo như địa nhiệt, gió, mặt trời và hạt nhân thế hệ mới.

Trung Quốc kỳ vọng được tiếp cận công nghệ địa nhiệt tiên tiến để ứng dụng tại các khu vực phía Tây có tiềm năng nhiệt năng lớn; đồng thời thể hiện vai trò của mình như một đối tác chủ động trong chuyển đổi năng lượng toàn cầu, qua đó tạo thế cân bằng trước các sáng kiến xanh của Mỹ và châu Âu. Ở chiều ngược lại, việc Iceland chọn Trung Quốc làm đối tác cho thấy xu hướng đa dạng hóa quan hệ năng lượng của các nước Bắc Âu, nhằm cân bằng giữa lợi ích kinh tế và mục tiêu môi trường toàn cầu.

“Cú hích” cho năng lượng địa nhiệt tại châu Á

Năng lượng địa nhiệt đang dần trở thành một phần quan trọng trong bức tranh chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Khác với năng lượng mặt trời hay gió, địa nhiệt có ưu thế lớn về tính ổn định và liên tục, có thể cung cấp điện năng và nhiệt năng suốt 24 giờ mà không phụ thuộc vào điều kiện thời tiết. Tuy vậy, việc phát triển nguồn năng lượng này vẫn gặp rào cản đáng kể, từ chi phí đầu tư ban đầu cao, đòi hỏi kỹ thuật khoan sâu cao và kiểm soát nhiệt độ lòng đất, cho tới yếu tố địa chất phức tạp khiến nhiều dự án thương mại chưa đạt hiệu quả kỳ vọng.

Iceland được xem là quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này, khi tận dụng hiệu quả nguồn nhiệt tự nhiên từ lòng đất để đáp ứng hơn 85% nhu cầu sưởi ấm của người dân và hơn 25% nhu cầu điện năng quốc gia. Mô hình quản lý và công nghệ khai thác của Iceland được quốc tế đánh giá cao nhờ bảo đảm tính bền vững, an toàn và thân thiện với môi trường. Trong khi đó, dù Trung Quốc sở hữu tiềm năng địa nhiệt rất lớn tại các khu vực như Vân Nam, Tân Cương và Tây Tạng, nhưng quốc gia này hiện mới chỉ khai thác được khoảng 1% trữ lượng. Phần lớn các dự án chủ yếu phục vụ nhu cầu dân sinh, trong khi các ứng dụng công nghiệp và phát điện còn hạn chế do chi phí cao và thiếu công nghệ phù hợp.

Trong bối cảnh đó, sự hợp tác giữa hai quốc gia được kỳ vọng sẽ tạo ra “cú hích” cho năng lượng địa nhiệt tại châu Á. Thỏa thuận hợp tác năng lượng xanh giữa Trung Quốc và Iceland mở ra cơ hội đáng kể cho việc giảm chi phí công nghệ, mở rộng quy mô ứng dụng và tăng tính khả thi thương mại của năng lượng địa nhiệt. Sự kết hợp giữa kinh nghiệm kỹ thuật và quản lý vận hành từ Iceland với nguồn lực tài chính và năng lực triển khai hạ tầng của Trung Quốc, có thể thúc đẩy việc phổ biến công nghệ này tại châu Á - khu vực có nhu cầu năng lượng sạch tăng nhanh nhưng vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch.

Các chuyên gia nhận định, đây được xem là hướng hợp tác mang tính thực chất, góp phần đa dạng hóa nguồn năng lượng tái tạo toàn cầu và hỗ trợ tiến trình giảm phát thải trong dài hạn. Nếu được triển khai hiệu quả, đây có thể trở thành mô hình hợp tác tiêu biểu cho các nước đang phát triển trong khu vực, nơi có nhu cầu năng lượng sạch tăng mạnh, nhưng khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại còn nhiều hạn chế.

Xu hướng hợp tác năng lượng xuyên lục địa

Thỏa thuận hợp tác năng lượng xanh giữa Trung Quốc và Iceland không chỉ mang ý nghĩa về mặt kỹ thuật trong quá trình chuyển đổi năng lượng, mà còn phản ánh những định hướng đối ngoại đáng chú ý của cả hai quốc gia. Trong bối cảnh nhiều nền kinh tế phương Tây còn tiếp tục tranh luận về chi phí, tốc độ và mức độ cam kết đối với mục tiêu giảm phát thải, Trung Quốc đang tìm cách khẳng định vai trò của mình thông qua các hành động cụ thể như đầu tư, chuyển giao công nghệ và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Với Iceland, quốc gia nhỏ thuộc Khu vực Kinh tế châu Âu (EEA), việc mở rộng hợp tác với một đối tác châu Á cho thấy xu hướng đa phương hóa trong quan hệ năng lượng. Động thái này không chỉ nhằm đa dạng hóa kênh hợp tác, mà còn góp phần giảm mức độ phụ thuộc vào Liên minh châu Âu (EU) và NATO trong các vấn đề năng lượng và công nghệ môi trường.

Theo đánh giá của một số chuyên gia, thỏa thuận này có thể được xem như một phần trong chiến lược “ngoại giao khí hậu mềm” của Trung Quốc. Thông qua các sáng kiến hợp tác cụ thể, Bắc Kinh đang tìm cách củng cố hình ảnh một cường quốc có trách nhiệm trong ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời mở rộng ảnh hưởng kinh tế trong lĩnh vực công nghệ sạch.

Ở góc độ rộng hơn, sự kiện này phản ánh xu hướng dịch chuyển trong mô hình hợp tác toàn cầu, từ cạnh tranh nguồn năng lượng truyền thống sang liên kết công nghệ và chia sẻ lợi ích xanh. Sự bổ trợ giữa năng lực công nghệ từ Bắc Âu và năng lực đầu tư, thị trường từ châu Á cho thấy tiềm năng hình thành một mô hình hợp tác xuyên lục địa trong lĩnh vực năng lượng, góp phần định hình lại trật tự năng lượng thế giới.

Châu Anh