Thời điểm vàng phát triển khí thiên nhiên

Trong bối cảnh thế giới đang bước vào làn sóng phát triển LNG lớn nhất lịch sử, Việt Nam xem khí thiên nhiên gồm LNG, CNG, LPG là nguồn năng lượng chuyển tiếp quan trọng. Không chỉ giúp giảm phát thải so với than và dầu, khí thiên nhiên còn nâng cao tính linh hoạt cho hệ thống điện khi các nguồn năng lượng tái tạo vốn có tính ổn định không cao.

Tại diễn đàn “Chiến lược và Xu hướng Phát triển Thị trường Khí thiên nhiên (CNG, LNG, LPG) tại Việt Nam và khu vực ASEAN"ngày 23/12 tại Hà Nội, bà Nguyễn Mai Bích Tiên – Phòng phát triển dự án tiết kiệm năng lượng, Công ty GreenYellow Việt Nam nhấn mạnh, đây là thời điểm vàng để Việt Nam hoạch định chiến lược dài hạn. Việc tận dụng LNG giúp bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời là bước đệm cần thiết để thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050”.

Diễn đàn "Chiến lược và Xu hướng Phát triển Thị trường Khí thiên nhiên (CNG, LNG, LPG) tại Việt Nam và khu vực ASEAN" do Tạp chí Năng lượng sạch Việt Nam tổ chức.

Hiện nay, một số hạ tầng trọng điểm đã có chuyển biến tích cực như Kho cảng Thị Vải đã vận hành, các dự án Nhơn Trạch 3 & 4, Sơn Mỹ, Hải Lăng... đang được thúc đẩy triển khai. Tuy nhiên, tốc độ này vẫn được đánh giá là chưa tương xứng với quy hoạch.

Tại diễn đàn, PGS TS Ngô Trí Long – chuyên gia kinh tế cho rằng khung pháp lý hiện nay vẫn nặng tính hành chính, chồng lấn vai trò giữa quản lý nhà nước và chức năng kinh doanh.

“Khi chuyển sang LNG nhập khẩu với mô hình nhiều nhà đầu tư, việc thiếu minh bạch trong phân bổ công suất kho cảng, đường ống và cơ chế giá thiên về quản lý hành chính sẽ làm mất đi tín hiệu thị trường. Nếu không có khung pháp lý ổn định trên 20 năm và bộ hợp đồng chuẩn quốc tế, chúng ta sẽ khó thu hút được dòng vốn tư nhân lớn”, ông Long nhận định.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Quốc Thập – Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho rằng ngành khí đang đối mặt với mâu thuẫn giữa mục tiêu chiến lược và giải pháp thực hiện. Tổng công suất lắp đặt hệ thống điện đạt 90GW nhưng khả năng huy động thực tế chỉ dưới 60% do hệ thống truyền tải bất cập. Trong khi đó, hiện nay hầu hết các dự án điện khí LNG vẫn chưa đạt được quyết định đầu tư cuối cùng (FID) do rủi ro về chính sách giá và cơ chế mua bán điện (PPA).

Chỉ ra thêm thách thức chi phí, PGS Phạm Hoàng Lương – Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Sạch Việt Nam cho biết, nhiên liệu chiếm tới 60-70% chi phí sản xuất điện khí. Do đó, việc phụ thuộc vào thị trường LNG quốc tế nếu không có chiến lược quản trị tốt sẽ đe dọa đến an ninh năng lượng và sự ổn định của giá điện trong nước.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Bùi Quốc Hùng – Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), đã chia sẻ những nỗ lực mới nhất về mặt chính sách. Trong đó về hạ tầng truyền tải, Quốc hội đã cho phép điều chỉnh linh hoạt quy hoạch để giải tỏa công suất cho các dự án điện khí và năng lượng tái tạo. Bộ Công Thương đang trình Chính phủ văn bản chính thức về việc cam kết sản lượng mức 75% cho các dự án LNG để hỗ trợ nhà đầu tư.

Với giá điện, khung giá phát điện LNG nhập khẩu năm 2025 tạm tính khoảng 3.069 đồng/kWh, nhưng sẽ được điều chỉnh linh hoạt dựa trên biến động thị trường quốc tế để bảo đảm tính khả thi.

Để biến những chính sách này thành thực tiễn, TS Nguyễn Quốc Thập kiến nghị cần sớm xây dựng Luật Năng lượng quốc gia tích hợp; cho phép tư nhân đầu tư vào hạ tầng truyền tải và mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cho cả điện khí. Đặc biệt, cần có cơ chế bảo lãnh Chính phủ (GGU) cho các dự án trọng điểm để giải quyết nỗi e ngại của các nhà đầu tư quốc tế.

Chuyên gia Trần Đình Thiên nhận định, thế giới đã thay đổi căn bản về công nghệ và cấu trúc năng lượng, chúng ta không chỉ cần ‘sửa lỗi’ cục bộ mà cần một hệ thiết chế mới hoàn toàn”.

Cần quyết liệt thoát ly tư duy “năng lượng giá rẻ” để chuyển sang tư duy “năng lượng chất lượng và bền vững”. Việc chấp nhận một cơ chế giá linh hoạt tiệm cận thị trường, đi kèm với những cam kết bảo lãnh đầu tư ổn định, chính là chìa khóa để Việt Nam không lỡ nhịp trong làn sóng điện khí toàn cầu, bảo đảm nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế bền vững.

Minh Thu