Thời hạn thử nghiệm công nghệ cao không nên quá 3 năm

Quang cảnh thảo luận tại tổ 4. Ảnh: Hồ Long

Tiêu chí xác định công nghệ cao được ưu tiên còn chung chung

Cho ý kiến vào dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) tại phiên thảo luận ở Tổ chiều 6/11, các đại biểu Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai) cơ bản tán thành sự cần thiết ban hành luật này.

Theo ĐBQH Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa), Điều 5 dự thảo Luật đặt ra các tiêu chí để xác định công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển và công nghệ chiến lược.

ĐBQH Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, cách tiếp cận trong dự thảo Luật dựa nhiều vào các tiêu chí định tính, như: có ý nghĩa chiến lược đối với phát triển kinh tế – xã hội hoặc bảo đảm quốc phòng, an ninh; phù hợp với định hướng phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia; có tác động lớn đến phát triển kinh tế – xã hội…

Đại biểu nhìn nhận, dự thảo Luật đang thiếu một khung đánh giá định lượng cụ thể, có thể đo lường được, sẽ gây khó khăn đáng kể trong công tác lựa chọn và ưu tiên phân bổ nguồn lực đầu tư.

Mặt khác, các tiêu chí mang tính chủ quan cao như vậy sẽ dẫn đến sự không thống nhất trong việc áp dụng giữa các bộ, ngành và địa phương. Khi thiếu cơ sở định lượng rõ ràng, việc đánh giá hiệu quả đầu tư và điều chỉnh chính sách hỗ trợ trở nên khó khăn hơn.

Các đại biểu tham gia thảo luận ở Tổ 4 chiều 6/11. Ảnh: Hồ Long

Để giải quyết vấn đề này, đại biểu đề xuất bổ sung nội dung quy định Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí chấm điểm và phương pháp đánh giá định lượng đối với công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển và công nghệ chiến lược.

Bộ tiêu chí này cần bao gồm nhiều yếu tố như: tiềm năng thương mại hóa và xuất khẩu; khả năng nội địa hóa và tạo chuỗi giá trị trong nước; tác động đối với môi trường và xã hội, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi xanh; khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường công và dịch vụ công; cũng như đánh giá các rủi ro về an ninh, an toàn và tuân thủ tiêu chuẩn.

Đặc biệt quan trọng, Bộ tiêu chí này cần được công bố công khai, áp dụng thống nhất trên phạm vi cả nước và được cập nhật định kỳ để phù hợp với sự phát triển của khoa học công nghệ cũng như nhu cầu thực tiễn.

“Việc xây dựng khung chấm điểm đa tiêu chí như vậy sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực như: giúp tăng tính minh bạch và khách quan trong quá trình ra quyết định, giảm thiểu yếu tố chủ quan và rủi ro, lợi ích nhóm”, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh phát biểu.

Bên cạnh đó, khung đánh giá thống nhất sẽ tạo cơ sở vững chắc cho việc phân bổ nguồn lực đầu tư công một cách hiệu quả hơn, bảo đảm ngân sách nhà nước được sử dụng đúng mục đích và tối ưu; đồng thời giúp việc giám sát, đánh giá và điều chỉnh chính sách trở nên khoa học và chính xác hơn.

Một điểm quan trọng nữa là tính công khai và minh bạch của Bộ tiêu chí sẽ tạo niềm tin cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp và cộng đồng nghiên cứu, từ đó khuyến khích họ tham gia tích cực hơn vào phát triển công nghệ cao.

Có cơ chế hỗ trợ tài chính cho địa phương còn khó khăn

Về chính sách thử nghiệm công nghệ cao, công nghệ chiến lược (Điều 13), đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh cho rằng, dự thảo Luật đã tạo hành lang pháp lý cho hoạt động thử nghiệm công nghệ cao và công nghệ chiến lược, cho phép các tổ chức và cá nhân thực hiện thử nghiệm khi công nghệ đạt mức độ sẵn sàng từ 6 trở lên.

Dự thảo Luật cũng quy định các chính sách hỗ trợ, bao gồm hỗ trợ về hạ tầng kỹ thuật, nền tảng thử nghiệm dùng chung, chi phí thử nghiệm, cũng như các ưu đãi về thuế và đất đai.

Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa quy định rõ thời hạn cụ thể cho mỗi đợt thử nghiệm, các ngưỡng an toàn bắt buộc cần tuân thủ, cũng như tiêu chí để đánh giá kết quả và điều kiện thoát “sandbox” (thử nghiệm có kiểm soát) để chuyển sang giai đoạn triển khai chính thức. Dự thảo Luật cũng không có dẫn chiếu tới quy định pháp luật có liên quan về thử nghiệm có kiểm soát, như tại Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…

“Việc thiếu các quy định này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về an toàn, bảo mật, đồng thời làm giảm trách nhiệm giải trình của các bên tham gia”, đại biểu lo ngại.

Từ phân tích trên, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh đề nghị cần xác định rõ phạm vi miễn trừ hoặc giảm nhẹ quy trình, quy chuẩn mang tính tạm thời, được các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền phê duyệt cho từng trường hợp cụ thể.

Thời hạn thử nghiệm cần được quy định cụ thể. “Ví dụ cho phép thử nghiệm có kiểm soát được xác định trên cơ sở đề xuất của tổ chức, doanh nghiệp nhưng không quá 3 năm, và có thể được gia hạn một lần không quá 3 năm, như tại Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”, đại biểu đề nghị.

Bên cạnh đó, cần có tiêu chí đánh giá rõ ràng về điều kiện thoát “sandbox” minh bạch, giúp các đơn vị tham gia hiểu rõ để thực hiện. Cơ chế công bố công khai kết quả và bài học thử nghiệm cũng cần được thể chế hóa, tạo cơ hội cho toàn bộ cộng đồng doanh nghiệp và cơ quan quản lý học hỏi và cải thiện.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) bổ sung, dự thảo Luật cho phép bộ, ngành, UBND cấp tỉnh được ban hành chính sách khuyến khích ứng dụng công nghệ cao và công nghệ chiến lược phù hợp với ngành, lĩnh vực, địa bàn trong phạm vi quản lý.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

“Đây là một chủ trương rất đúng đắn và phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương”, đại biểu bình luận.

Thời gian qua, các địa phương cũng đã triển khai khuyến khích ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, giáo dục, y tế... Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn khó khăn, đặc biệt ở những địa phương miền núi, vùng dân tộc thiểu số.

Theo đại biểu, nếu dự thảo Luật đưa ra quy định khung, quá chung chung sẽ khó triển khai tại địa phương miền núi cần được cân đối ngân sách như Lào Cai.

Do vậy, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề nghị Chính phủ nên quan tâm có cơ chế hỗ trợ tài chính cho những địa phương chưa cân đối được ngân sách vào một số lĩnh vực công nghệ cao là thế mạnh ở địa phương đó, qua đó góp phần rút ngắn dần khoảng cách giữa các tỉnh miền núi với đồng bằng.

Đ. Thanh