Thủ đô Washington D.C. và 'phong thủy kiểu Mỹ'

[…] Tôi rất sợ phong thủy, nhất là đưa kiến thức mê tín đó vào xây dựng đất nước hay thủ đô. Thời đại khoa học tiên tiến của thế kỷ 21 không thể để vận mệnh, điểm huyệt quốc gia, tâm linh hay trục tụ khí cho vài “thầy bỏ học” phán đại. […]

Thủ đô D.C. vuông

Ai đến Washington D.C. đều cảm thấy thủ đô nước Mỹ bé tý, không xứng tầm với cường quốc số 1 thế giới. So với Hà Nội chúng ta mở rộng đến Hòa Bình, Hà Tây thì D.C. chỉ bé bằng cụ rùa đang bơi so với hồ Hoàn Kiếm. Số dân Hà Nội “mới” gấp 15 lần dân số D.C.

Thủ đô Mỹ không có nhà cao tầng chót vót, nằm giữa hai bang Maryland và Virginia, với nửa triệu người. Vào ngày làm việc, “cán bộ nhà nước” ở hai bang lân cận đổ vào làm việc, dân số D.C. “thành” hơn một triệu, nhưng chiều tối lại yên tĩnh, không sôi động như bờ Hồ Hà Nội, xe máy phóng như bay, còi inh ỏi.

Tìm hiểu kỹ mới biết, Washington D.C. có những quy định rất ngặt nghèo. Điều 1 trong Hiến pháp Mỹ đã ghi rõ từ năm 1790 rằng thủ đô phải là… hình vuông, mỗi cạnh 10 miles (khoảng 16 km), diện tích là 260 km2.

Các nhà quản lý thành phố từ thời đó đã đặt những cột bê tông, mỗi mile (1,6 km) một cái, để đánh dấu thủ đô giới, hiện nay một số cột mốc vẫn còn. D.C. giờ hơi méo do họ trả một mẩu về bên Virginia để bên đây sông Potomac theo luật của D.C., bên kia theo luật Virginia có quyền xây cao.

Washington D.C. Nguồn: washington.org.

Nhà trong D.C. cao bao nhiêu?

Tổng thống Mỹ Thomas Jefferson (thời kỳ 1801-1809) luôn mơ ước D.C. là “Paris của người Mỹ”, nhà phải xây thấp, tiện lợi, phố rộng và sáng sủa. Quốc hội Mỹ quy định từ năm 1889, trong thủ đô D.C. không có tòa nhà nào được phép cao vượt nhà Quốc hội (cao 88 m), đại loại “No one above the law” (Không ai được ngồi lên luật pháp).

Mỗi chuyện chiều cao mà Quốc hội Mỹ phải họp rất nhiều lần. Năm 1899, họ đã quy định chiều cao các tòa nhà không quá 34 m. Nhưng năm 1910, các ông nghị thay đổi, cho phép xây nhà cao bằng chiều rộng của mặt phố. Khi khách sạn Cairo xây lên với độ cao 54 m do bên đầu tư khôn lỏi theo luật “chiều rộng mặt phố” nhưng mặt phố là công viên Dupon Cirle rộng mênh mông vẫn hợp hiến thì Capitol Hill “giật nẩy mình”.

Quốc hội lại họp, cãi nhau ầm ĩ và họ lại quy định rõ hơn, nhà dành cho văn phòng, thương mại không cao quá 34 m, nhà ở có chiều cao không vượt 27 m, hoặc chỉ có thể cao bằng chiều rộng của phố trước mặt, độ dài nào nhỏ hơn thì lấy đó làm chuẩn.

Sau vài lần chỉnh sửa Hiến pháp, kể từ năm 1910, tức là hơn 100 năm trước đây, chiều cao các tòa nhà không vượt quá chiều rộng của đường phố cộng thêm 6 m. Ví dụ, đường phố trước mặt rộng 28 m có thể xây nhà cao tối đa 34 m (28+6). Vì thế, những tòa nhà trong DC cao nhất chỉ khoảng 10-12 tầng. Có vài nơi liên quan đến thương mại thì được phép cao tới 50 m. Đó là luật bất di bất dịch trong kiến trúc thủ đô.

Nhà sửa hoặc đập đi xây mới phải có bề ngoài hài hòa với những nhà bên cạnh đã xây cách đây vài thế kỷ, từ mầu gạch, cửa sổ trang trí đến hoa văn trên tường. Nhà mới xây và nhà cũ cạnh nhau khó mà phân biệt, bên trong thì mặc xác cho chủ nhà.

Kiến trúc thủ đô, nền chính trị và phong thủy kiểu Mỹ

Kiến trúc đi theo chính trị với thông điệp rất rõ, không tòa nhà nào cao hơn tòa Quốc hội. Hành pháp và lập pháp cần được giám sát chặt chẽ. Quốc hội có quyền cao nhất quốc gia. Hai đảng Cộng hòa và Dân chủ chỉ là đám Voi và Lừa làm trang trí.

Nói chuyện mê tín hay phong thủy với người Mỹ giống như dân Iraq đạo Hồi hiểu về dân chủ và nhân quyền. Nói chung, họ không biết mê tín là gì, chỉ dựa trên số liệu khoa học. Không hiểu dân kiến trúc xứ Cờ hoa có mang sách sang học thầy Tầu, nhưng có một chi tiết “phong thủy” của D.C. mang yếu tố chính trị và lịch sử được đồn đoán rất vui.

Một khu đất trống được dành cho Quảng trường Quốc gia (National Mall) dài vài kilomet và rộng nửa cây số. Xung quanh là hệ thống bảo tàng, rồi nhà tưởng niệm, tượng đài khá hoành tráng. Một đầu là nhà tưởng niệm Tổng thống Lincoln, đầu kia nhà Quốc hội. Ở giữa là tượng đài Washington, gần đó có nhà tưởng niệm Tổng thống Jefferson nhìn ra hồ Tidal Basin.

Theo trí tưởng tượng của dân D.C., mắt của tượng Lincoln ở phía cuối National Mall nhìn thẳng vào cơ quan lập pháp cách đó khoảng 3 km. Còn tượng Jefferson bên hồ Tidal Basin có đôi mắt “chiếu tướng” Nhà Trắng, cơ quan hành pháp Mỹ. Nơi giao ánh mắt của hai cụ chính là tòa tháp Washington bằng đá cẩm thạch cao vút mà dân D.C. vẫn gọi là cái bút chì - biểu tượng cho nền dân chủ vĩnh cửu của nước Mỹ.

Tuy ở thế giới bên kia, Lincoln và Jefferson vẫn theo dõi Chính phủ và Quốc hội làm gì để báo cáo với cụ Tổng thống đầu tiên George Washington đang ngồi trên nóc bút chì. Người ta gọi đó là con mắt của dư luận, theo dõi mấy nhánh quyền lực “vì nước vì dân” hoạt động như thế nào.

Thủ đô D.C. không to nhất thế giới, không rộng nhất thế giới, không đông người nhất thế giới, nên không mang tiếng là nhốn nháo, kẹt xe, ô nhiễm nhất thế giới. Nơi đây là trung tâm chính trị, ngoại giao, hành chính và đầu não quân sự, không phải là trung tâm “của tất cả” như nhiều nước khác.

Quyền lực quốc gia nằm trong một thủ đô hình vuông 16 km x 16 km lại ảnh hưởng đến toàn cầu. Sức mạnh nằm ở khái niệm tam quyền phân lập và thêm báo chí là quyền lực thứ 4 để giám sát 3 nhánh quyền lực trên. Thủ đô to hay nhỏ chẳng nói lên điều gì về khả năng của quốc gia đó. Người Mỹ coi trọng tự do dân chủ, tam quyền phân lập nên kiến trúc D.C. được thiết kế, xây dựng và giám sát đúng như Hiến pháp Mỹ đã đề ra.

[…]

Hiệu Minh / NXB Phụ nữ Việt Nam