'Thư gửi các giới công thương Việt Nam': Tinh thần kiến quốc và bản sắc doanh nhân

Trong thư gửi các giới công thương Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh có đoạn viết:

“Trong lúc các giới khác trong quốc dân ra sức hoạt động để giành lấy nền hoàn toàn độc lập của nước nhà, thì giới Công - Thương phải hoạt động để xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng. Chính phủ nhân dân và tôi sẽ tận tâm giúp giới Công - Thương trong công cuộc kiến thiết này.

Việc nước và việc nhà bao giờ cũng đi đôi với nhau. Nền kinh tế quốc dân thịnh vượng nghĩa là các sự kinh doanh của các nhà công nghiệp, thương nghiệp thịnh vượng. Vậy tôi mong giới Công - Thương nỗ lực và khuyên các nhà công nghiệp và thương nghiệp mau mau gia nhập vào "Công - Thương cứu quốc đoàn" cùng đem vốn vào làm những công cuộc ích quốc lợi dân”.

Tinh thần kiến quốc

Trong điều kiện Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gặp khó khăn cực kỳ nghiêm trọng về tài chính để củng cố nền độc lập của đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi “những nhà giàu có” quyên giúp “để cúng vào việc cần cấp và quan trọng nhất của chúng ta lúc này là việc quốc phòng”. Người khẳng định: “Tuần lễ Vàng chứng tỏ cho toàn quốc đồng bào và cho toàn thế giới biết rằng trong lúc chiến sĩ Việt Minh trên các mặt trận quyết hy sinh giọt máu cuối cùng để giữ vững nền tự do độc lập của nước nhà, thì đồng bào ở hậu phương, nhất là những nhà giàu có, cũng có thể hy sinh chút “Vàng” để phụng sự Tổ quốc”.

Quan điểm gắn liền hoạt động “kiến quốc” của nhân dân nói chung, giới công thương nói riêng tại hậu phương với hoạt động “chiến đấu” của chiến sĩ nơi tiền tuyến tiếp tục được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta phát triển lên thành đường lối kháng chiến kiến quốc. Ngày 25/11/1945, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị về kháng chiến kiến quốc, trong đó đề cao chủ trương “khuyến khích các giới công thương mở hợp tác xã, mở các hội cổ phần tham gia kiến thiết lại nước nhà”. Chỉ thị toàn dân kháng chiến (12/12/1946) tiếp tục nêu cao chủ trương “vừa kháng chiến vừa kiến quốc”.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giới công thương ở miền Bắc góp phần xây dựng nền kinh tế hậu phương cho tiền tuyến lớn; ở miền Nam thì “Tư sản dân tộc đã cùng các tầng lớp nhân dân thành thị đoàn kết đấu tranh chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai lũng đoạn kinh tế và gây nên sự phá sản của công thương nghiệp miền Nam, đòi bảo vệ và khuyến khích nội hóa, hạn chế nhập khẩu hàng hóa của các nước đế quốc chủ nghĩa”.

Bác Hồ chụp ảnh lưu niệm với các nhà tư sản Hà Nội, ngày 18/9/1945

Giới công thương kiến quốc: Chấn hưng đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Chủ nghĩa xã hội là làm sao cho dân giàu nước mạnh”. Đó là mục tiêu cốt lõi của công cuộc chấn hưng đất nước. Kinh tế là “mặt trận” trung tâm hàng đầu để đạt được mục tiêu dân giàu nước mạnh. Khôi phục và phát triển nền kinh tế đất nước là công việc của toàn dân, trong đó vai trò của giới công thương được đề cao. Trong giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội, công nghiệp hóa là nhiệm vụ trung tâm, nên vai trò của giới doanh nhân công nghiệp và thương nghiệp ngày càng quan trọng. Hoạt động kiến quốc của giới công thương chính là “xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng”, đóng góp vào thực hiện nhiệm vụ công nghiệp hóa của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, “nền kinh tế quốc dân thịnh vượng nghĩa là các sự kinh doanh của các nhà công nghiệp, thương nghiệp thịnh vượng”. Sau này, Hồ Chí Minh phát triển thành chính sách kinh tế công tư đều lợi của Đảng và Chính phủ: “Công tư đều lợi. Kinh tế quốc doanh là công. Nó là nền tảng và sức lãnh đạo của kinh tế dân chủ mới. Cho nên chúng ta phải ra sức phát triển nó và nhân dân ta phải ủng hộ nó. Đối với những người phá hoại nó, trộm cắp của công, khai gian lậu thuế, thì phải trừng trị. Tư là những nhà tư bản dân tộc và kinh tế cá nhân của nông dân và thủ công nghệ. Đó cũng là lực lượng cần thiết cho cuộc xây dựng kinh tế nước nhà. Cho nên Chính phủ cần giúp họ phát triển. Nhưng họ phải phục tùng sự lãnh đạo của kinh tế quốc gia, phải hợp với lợi ích của đại đa số nhân dân”.

Giới công thương kiến quốc: Góp phần phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc.

Trong đấu tranh xây dựng và bảo vệ nền độc lập tự do vừa mới giành được sau thắng lợi của Cách mạng tháng Tám 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhất quán khẳng định tinh thần “Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập”. Tư tưởng ấy sau này kết tinh thành chân lý: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết/Thành công, thành công, đại thành công”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhìn vào đặc điểm và sở trường riêng của mỗi tầng lớp nhân dân để vận động lực lượng tham gia bảo vệ nền độc lập mới giành được: Nông dân thì tăng gia sản xuất; Thiếu nhi chăm ngoan học tập; Phụ lão “không làm được công việc nặng nề, thì khua gậy đi trước, để khuyến khích thanh niên và san sẻ những kinh nghiệm của chúng ta cho họ”; Đồng bào công giáo noi theo gương hy sinh của đức Giêsu mà hy sinh phấn đấu để giữ vững quyền tự do độc lập của nước nhà; Các nhà công nghiệp và thương nghiệp thì mau mau gia nhập vào "Công - Thương cứu quốc đoàn cùng đem vốn vào làm những công cuộc ích quốc lợi dân để xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng” như Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Việc nước và việc nhà bao giờ cũng đi đôi với nhau. Nền kinh tế quốc dân thịnh vượng nghĩa là các sự kinh doanh của các nhà công nghiệp, thương nghiệp thịnh vượng”.

Bác Hồ về thăm khu Gang Thép Thái Nguyên năm 1964

Ý nghĩa đối với xây dựng bản sắc doanh nhân TP.HCM hiện nay

Trong sự nghiệp đổi mới đất nước, Đảng đề cao và chú trọng phát huy vai trò của doanh nhân trong nhiều văn kiện lãnh đạo, nổi bật là Nghị quyết số 09-NQ/TW về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết số 41-NQ/TW về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới và mục tiêu: Đến năm 2030, phát triển đội ngũ doanh nhân Việt Nam có quy mô, năng lực và trình độ đáp ứng mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Phấn đấu ngày càng có nhiều doanh nghiệp đạt tầm khu vực, một số doanh nghiệp đạt tầm thế giới; Một số doanh nghiệp lớn có vai trò dẫn dắt trong các ngành, lĩnh vực then chốt; Một số doanh nghiệp có vị thế, vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu, làm chủ một số chuỗi giá trị công nghiệp, nông nghiệp, có năng lực cạnh tranh quốc tế trong các ngành công nghiệp nền tảng, ưu tiên, mũi nhọn.

Đến năm 2045: Phát triển đội ngũ doanh nhân Việt Nam có quy mô, năng lực và trình độ đáp ứng mục tiêu quốc gia phát triển, thu nhập cao, có vị thế, uy tín khu vực và quốc tế; Một bộ phận doanh nghiệp có thương hiệu thế giới, dẫn dắt một số chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu”.

Mục tiêu đến năm 2030, TP.HCM có ít nhất 700.000 doanh nghiệp, trong đó hình thành và phát triển nhiều doanh nhân lãnh đạo các tập đoàn kinh tế mạnh, có tiềm lực, có sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế, phát huy vai trò mở đường dẫn dắt các ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế. Khoảng 65 - 70% chủ doanh nghiệp có trình độ đại học trở lên…

Chủ trương, chính sách và thực tiễn công tác phát triển đội ngũ doanh nhân TP.HCM luôn thực hiện trên cơ sở quán triệt, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động. Tinh thần kiến quốc trong “Thư gửi các giới công thương Việt Nam” của Chủ tịch Hồ Chí Minh kết tinh những chỉ dẫn sâu sắc giá trị cho công tác xây dựng bản sắc doanh nhân TP.HCM hiện nay:

Một là, doanh nhân TP.HCM phát triển kinh tế gắn liền với xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Sau gần 40 năm đổi mới, đội ngũ doanh nhân TP.HCM đã có nhiều đóng góp vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thông qua việc vận hành và phát triển các doanh nghiệp, cộng đồng doanh nhân đã đóng góp trực tiếp vào thành tựu phát triển kinh tế của Thành phố và cả nước; gắn liền với đó là những đóng góp trong thực thi chính sách văn hóa - xã hội; góp phần huy động nguồn lực để củng cố, phát triển tiềm lực quốc phòng - an ninh; tiên phong thúc đẩy đối ngoại và hội nhập quốc tế;… Biểu hiện đó chính là kết quả của sự kế thừa, vận dụng đúng đắn tư tưởng kiến quốc gắn liền với củng cố nền độc lập dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong sự nghiệp đổi mới.

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một trong những nhiệm vụ trung tâm của cách mạng Việt Nam trong thời kỳ đổi mới hiện nay. Đó là nền kinh tế nhiều thành phần kinh tế, nhiều hình thức sở hữu, các thành phần kinh tế bình đẳng, khuyến khích làm giàu hợp pháp. Sự đa dạng thành phần kinh tế và hình thức sở hữu cùng với tính hiện đại, tính hội nhập quốc tế của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã tạo nên một đội ngũ doanh nhân đông đảo, đa dạng, nỗ lực vươn ra thế giới. Để đảm bảo phát triển đa dạng nhưng rõ phương hướng, hội nhập nhưng không hòa tan, doanh nhân Thành phố cần thấm nhuần tôn chỉ đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định: Doanh nhân đặt mình trong lòng dân tộc, “đem vốn vào làm những công cuộc ích quốc lợi dân”, phục vụ cho con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội mà nhân dân ta đã lựa chọn.

Nhà số 5 đường Châu Văn Liêm, nơi Bác Hồ ở trước lúc ra đi tìm đường cứu nước - là trụ sở của hãng tư nhân Liên Thành thương quán - Ảnh Quỳnh Lâm

Hai là, doanh nhân TP.HCM phát triển kinh tế gắn liền với củng cố và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc.

Trong gần 40 năm đổi mới, TP.HCM đã “Phát huy được sức mạnh khối đoàn kết dân tộc, huy động được sự đóng góp to lớn của các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học, đội ngũ trí thức, kiều bào trong và ngoài nước”. Cộng đồng doanh nhân đứng trong khối đại đoàn kết, phối hợp và chia sẻ với các giai tầng khác, chung sức xây dựng Thành phố phát triển văn minh, hiện đại, nghĩa tình. Doanh nhân chân chính của Thành phố luôn gắn liền lợi ích riêng với lợi ích chung, gắn sự phát triển của doanh nghiệp với sự phát triển của Thành phố và đất nước, gắn liền lợi ích kinh tế với kiến tạo giá trị phục vụ cộng đồng. Cộng đồng doanh nghiệp phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể để chăm lo, hỗ trợ cho nhiều người thuộc nhiều giai tầng xã hội khác nhau cả về đời sống vật chất lẫn tinh thần. Hòa trong khối đại đoàn kết dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, gắn hoạt động kinh tế với thực hiện nhiệm vụ chính trị - xã hội, là bản sắc của doanh nhân Thành phố trong thời kỳ đổi mới.

Hiện nay, doanh nhân ở khối “công” hay khối “tư” đều có chung một mái nhà là Tổ quốc, chung một mục tiêu là góp sức xây dựng và bảo vệ đất nước thân yêu. Gần đây, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị đã khẳng định: “Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; cùng với kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân giữ vai trò nòng cốt để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả, đưa đất nước thoát khỏi nguy cơ tụt hậu, vươn lên phát triển thịnh vượng”.

Đất nước đang bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với hai mục tiêu 100 năm, phấn đấu đến năm 2045 trở thành nước phát triển hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định “Đó là khát vọng của cả Dân tộc, là lời thề danh dự trước Lịch sử, trước Nhân dân”, đồng thời kêu gọi “toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, đồng bào ta ở trong và ngoài nước, bằng những việc làm cụ thể, thiết thực, hãy đoàn kết, chung sức, đồng lòng, biến khát vọng thành hiện thực”. Trước vận hội mới của đất nước, tinh thần kiến quốc trong “Thư gửi các giới công thương Việt Nam” của Chủ tịch Hồ Chí Minh thôi thúc, chỉ dẫn đội ngũ doanh nhân Việt Nam nói chung, doanh nhân TP.HCM nói riêng quyết tâm “xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng”, góp phần thực hiện thắng lợi khát vọng của toàn dân tộc.

(*) Giám đốc Học viện Chính trị khu vực II.

(**) Trường Đại học Bách khoa, Đại học quốc gia TP.HCM.

PGS-TS. Nguyễn Tấn Vinh (*) - TS. Nguyễn Phương An (**)