Thu hẹp khoảng cách tri thức bằng thư viện số

Mô hình “Thư viện số” và chương trình “Máy tính cho tương lai số” vừa được khởi động tại Trường THCS Mỹ Chánh. Ảnh: Website nhà trường.

Giảm nghèo thông tin cho học sinh vùng khó

Tại xã An Lương (Gia Lai), mô hình “Thư viện số” và chương trình “Máy tính cho tương lai số” vừa được khởi động tại Trường THCS Mỹ Chánh. Dù là ngôi trường vùng nông thôn, nhưng nơi đây đang chứng kiến sự thay đổi rõ rệt trong cách học, cách tiếp cận tri thức của học sinh nhờ công nghệ.

Theo thầy Võ Tấn Tường – Hiệu trưởng Trường THCS Mỹ Chánh, việc triển khai mô hình này không chỉ góp phần hiện đại hóa hoạt động giáo dục, mà còn giúp học sinh vùng sâu vùng xa được tiếp cận nguồn tài nguyên học tập đa dạng, công bằng hơn.

“Thư viện số không chỉ là kho sách điện tử, mà là chiếc cầu nối đưa học sinh đến gần hơn với tri thức nhân loại, giúp các em không bị bỏ lại phía sau trong thời đại số”, thầy Tường chia sẻ.

Các đầu sách được số hóa, cập nhật thường xuyên, cho phép học sinh dễ dàng truy cập mọi lúc, mọi nơi qua máy tính hoặc điện thoại. Những học sinh có hoàn cảnh khó khăn được hỗ trợ thiết bị, hướng dẫn cài đặt phần mềm và nhận quà khuyến khích học tập. Nhờ đó, khoảng cách giữa học sinh thành thị và nông thôn trong khả năng tiếp cận thông tin dần được thu hẹp.

Ông Trần Quốc Vinh – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã An Lương – khẳng định: “Mô hình thư viện số và phong trào máy tính cho tương lai số có ý nghĩa thiết thực trong thúc đẩy chuyển đổi số giáo dục. Đây là con đường quan trọng để giảm nghèo thông tin, góp phần xây dựng xã hội học tập, văn minh, hiện đại ngay từ cơ sở".

Thư viện tỉnh Gia Lai hỗ trợ Trường Mầm non Tây Vinh số hóa tài liệu, sách báo.

Không chỉ tại THCS Mỹ Chánh, Thư viện tỉnh Gia Lai cũng đang tích cực hỗ trợ các trường học mầm non và tiểu học trong quá trình chuyển đổi số. Mới đây, Thư viện tỉnh đã phối hợp với Trường Mầm non Tây Vinh (để triển khai hệ thống thư viện điện tử bước đầu.

Hơn 500 bản sách đã được lựa chọn, số hóa và đưa vào cơ sở dữ liệu thư viện – gồm sách Ehon (sách tranh Nhật Bản), truyện cổ tích, sách kỹ năng sống, sách dạy chữ cái, số đếm, tiếng Anh, truyện tranh lịch sử, sách bách khoa kiến thức đơn giản... Tất cả đều phù hợp với lứa tuổi mầm non, giúp trẻ hình thành thói quen đọc từ sớm trong môi trường học tập hiện đại.

Thư viện tỉnh cũng tặng nhà trường đầu đọc mã vạch hỗ trợ thẻ căn cước công dân, trị giá gần 1 triệu đồng, giúp tự động hóa công tác mượn – trả sách. Việc số hóa này không chỉ giúp quản lý dễ dàng, mà còn mở ra bước chuyển từ thư viện truyền thống sang thư viện thông minh – nơi dữ liệu được lưu trữ, chia sẻ và cập nhật nhanh chóng.

Hành trình nhân văn thu hẹp khoảng cách tri thức

Chuyên gia Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam hướng dẫn giáo viên tỉnh Gia Lai sử dụng thư viện số.

Theo đại diện Sở GD&ĐT Gia Lai, mô hình này đang được xem là một trong những giải pháp hiệu quả để “giảm nghèo thông tin” – cụm từ mang nhiều ý nghĩa trong giai đoạn hiện nay. Nếu “nghèo vật chất” khiến trẻ thiếu ăn, thiếu mặc, thì “nghèo thông tin” khiến trẻ em vùng khó thiệt thòi trong tiếp cận tri thức, thiếu cơ hội học tập và phát triển kỹ năng sống.

Ông Trần Thanh Hải – Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Gia Lai – nhấn mạnh, thư viện số không chỉ là công cụ học tập, mà còn là nền tảng bình đẳng thông tin. Khi mọi học sinh, dù ở vùng sâu vùng xa, đều có thể đọc cùng một cuốn sách, xem cùng một video học tập như ở thành phố, thì đó chính là thành công lớn nhất của chuyển đổi số giáo dục.”

Hiện Sở GD&ĐT Gia Lai đang triển khai tập huấn cho 100 giáo viên cốt cán nhằm khai thác, phát triển và đưa thư viện số vào sử dụng thực tế tại các trường học. Mục tiêu là giúp mỗi thầy cô trở thành “hạt nhân lan tỏa tri thức”, hướng dẫn học sinh khai thác hiệu quả nguồn học liệu mở, nuôi dưỡng khát vọng vươn lên thông qua học tập suốt đời.

Dự án “Thư viện số miễn phí cho trẻ em Việt Nam” – được khởi động từ năm 2021 – là kết quả hợp tác giữa Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), Thư viện số Toàn cầu và Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES), với sự tài trợ của Chính phủ Na Uy.

Ông Đỗ Đức Lân – Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Hợp tác Phát triển (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) – cho biết, dự án hiện cung cấp hơn 3.000 đầu sách điện tử, đa dạng về định dạng và ngôn ngữ, có thể truy cập dễ dàng trên website hoặc ứng dụng “Học vui – Vui học”.

Không chỉ có sách tiếng Việt, thư viện còn có tài nguyên bằng tám ngôn ngữ dân tộc thiểu số như Ba Na, Chăm, Ê-đê, Gia Rai, Khmer, Mơ Nông, Mông, Thái, cùng tiếng Anh và ngôn ngữ ký hiệu.

Đây là bước tiến mang ý nghĩa sâu sắc trong việc đảm bảo mọi trẻ em – bao gồm cả trẻ dân tộc thiểu số, trẻ khuyết tật – đều được học tập bình đẳng, đúng với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Khẳng định, thư viện số không chỉ là công cụ học tập, mà còn là hành trình nhân văn giúp thu hẹp khoảng cách tri thức, GS.TS Lê Anh Vinh – Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam – nhấn mạnh, khi giáo viên chủ động ứng dụng thư viện số vào giảng dạy, các em học sinh dù ở vùng khó vẫn được tiếp cận nguồn học liệu chất lượng, sinh động và gần gũi.”

Bên cạnh nền tảng “Học vui – Vui học”, Viện và UNICEF còn phát triển ứng dụng “Đọc vui – Vui học” – công cụ giúp học sinh, giáo viên, phụ huynh tiếp cận hơn 3.000 đầu sách và video trực quan trên thiết bị di động. Ứng dụng này không chỉ phục vụ học sinh vùng đô thị, mà còn hướng đến đối tượng chính là trẻ em vùng sâu vùng xa, nơi thư viện truyền thống còn hạn chế.

Ngoài ra, nền tảng digitallibrary.io của Thư viện số Toàn cầu hiện cung cấp hơn 14.000 đầu sách, được dịch sang 140 ngôn ngữ, giúp mở rộng kho tài nguyên học liệu phục vụ trẻ em Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế.

Theo bà Lê Anh Lan – chuyên gia giáo dục, đại diện UNICEF tại Việt Nam, thư viện số đóng vai trò như “chìa khóa công bằng tri thức”. “Giảm nghèo thông tin không chỉ là mục tiêu giáo dục, mà còn là mục tiêu nhân văn. Khi mọi đứa trẻ, dù ở miền núi hay miền xuôi, đều có thể đọc cùng một câu chuyện, học cùng một kỹ năng, thì đó là dấu hiệu của một xã hội học tập bền vững.

Những nỗ lực chuyển đổi số trong giáo dục Gia Lai nói riêng và cả nước nói chung đang mang lại tác động tích cực: học sinh vùng khó tiếp cận tri thức thuận lợi hơn, thầy cô được hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, còn cộng đồng được khơi dậy tinh thần học tập suốt đời.

Hải Minh