Thu hút đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ: Cần đòn bẩy từ chính sách

Cần thêm chính sách đặc thù

Chia sẻ tại tọa đàm do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 13/10 về thu hút đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ, ông Phạm Văn Quân - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho rằng, việc có thể giải quyết bài toán nhập khẩu nguyên phụ liệu bằng phát triển công nghiệp hỗ trợ hay không là câu hỏi lớn và là vấn đề cần tập trung giải quyết thời gian tới.

Theo ông Quân, sau 9 tháng, kim ngạch xuất nhập khẩu đã đạt kỷ lục với 681 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 349 tỷ USD, nhập khẩu đạt 332 tỷ USD, xuất siêu đạt 17 tỷ USD. Tuy nhiên, 94% nhập khẩu của chúng ta dành cho nguyên liệu, phụ tùng, linh kiện. Đấy là những thứ mà hoàn toàn chúng ta có thể chủ động để sản xuất được nhờ phát triển công nghiệp nền tảng và công nghiệp hỗ trợ.

“Về thu hút đầu tư FDI, dư địa để phát triển cho ngành công nghiệp hỗ trợ còn rất nhiều, tuy nhiên nguồn vốn FDI đầu tư cho công nghiệp hỗ trợ vẫn còn hạn chế. Theo thống kê của chúng tôi, từ năm 2020 đến nay, tổng mức đầu tư của các doanh nghiệp FDI vào công nghiệp hỗ trợ mới chỉ đạt khoảng trên 20 tỷ USD, trong khi đầu tư từ các doanh nghiệp trong nước vào công nghiệp hỗ trợ đạt 5 - 6 tỷ USD”, ông Quân nói.

Ông cũng cho rằng, khó khăn duy nhất với các doanh nghiệp hiện nay là đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ đang đòi hỏi rất nhiều nguồn vốn và công nghệ, mà đấy lại chính là những điểm yếu các doanh nghiệp trong nước đang đang phải gặp phải.

Doanh nghiệp Việt cần thêm cơ chế để thúc đẩy việc gia nhập chuỗi cung ứng. Ảnh: Như Ý

Theo lãnh đạo Cục Công nghiệp, từ cách đây khoảng 10 năm, Chính phủ đã ban hành Nghị định 111/2015/NĐ-CP để khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp có được những ưu đãi nhất định khi đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ - nền tảng xương sống để phát triển công nghiệp của đất nước.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang có nhiều biến động, tiềm ẩn đầy rủi ro như hiện nay, phải thừa nhận các doanh nghiệp FDI chưa thực sự khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng.

Họ vẫn muốn kéo doanh nghiệp của của họ sang để làm chuỗi, vì thực ra các doanh nghiệp này đã quen làm với nhau rồi, quy trình công nghệ chuẩn với nhau rồi nên triển khai công việc sẽ nhanh hơn. Trong khi đó, tiếp cận về khoa học công nghệ cũng như chuẩn tác phong công nghiệp của các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn hơi chậm để có thể tham gia vào chuỗi.

“Chúng tôi có những chính sách nhất định, nhất là trong Nghị định 205 chúng tôi cũng đang yêu cầu những doanh nghiệp FDI muốn nhận được hỗ trợ của chương trình này thì bắt buộc phải có một doanh nghiệp Việt Nam nhỏ và vừa tham gia vào cùng chuỗi, có hợp đồng liên kết với doanh nghiệp FDI đó, thì mới được nhận ưu đãi của chương trình này”, lãnh đạo Cục Công nghiệp chia sẻ.

Ông cũng cho rằng, hiện các doanh nghiệp của Việt Nam vẫn có quy mô quá nhỏ, không có vốn để đầu tư, vì đầu tư vào nghiên cứu và dây chuyền công nghệ cho công nghiệp hỗ trợ rất tốn kém. Để gỡ khó cho doanh nghiệp, chương trình công nghiệp hỗ trợ của Bộ Công Thương, Cục Công nghiệp đã triển khai các gói hỗ trợ toàn diện từ việc nghiên cứu sản phẩm.

“Doanh nghiệp không thể đầu tư vào trang thiết bị để nghiên cứu phát triển sản phẩm (R&D) thì chúng tôi đầu tư những trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp để các doanh nghiệp có thể vào đó để sản xuất thử nghiệm những sản phẩm trước khi tung ra thị trường. Chúng tôi hỗ trợ để các doanh nghiệp được đi học những công nghệ mới từ những nước phát triển. Chúng tôi hỗ trợ các doanh nghiệp kết nối tham gia những thị trường quốc tế để tìm hiểu xem người ta cần gì. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng hỗ trợ thêm về nhiều chính sách liên quan đến ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp,… Doanh nghiệp tham gia vào ngành công nghiệp hỗ trợ có thể được ưu đãi rất nhiều, với những chính sách rất đặc thù nhằm hỗ trợ, dìu dắt bước đầu và khi mà các doanh nghiệp có thể vững bước rồi thì chúng tôi có thể hoàn thành trách nhiệm hỗ trợ của quản lý nhà nước”, ông Quân chia sẻ.

Ông Phạm Văn Quân - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương

Ông Hoàng Anh Tuấn - Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Bắc Ninh cũng cho rằng, trong thời gian qua, trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh - dù trước đây hay sau khi sáp nhập, ngành công nghiệp hỗ trợ đã khẳng định được vai trò, vị trí đối với sự phát triển của tỉnh. Với sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh đã tăng trưởng ổn định, đứng trong top đầu của các nước, trong đó phải nói đến sự đóng góp lớn của công nghiệp hỗ trợ. Doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã chủ động cung cấp được một số sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, tham gia vào chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên trong quá trình đó, vẫn còn những hạn chế về mặt công nghệ, từ khâu thiết kế, chuyển giao cũng như ứng dụng công nghệ và khâu kiểm nghiệm; hay việc tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm - tức là kết nối vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp trong nước và FDI.

Để giải quyết các vấn đề này, tỉnh Bắc Ninh đã chỉ đạo, hỗ trợ hết sức quyết liệt để đồng hành với doanh nghiệp, quán triệt tinh thần cốt lõi “sự phát triển và thịnh vượng của doanh nghiệp chính là thịnh vượng của quốc gia”.

“Tuy nhiên, trong thời gian tới, tôi nghĩ phải tập trung cụ thể hóa quá trình phát triển công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh gắn với các chính sách hỗ trợ, đặc biệt là Nghị Nghị định 205 cũng thể hiện vai trò rất quan trọng trong việc triển khai như thế nào từ Trung ương đến địa phương”, ông Tuấn chia sẻ.

Doanh nghiệp cần tự đổi mới

Ông Hồ Ngọc Toàn - Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thiết bị và giải pháp cơ khí Automech cho rằng, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam hiện có 3 lợi thế nhưng cũng có 5 điểm yếu cần khắc phục. Theo đó, về lợi thế, các doanh nghiệp Việt có khả năng chuyển đổi sản xuất linh hoạt; đội ngũ kỹ sư trẻ và tiếp cận công nghệ tốt; hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ có điều kiện thuận lợi để phát triển - cơ hội thị trường lớn. Bên cạnh đó, những điểm yếu bộc lộ khá rõ của của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam chính là: quy mô sản xuất nhỏ, khó mở rộng; hạn chế về vốn, phải đầu tư dàn trải thời gian dài; chưa tiếp cận, đáp ứng được các tiêu chuẩn, chứng chỉ quan trọng; công nghệ, máy móc cũ; thiếu công nghiệp thiết kế.

Để thay đổi và tham gia được sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, các doanh nghiệp cần chủ động đổi mới để đáp ứng nhu cầu thị trường và khắc phục được điểm yếu về thiết kế công nghiệp.

Thiết kế công nghiệp vẫn là điểm yếu của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt. Ảnh: Như Ý

Theo ông Toàn, hiện ngành thiết kế công nghiệp ở Việt Nam chưa nhiều người để ý đến nhưng nó lại hết sức quan trọng trong việc phát triển công nghiệp hỗ trợ. Lấy ví dụ như là mình sản xuất ra một tivi thì mình cần phải thiết kế ra tivi đó, thì hầu hết là bây giờ mình đang gia công thôi, chứ còn thiết kế ra tivi là mình chưa làm được. Nếu mà mình thiết kế ra một tivi ấy thì mình sẽ đưa vật liệu vào theo tiêu chuẩn của mình, đã sản xuất ở nội địa rồi thì vật liệu sẽ rất rẻ đi và cạnh tranh được, chủ động về nguyên liệu hơn, không phụ thuộc vào biến động thị trường quốc tế.

Hiện rất là nhiều hãng xe họ đặt vấn đề với Automech là bây giờ cụm linh kiện đấy ông phải thiết kế đi, không phải là mình vẽ ra sao cho lắp vào xe được, mà mình cần phải có quy trình thiết kế, chống va đập này, chịu lực được này, rồi thuận tiện cho người sử dụng này… giống như tivi phải là đủ kích thước hay phải đủ độ mỏng chẳng hạn. Thế thì cần phải có khâu thiết kế đó nhưng thực tế là khi mà triển khai phải tìm nguồn nhân lực ở thị trường Việt Nam thì rất là khó. Mình gần như chưa để ý đến ngành công nghiệp thiết kế đấy.

“Với các doanh nghiệp hỗ trợ trong nước, theo tôi, đầu tiên là cần phải chủ động để thích nghi, đáp ứng được nhu cầu của thị trường, tức là vừa nghiên cứu, cần ngoài việc sản xuất chỉ làm ra sản phẩm thôi thì mình cần phải nghiên cứu phát triển nữa, đưa nghiên cứu phát triển vào và hướng theo số hóa, hướng theo các đổi mới về công nghệ liên tục, như thế thì mình mới bắt đầu nâng dần năng lực sản xuất của trong nước được”, ông Toàn nói.

Thục Quyên