Thu hút vốn FDI vào ngành công nghiệp: Làm sao hiệu quả?

Nhỏ về quy mô

Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), Việt Nam đã có những thành công đáng ghi nhận trong việc thu hút các dự án FDI lớn vào các ngành công nghiệp. Nhiều dự án FDI quy mô lớn trong lĩnh vực chế biến, chế tạo đóng vai trò hết sức quan trọng trong kim ngạch xuất khẩu của quốc gia, phát triển hệ thống doanh nghiệp cung ứng nội địa, giải quyết việc làm tại địa phương và đóng góp lớn cho ngân sách Nhà nước. Một số tập đoàn lớn đã mở rộng nhà máy và thành lập các trung tâm R&D tại Việt Nam (Samsung, Apple, Marvell, NVIDIA, BYD, ...).

Việc tập trung phát triển công nghiệp, tăng nội lực ngành sản xuất sẽ góp phần thu hút và giữ chân dòng vốn FDI. Ảnh:TD

Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, cũng đã có những nhà đầu tư bày tỏ quan tâm đối với Việt Nam nhưng lại chuyển hướng đầu tư sang nước khác.

Liên quan đến vẫn đề này, đại diện lãnh đạo Cục Công nghiệp chỉ ra nhiều nguyên nhân, thứ nhất Việt Nam đang mất dần lợi thế nhân công giá rẻ.

Thứ hai, ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước còn yếu kém, khiến Việt Nam chưa có được một hệ thống nhà cung ứng nội địa các linh kiện, chi tiết sản phẩm phục vụ tại chỗ cho dây chuyền sản xuất, chuỗi giá trị sản phẩm của các tập đoàn đa quốc gia khi đầu tư vào Việt Nam.

Thứ ba, pháp luật trong nước hiện chưa thể đáp ứng một số yêu cầu mà nhà đầu tư đưa ra, đơn cử một số nhà đầu tư đề nghị được Chính phủ hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt cho dự án đầu tư của họ, trong khi pháp luật về ngân sách Nhà nước chưa cho phép điều này. Đơn cử trước đây năm 2019, LG Chemistry đã yêu cầu Chính phủ hỗ trợ 200 triệu USD để đầu tư Nhà máy sản xuất cell pin lithium-ion tại Việt Nam. Tuy nhiên sau đó LG Chemistry đã chuyển sang đầu tư tại Indonesia khi pháp luật Việt Nam chưa có cơ chế hỗ trợ này.

Bên cạnh đó, hiện nay, một số ngành công nghiệp có thế mạnh của Việt Nam như dệt may, da giày - túi xách, sản xuất, lắp ráp ôtô, điện tử... nhưng lại đang rất yếu về sản xuất nguyên phụ liệu, phụ tùng linh kiện... để hỗ trợ sản xuất. Chính vì thế, các ngành sản xuất trên phụ thuộc rất lớn vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu khiến sản xuất bị động, chi phí cao. Trong khi đó, phần lớn các doanh nghiệp FDI mong có các doanh nghiệp sản xuất có định hướng đầu tư dài hạn, có năng lực cung ứng tốt để đồng hành cùng với họ trong quá trình phát triển.

Nêu nguyên nhân căn bản, bà Trương Thị Chí Bình- Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cho hay, doanh nghiệp ngành công nghiệp chế tạo hầu hết có quy mô nhỏ nên sản lượng không lớn, kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt khoảng một tỷ USD. Hiện ngành đã xuất khẩu trực tiếp sang một số thị trường lớn như Bắc Mỹ, Canada, các nước châu Âu, các nước Đông Nam Á, Nhật Bản, Hàn Quốc, còn xuất khẩu gián tiếp qua khách hàng hoặc các công ty FDI tại Việt Nam.

Với sản phẩm cơ khí, ông Nguyễn Chỉ Sáng - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam - cũng bày tỏ, sản phẩm của ngành có xuất khẩu nhưng số lượng rất nhỏ.

Thời gian qua, Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài có hỗ trợ giới thiệu khách hàng cho doanh nghiệp cơ khí trong nước, tuy nhiên tỷ lệ thành công không cao. “Tôi cho rằng, muốn xuất khẩu được sản phẩm cơ khí có quy mô lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc và một số nước khác phải xây dựng được thế mạnh của công nghiệp Việt Nam. Sau đó, Thương vụ tập trung quảng bá cho sản phẩm đó mới có thể tạo được hiệu ứng”, ông Sáng bày tỏ.

Làm gì để “giữ chân” nhà đầu tư ngoại?

Để tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài hiệu quả phục vụ cho sản xuất công nghiệp chế biến, chế tạo, Bộ Công Thương cũng đưa ra một số giải pháp cụ thể: Tập trung phát triển công nghiệp hỗ trợ theo các định hướng chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Chính phủ. Từ đó, tạo ra một hệ thống cung ứng tại chỗ đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó trong tâm phát triển công nghiệp hỗ trợ để thu hút và giữ chân dòng vốn FDI là bài học kinh nghiệm thành công điển hình của các quốc gia trong khu vực mà tiêu biểu là Thái Lan. Thực tế, trong thời gian trước đây cũng như hiện tại, nhiều nhà đầu tư trong trong các ngành sản xuất đã lựa chọn Thái Lan hoặc Indonesia vì hệ thống cung ứng nội địa của Việt Nam kém cạnh tranh hơn nhiều so với các quốc gia này.

Ngoài ra, bà Trương Thị Chí Bình cũng đề nghị, cơ quan quản lý nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp trong nước đàm phán với các doanh nghiệp FDI lớn như Samsung để đề xuất được cung ứng những sản phẩm giá trị cao hơn; giúp doanh nghiệp nắm bắt nhu cầu của các đối tác đầu tư mới tại Việt Nam để có sự chuẩn bị và đón đầu.

Do đó, nếu không có các chính sách thiết thực, đủ mạnh và kịp thời để thúc đẩy sự phát triển của công nghiệp hỗ trợ, Việt Nam cũng sẽ có nguy cơ bỏ lỡ các dòng vốn đầu tư lớn trong xu thế chuyển dịch của chuỗi giá trị toàn cầu cũng như đổi mới mô hình phát triển công nghiệp.

Theo đó, để dòng vốn FDI vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo thực sự phát huy hiệu quả, các chuyên gia kinh tế cho rằng, Việt Nam cần khắt khe hơn trong lựa chọn dòng vốn FDI, tập trung thu hút các dự án FDI có chất lượng, có sức lan tỏa, hạn chế các dự án sử dụng công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường. Đây cũng là mục tiêu được đưa ra tại Nghị quyết 50 của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030 là: Chủ động thu hút, hợp tác đầu tư nước ngoài có chọn lọc, lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ và bảo vệ môi trường là tiêu chí đánh giá chủ yếu. Ưu tiên các dự án có công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ sạch, quản trị hiện đại, có giá trị gia tăng cao, có tác động lan tỏa, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu...

Để nâng cao năng lực cho doanh nghiệp trong nước, thời gian qua, Bộ Công Thương đang triển khai nhiều chương trình, dự án hợp tác quốc tế, các doanh nghiệp FDI đã có những chính sách nhất định nhằm hỗ trợ các nhà cung ứng nội địa và bản thân các doanh nghiệp trong nước cũng nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh để gia nhập vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI. Theo đó, Bộ Công Thương đã tích cực tham gia các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghiệp, đặc biệt là công công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử. Cụ thể, với Hàn Quốc đã phối hợp xây dựng nên Trung tâm Tư vấn và giải pháp công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VITASK).

Bộ Công Thương cũng đã hợp tác với Tập đoàn Samsung Việt Nam, Toyota Việt Nam nhằm triển khai nhiều chương trình thiết thực, hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực của ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước.

Duy Anh