Thu thuế hộ kinh doanh 17% trên lãi: Cần lộ trình rõ ràng

Cán bộ thuế thành phố Hải Phòng hỗ trợ trực tiếp người dân, hộ kinh doanh cài đặt ứng dụng thuế điện tử eTax Mobile. Ảnh minh họa: INT

Tạo nền tảng kinh doanh vững chắc

Bộ Tài chính vừa gửi Bộ Tư pháp Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), trong đó đưa ra đề xuất từ 1/1/2026 sẽ bỏ hẳn thuế khoán.

Thay vào đó, cá nhân kinh doanh có doanh thu vượt ngưỡng quy định sẽ nộp thuế theo công thức thu nhập tính thuế (doanh thu trừ chi phí) nhân với thuế suất 17%, tương đương mức áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cách tính này tương tự quy định trong Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp đang áp dụng thuế suất 17% cho doanh nghiệp nhỏ và vừa có doanh thu 3 - 15 tỷ đồng mỗi năm.

Chính sách này được lý giải nhằm khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, minh bạch hóa sổ sách và đồng bộ với hệ thống thuế hiện hành.

Ông Trần Đức Chung, hộ kinh doanh tại phường Đống Đa (Hà Nội) chia sẻ, chỉ kinh doanh nhỏ lẻ nên giấy tờ đầu vào, chi phí giá và hệ thống kế toán còn gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc tính chính xác lợi nhuận để nộp thuế 17% là không đơn giản. “Mong rằng thời gian tới, cán bộ thuế sẽ trực tiếp hướng dẫn, triển khai nhiều hơn để các hộ kinh doanh nhỏ lẻ nắm rõ quy định”, ông Chung nói.

Cùng quan điểm, ông Hồng Thanh Vân (hộ kinh doanh tại phường Láng, Hà Nội) cho biết, lợi nhuận hiện nay thấp do kinh doanh không còn thuận lợi như trước, nên mức thuế 17% là khá cao.

Ngoài ra, để tuân thủ quy định xuất hóa đơn điện tử, chúng tôi đã phải đầu tư chi phí lớn cho máy móc, phần mềm kế toán, hóa đơn… Vì thế, ông Vân mong Nhà nước có chính sách thuế phù hợp hơn với từng quy mô hộ kinh doanh lớn, nhỏ, trung bình.

Những băn khoăn này cũng phản ánh tâm lý chung của nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ trước sự thay đổi chính sách. Trong khi đó, giới chuyên gia cho rằng, việc áp dụng cách tính thuế mới không chỉ nhằm tăng tính minh bạch, mà còn tạo nền tảng quản trị bền vững cho hộ kinh doanh.

Ở góc độ chuyên gia, bà Lê Thị Thu Hương - Chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý thuế TPHCM, nhìn nhận: “Tâm lý lo ngại về chi phí phát sinh, sự phức tạp trong công nghệ số và khả năng tiếp cận vốn đang là những vấn đề nổi cộm. Không ít hộ e ngại việc minh bạch hóa tài chính sẽ khiến họ phải gánh mức thuế cao hơn, trong khi nguồn lực để đầu tư vào công nghệ và quản lý vẫn còn hạn chế”.

Tuy nhiên, bà Hương khẳng định, những lợi ích lâu dài là rất lớn, việc áp dụng sổ sách kế toán sẽ giúp chủ hộ nắm rõ lãi lỗ thực tế, quản trị dòng tiền hiệu quả và đưa ra quyết định kinh doanh chính xác hơn. Đây cũng chính là nền tảng quan trọng để tiếp cận vốn ngân hàng và các nguồn đầu tư thuận lợi.

Phù hợp tư duy quản lý mới

Nhiều chuyên gia nêu quan điểm, việc áp dụng mức thuế 17% với hộ kinh doanh có thể tạo ra nhiều xung đột. Thứ nhất, thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh nghiệp vốn khác bản chất.

Doanh nghiệp có hệ thống kế toán, nhân sự chuyên trách, còn hộ cá thể thì không. Buộc họ tính thuế trên lợi nhuận ròng sẽ phát sinh thêm sổ sách, chứng từ - những thủ tục vượt quá khả năng của nhiều hộ nhỏ lẻ.

Thứ hai, cách tính thuế VAT hiện nay với hộ kinh doanh dựa trên doanh thu. Nếu thuế thu nhập lại tính trên thu nhập ròng, hai phương thức sẽ lệch nhau, dễ gây chồng chéo. Thứ ba, hàng triệu hộ cá thể sẽ phải học cách quản lý sổ sách, trong khi đa phần không có kỹ năng và nguồn lực, tạo ra áp lực tuân thủ lớn.

Nói cách khác, mức thuế 17% có thể hợp lý với doanh nghiệp, nhưng khó khả thi với hộ kinh doanh cá thể, cần có lộ trình chuyển đổi rõ ràng để người kinh doanh kịp thích nghi.

Ông Nguyễn Văn Được - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn Thuế Trọng Tín (Trọng Tín Tax) cho rằng, đề xuất này phù hợp với tư duy quản lý mới. Việc phân nhóm hộ kinh doanh theo quy mô doanh thu sẽ giúp cơ quan thuế quản lý sát thực tế hơn, đồng thời khuyến khích các hộ lớn vận hành minh bạch như doanh nghiệp.

Ông Được đưa ra cách chia thành hai nhóm: Hộ kinh doanh có doanh thu vượt ngưỡng quy định sẽ nộp thuế 17% trên thu nhập tính thuế; Những hộ nhỏ dưới ngưỡng vẫn áp dụng cách tính hiện hành - thuế suất % trên doanh thu, chỉ cần dùng hóa đơn điện tử kết nối cơ quan thuế. “Mức doanh thu bao nhiêu để áp dụng cách tính nào sẽ do Chính phủ quy định sau”, ông Được nói.

Cùng quan điểm, ông Lê Văn Tuấn - Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas cho rằng, mục đích cuối cùng của chính sách thuế không hẳn là thu từng đồng thuế nhỏ, mà là sự công bằng, cũng như nuôi dưỡng nguồn thu, để trong tương lai, khi người nộp thuế mở rộng hoạt động kinh doanh thì có thể đóng góp một khoản thuế lớn cho ngân sách. Để làm được điều này, phải nuôi dưỡng hoạt động kinh doanh khi họ mới ra kinh doanh, bởi vì đó là giai đoạn khó khăn nhất mà người kinh doanh cần sự hỗ trợ.

Do đó, để dung hòa được cả hai khía cạnh - sự công bằng với hộ kinh doanh và sự quản lý của Nhà nước, ông Lê Văn Tuấn cho rằng, nên xem xét ngưỡng doanh thu đóng thuế là 1 tỷ đồng/năm.

“Nên tăng ngưỡng doanh thu tính thuế lên 1 tỷ đồng/năm, tức doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm mới thực hiện nghĩa vụ thuế. Đồng thời, thực hiện việc sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền ngay khi bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, bất kể doanh thu bao nhiêu, điều này giúp hài hòa lợi ích của hộ kinh doanh và sự quản lý Nhà nước và cũng công bằng hơn với hộ kinh doanh khi thực hiện chính sách thuế”, Giám đốc Keytas đề xuất.

Bảo Hân