Thứ trưởng Bộ Y tế nói gì trước những sai phạm trong giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc?

Vụ án nhiều cán bộ, lãnh đạo, nhân viên Viện Pháp y tâm thần Trung ương bị Công an TP Hà Nội khởi tố về tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, đưa hối lộ, nhận hối lộ, môi giới hối lộ và lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ” một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo nghiêm trọng về chất lượng trong quản lý giám định pháp y, pháp y tâm thần, điều trị bắt buộc – lĩnh vực đã từng có sai phạm trong việc làm giả bệnh án tâm thần để miễn, giảm trách nhiệm hình sự.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên.

Bộ Y tế có ý kiến như thế nào đối với các vụ việc xảy ra? Phóng viên (PV) Báo CAND có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên xung quanh vấn đề này.

PV: Vụ án nghiêm trọng xảy ra tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương không phải là vụ việc đầu tiên, mà trước đó đã xảy ra các vụ việc tương tự như vụ án tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1. Bộ Y tế có ý kiến như thế nào trước những vụ việc này, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc đã được cụ thể hóa trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và được quy định tại Nghị định 64/2011/NĐ-CP của Chính phủ.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, một số cá nhân đã không thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ, cũng như đạo đức công vụ và vi phạm, bị cơ quan điều tra khởi tố, bắt giam như vụ việc xảy ra tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1 và Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa trước đây, và hiện nay đang xảy ra tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương. Công an TP Hà Nội hiện đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với 40 đối tượng, trong đó có cả Viện trưởng, Phó Viện trưởng, lãnh đạo nhiều khoa, phòng.

Trước tình hình đó, Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ Y tế đã thảo luận và sẽ ban hành ngay nghị quyết chuyên đề về việc tăng cường công tác quản lý trong lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc. Cùng với đó, Bộ Y tế đã có rất nhiều văn bản chỉ đạo, đặc biệt sau khi rút kinh nghiệm vụ việc ở Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1 và Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa; đồng thời, Bộ tổ chức nhiều hội nghị trực tiếp và trực tuyến để quán triệt, triển khai, tổ chức thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng trong công tác giám định pháp y và công tác điều trị bắt buộc đối với các bệnh nhân tâm thần; chấn chỉnh việc thực hiện chức năng nhiệm vụ công vụ, cũng như nâng cao đạo đức công vụ đối với đội ngũ nhân viên y tế làm việc trong lĩnh vực này.

Các văn bản chỉ đạo của Bộ Y tế và tại các hội nghị trực tiếp và trực tuyến toàn quốc đều nêu các vụ việc xảy ra tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa. Bộ Y tế cho đây là bài học cảnh tỉnh đối với ngành y tế nói chung và lĩnh vực pháp y tâm thần, điều trị bắt buộc nói riêng; đồng thời Bộ đã chỉ đạo Cục Quản lý Khám, chữa bệnh phải tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát nhằm phát hiện vi phạm để có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục kịp thời.

Các đối tượng trong vụ án.

PV: Nhiều ý kiến cho rằng những vi phạm nghiêm trọng nói trên diễn ra một cách có hệ thống, đến nay vẫn chưa có biện pháp ngăn chặn hiệu quả, cũng như chưa có một cuộc tổng kiểm tra toàn diện lĩnh vực này. Ông nghĩ sao về ý kiến này?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Nói chưa có cuộc tổng kiểm tra là chưa đúng. Vài ngày sau khi sự việc xảy ra ở Viện Tâm thần Trung ương Biên Hòa, Bộ Y tế đã chỉ đạo Cục Quản lý Khám, chữa bệnh chủ trì, phối hợp với Vụ Tổ chức cán bộ và Thanh tra Bộ thành lập đoàn kiểm tra đi kiểm tra, giám sát, đôn đốc tại các đơn vị liên quan đến lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc thuộc Bộ Y tế quản lý.

Ngay sau khi vụ việc xảy ra ở Viện Pháp y tâm thần Trung ương, Bộ Y tế tiếp tục chỉ đạo Cục Quản lý Khám, chữa bệnh khẩn trương kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc thực hiện, và tham mưu Bộ Y tế hoặc cơ quan chức năng có biện pháp xử lý nghiêm khi phát hiện vi phạm, tạo tính răn đe cho những cán bộ, nhân viên y tế phải làm đầy đủ hết chức trách, nhiệm vụ, thực hiện tốt đạo đức nghề nghiệp và đặc biệt không để bị mua chuộc dẫn đến các vụ việc đáng tiếc.

Sau các cuộc kiểm tra, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh và Bộ Y tế đều có văn bản chỉ đạo hướng dẫn cụ thể; đồng thời rà soát, đánh giá lại các văn bản, thể chế còn bất cập để sớm tham mưu sửa đổi cho việc quản lý, giám sát tốt hơn.

PV: Sau các đợt kiểm tra, giám sát có phát hiện vi phạm hay không, thưa ông?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Để phát hiện cán bộ có hành vi làm giả bệnh án tâm thần là rất khó, vì hình thức phạm tội hiện nay rất tinh vi. Chỉ có cơ quan điều tra khi xây dựng chuyên án và có chuyên môn nghiệp vụ về điều tra với đầy đủ điều kiện mới điều tra phát hiện được. Với trách nhiệm quản lý của mình, Bộ Y tế sẽ tăng cường giám sát, tiếp nhận các thông tin phản ánh qua các kênh khác nhau để nắm bắt kịp thời, khi phát hiện dấu hiệu vi phạm sẽ chuyển cơ quan Công an để xem xét xử lý hoặc xử lý theo quy định.

PV: Qua các vụ việc cho thấy có nhiều bất cập trong quá trình khám bệnh, giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc. Các cán bộ đã biến chất, tha hóa, nhận tiền để chẩn đoán sai bệnh theo ý thức chủ quan. Bộ Y tế có biện pháp gì để ngăn chặn những sai phạm này, cần có “hàng rào” bảo vệ cán bộ và nhân viên y tế như thế nào trước cám dỗ về lợi ích vật chất?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Bộ Y tế hiện đang quản lý 2 bệnh viện tâm thần (Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2), 2 Viện Pháp y tâm thần và 5 Phân viện Pháp y tâm thần. Kết quả giám định pháp y tâm thần trong các vụ án hình sự có giá trị làm căn cứ cho cơ quan tố tụng quyết định hành vi tố tụng đối với một bị can, bị cáo hay một phạm nhân đang chấp hành án. Vì vậy, giám định viên và người được giao trọng trách lập hồ sơ, cũng như kết luận giám định pháp y tâm thần cho bệnh nhân phải có đủ tiêu chuẩn, có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, trung thực, khách quan, không bị lung lay, mua chuộc bởi kẻ phạm tội hay bệnh nhân.

Để ngăn chặn các hành vi vi phạm, Bộ Y tế đã yêu cầu các cơ sở điều trị bắt buộc thực hiện nghiêm quy định về quản lý người bệnh bắt buộc chữa bệnh, không để người bệnh tự ý ra khỏi cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần hoặc bỏ trốn; đảm bảo 3 lớp cửa (cửa buồng bệnh, cổng khoa và cổng viện) và lắp đặt camera giám sát; xây dựng quy trình quản lý chặt chẽ việc thăm gặp và mang đồ dùng cá nhân vào buồng bệnh.

Cấp bản tóm tắt bệnh án, cấp giấy khám sức khỏe (có nội dung về tình trạng tâm thần) phải tuân thủ chặt chẽ đúng quy định về chuyên môn trong chẩn đoán, điều trị, quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh, đúng mẫu và đúng các quy định tại các văn bản có liên quan. Khi tiếp nhận trưng cầu, hoặc yêu cầu của cơ quan tố tụng, các tổ chức, cá nhân và thực hiện giám định phải đảm bảo khách quan, trung thực, chính xác, đúng quy trình, đúng quy định của Luật Giám định tư pháp và biểu mẫu sử dụng trong giám định pháp y tâm thần.

Ngoài việc tăng cường kiểm tra, giám sát, Bộ Y tế tiếp tục ban hành các văn bản chỉ đạo về chấn chỉnh việc thực hiện đạo đức công vụ và chức trách, nhiệm vụ của y, bác sĩ. Về lâu dài, phải thường xuyên giáo dục đạo đức công vụ, cũng như trong thực hiện chức năng nhiệm vụ công vụ, để làm sao mỗi cán bộ, công nhân viên chức, người lao động làm việc trong lĩnh vực này dứt khoát phải làm hết trách nhiệm, không bị mua chuộc, nhằm xây dựng lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần ngày càng ổn định, phát triển, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước.

PV: Với 36 lãnh đạo, bác sĩ, nhân viên bị bắt giữ, Viện Pháp y tâm thần Trung ương hiện nay hoạt động ra sao? Bộ Y tế có giải pháp gì để không bị bỏ trống công tác giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc, phục vụ công tác tố tụng?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Đối với sự việc xảy ra ở Viện Pháp y tâm thần Trung ương, Bộ Y tế đã phối hợp chặt chẽ với Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội, chỉ đạo Viện phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu, cũng như tạo điều kiện để các đối tượng liên quan làm việc với cơ quan điều tra, để cơ quan điều tra thu thập tài liệu, chứng cứ, kết luận đúng người, đúng tội, đảm bảo khách quan, sớm kết thúc vụ án, để ổn định tình hình cho Viện đi vào hoạt động.

Trước mắt, Bộ Y tế triển khai một số giải pháp như: Ban hành văn bản gửi Bộ Công an, VKSND Tối cao và TAND Tối cao, VKSND TP Hà Nội và Công an TP Hà Nội trong thời gian Viện Pháp y Tâm thần Trung ương chưa đủ số lượng về giám định viên, thiếu nguồn nhân lực bác sĩ, trước mắt tạm dừng tiếp nhận các đối tượng giám định mới, những đối tượng này chuyển đến các đơn vị giám định khác để phục vụ cho các cơ quan tố tụng; tạm dừng nhận mới bệnh nhân điều trị bắt buộc, đồng thời Bộ Y tế chỉ đạo Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1 thực hiện tiếp nhận các bệnh nhân điều trị bắt buộc mới để đảm bảo các đối tượng được điều trị theo đúng quy định của pháp luật.

Hiện nay, Bộ Y tế đã chỉ đạo Vụ Tổ chức cán bộ tham mưu từng bước hoàn chỉnh về công tác tổ chức cán bộ, trước hết giao đồng chí Phó Viện trưởng phụ trách điều hành và ngay nửa đầu tháng 7, sẽ kiện toàn chức danh lãnh đạo của Viện để có người lãnh đạo duy trì Viện hoạt động bình thường.

Cùng với đó, Bộ Y tế đã chỉ đạo ổn định tư tưởng cho cán bộ, nhân viên của Viện tiếp tục yên tâm làm việc. Bộ đã có thông báo gửi các đơn vị khi kiện toàn xong tổ chức cán bộ, đảm bảo đủ số lượng giám định viên, cũng như đảm bảo đủ số lượng bác sĩ điều trị thì Viện tiếp tục quay trở lại nhận các đối tượng giám định, cũng như các đối tượng điều trị bắt buộc theo đúng chức năng, nhiệm vụ.

PV: Có ý kiến cho rằng, cần có hậu kiểm hay cơ quan giám sát độc lập trong lĩnh vực giám định pháp y tâm thần để minh bạch kết quả, tránh “chạy” kết luận giám định tâm thần. Bộ Y tế có kiến nghị gì để làm tốt công tác giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc hiện nay?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Bộ Y tế đang phối hợp với Bộ Công an, VKSND Tối cao, TAND Tối cao rà soát lại các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực giám định pháp y, pháp y tâm thần, đặc biệt đối với các cơ sở y tế được giao điều trị bắt buộc đã có hướng dẫn, quy định cụ thể để nhân viên ngành y tế làm việc trong lĩnh vực này vừa thực hiện chức năng của thầy thuốc điều trị cho bệnh nhân, vừa có chức năng quản lý đối tượng. Đây là một lĩnh vực mà ngành Y tế tập trung nghiên cứu để cùng các bộ, ngành sớm hoàn thiện thể chế, để lĩnh vực pháp y tâm thần ngày càng được quản lý chặt chẽ hơn.

Đồng thời, Bộ Y tế cũng đang phối hợp với các bộ, ngành trình Chính phủ sửa Nghị định 64; phối hợp triển khai thực hiện Đề án Nâng cao năng lực, hiệu quả của lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc (Đề án này đã được Bộ Y tế trình Chính phủ và Chính phủ đang xem xét phê duyệt). Bộ Y tế cũng đề nghị Bộ Công an chỉ đạo Công an địa phương tích cực phối hợp với các cơ sở y tế trong việc điều tra, xử lý đối với bệnh nhân cố tình trốn khỏi nơi điều trị bắt buộc, cố tình cấu kết với đối tượng ngoài xã hội để hành hung bác sĩ.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Trần Hằng (thực hiện)