Thủ tướng bị bãi nhiệm - lời giải nào cho tình trạng rối ren trên chính trường Pháp?

Ngay sau khi ông François Bayrou nộp đơn từ chức, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron buộc phải khẩn trương tìm kiếm một người kế nhiệm trong vài ngày tới. Thế nhưng, dù ai là người được lựa chọn thì chính phủ kế tiếp vẫn sẽ phải đối mặt với hàng loạt khó khăn, trước mắt là bài toán thông qua ngân sách năm 2026. Đây sẽ là một phép thử quan trọng không chỉ với năng lực điều hành của chính phủ mới, mà còn với sức mạnh quyền lực của Tổng thống Macron trong giai đoạn cuối nhiệm kỳ.

Cuộc khủng hoảng chính trị tại Pháp đang kéo theo nhiều hệ lụy đối với vai trò lãnh đạo và sự ảnh hưởng của nước này tại châu Âu. Ảnh: RTL

Bất đồng liên quan đến chính sách thắt chặt chi tiêu

Việc Thủ tướng François Bayrou thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội đã đẩy Pháp vào một cuộc khủng hoảng chính trị mới. Song sự kiện này không chỉ là biến cố nội các, mà còn là “tấm gương” phản chiếu hai vấn đề gốc rễ: những bất đồng dữ dội quanh chính sách thắt chặt chi tiêu và những rạn nứt ngày càng sâu trên chính trường.

Đầu tiên là gói ngân sách 2026 với kế hoạch cắt giảm chi tiêu công, trị giá 44 tỷ euro. Có thể nói đây chính là một “liều thuốc đắng khó nuốt” và là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới cú ngã của Thủ tướng Francois Bayrou. Chính phủ của ông François Bayrou lập luận rằng cần phải siết chặt tài khóa để hạ thâm hụt ngân sách, giữ vững uy tín tín dụng quốc gia và trấn an thị trường trong bối cảnh nợ công vượt 110% GDP.

Tuy nhiên, phe cực hữu Đảng Tập hợp quốc gia (RN) coi đó là chính sách “bắt người dân trả giá cho sai lầm của giới tinh hoa”; các phe cánh tả như đảng Xã hội, đảng nước Pháp bất khuất, đảng Sinh thái… gọi đây là “kế hoạch khắc khổ tàn nhẫn”, đe dọa phúc lợi và dịch vụ công. Kết quả bỏ phiếu với 364 phiếu chống so với 194 phiếu thuận cho thấy, không chỉ các đảng đối lập, mà một bộ phận nghị sĩ trung dung cũng không sẵn sàng đánh đổi ổn định xã hội để lấy kỷ luật ngân sách.

Bên cạnh đó, sự sụp đổ của Chính phủ Pháp cũng phơi bày rõ tình trạng phân mảnh trong Quốc hội khi không phe nào chiếm đa số tuyệt đối, buộc mọi chính phủ phải dựa vào thỏa hiệp mong manh. Phe cực hữu và cực tả đang vươn lên mạnh mẽ, trong khi phe trung dung – vốn là trụ cột của Tổng thống Emmanuel Macron - đang mất dần sức ảnh hưởng. Song song với đó, văn hóa chính trị đối đầu tại Pháp khiến Quốc hội khó đạt được sự đồng thuận và làm chính phủ dễ dàng rơi vào thế bế tắc. Điều này biến Quốc hội thành một “đấu trường chia rẽ” thay vì nơi hình thành giải pháp chung, khiến mọi Thủ tướng đều đứng trước nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào.

Có thể nói Chính phủ của Thủ tướng Francois Bayrou sụp đổ không chỉ là sự kiện ngắn hạn, mà là triệu chứng của khủng hoảng cơ cấu: một nền kinh tế cần kỷ luật tài khóa nhưng xã hội từ chối khắc khổ; một hệ thống chính trị cần ổn định nhưng lại bị chia rẽ sâu sắc. Trong bối cảnh đó, bất kỳ chính phủ kế nhiệm nào cũng sẽ phải đối diện với cùng một bài toán nan giải: làm sao dung hòa giữa kỷ luật ngân sách và sự chấp nhận xã hội, giữa yêu cầu của tổ chức quốc tế và thực tế chính trị trong nước.

Bài toán khó của Tổng thống Macron

Sau sự ra đi của Thủ tướng François Bayrou, Tổng thống Emmanuel Macron đối diện nhiệm vụ khó khăn, đó là tìm kiếm một người kế nhiệm đủ năng lực chèo lái đất nước vượt qua giai đoạn bất ổn chính trị, kinh tế và xã hội. Ông Emmanuel Macron có khả năng cân nhắc tới một số tiêu chí để lựa chọn Thủ tướng mới.

Thứ nhất là khả năng xây dựng đồng thuận trong Quốc hội phân mảnh. Thủ tướng mới phải là người có năng lực đàm phán với các đảng đối lập, “ghép đa số theo từng dự luật”, đồng thời hạn chế nguy cơ tắc nghẽn lập pháp.

Thứ hai, đó là phải người có hình ảnh dung hòa xã hội. Sau khi kế hoạch thắt chặt chi tiêu vấp phải phản ứng dữ dội, người kế nhiệm cần được nhìn nhận là đủ mềm mỏng để đối thoại với công đoàn, phong trào xã hội, nhưng cũng đủ kiên quyết để duy trì kỷ luật ngân sách.

Thứ ba là phải có uy tín và kinh nghiệm hành pháp. Thủ tướng mới phải trấn an cả trong nước lẫn quốc tế. Một gương mặt có hồ sơ chính trị hoặc kỹ trị vững chắc, quen thuộc với châu Âu sẽ có một lợi thế.

Cuối cùng là phải có khả năng trấn an thị trường tài chính. Lợi suất trái phiếu Pháp đã tăng mạnh sau khủng hoảng chính trị. Chính phủ mới cần một Thủ tướng biết đưa ra lộ trình ngân sách khả tín, tránh nguy cơ Pháp bị hạ bậc tín nhiệm.

Hiện nay, báo chí địa bàn đang đề cập đến một số gương mặt kế nhiệm đáng chú ý như ông Sébastien Lecornu (Bộ trưởng Quốc phòng). Đây được coi là một trong những lựa chọn an toàn nhất của đối với Tổng thống Emmanuel Macron. Tuy nhiên, hạn chế lớn của ông Sébastien Lecornu là sự thiếu ủng hộ rộng rãi trong một Quốc hội đang phân mảnh.

Nhân vật tiềm năng tiếp theo đó là bà Catherine Vautrin, cựu Bộ trưởng và hiện là một gương mặt kỳ cựu trong hàng ngũ trung dung. Bà Catherine Vautrin được đánh giá là người ôn hòa, có khả năng tạo cầu nối giữa các phe phái trong Quốc hội. Tuy nhiên, bà Catherine Vautrin chưa phải là nhân vật có tầm ảnh hưởng mạnh trong nội các hiện tại.

Ngoài ra, ông Thierry Breton, Ủy viên châu Âu về công nghiệp cũng được xem là một lựa chọn chiến lược nếu ông Emmanuel Macron muốn khẳng định tính “châu Âu” của chính phủ mới. Tuy nhiên, việc rời ghế Ủy viên để về dinh thự Matignon sẽ là điểm gây tranh cãi và có thể khiến Pháp mất ảnh hưởng trong Ủy ban châu Âu.

Nói tóm lại, dù chọn một chính khách trung thành, một gương mặt dung hòa hay một kỹ trị “an toàn”, thách thức chung vẫn là trấn an thị trường, duy trì đồng thuận xã hội, và bảo toàn vai trò lãnh đạo của Pháp tại châu Âu trong giai đoạn bất ổn hiện nay. Và theo thông tin mới nhất, ông Sébastien Lecornu (Bộ trưởng Quốc phòng) đã được lựa chọn giữ chức vụ Thủ tướng, do có nhiều kinh nghiệm điều hành các hồ sơ quốc phòng. Đây là một nhân vật “kỹ trị trung dung” và là đồng minh thân cận, trung thành với Tổng thống Emmanuel Macron.

Thách thức mới cả về mặt chính trị, kinh tế và ảnh hưởng của Pháp

Việc duy trì một chính phủ thiểu số sẽ khiến Tổng thống Emmanuel Macron và Thủ tướng kế nhiệm sẽ đương đầu với nhiều chông gai và thách thức.

Trước hết là mặt chính trị. Thách thức đầu tiên liên quan đến cách thức quản trị trong thế “thiểu số biến động”. Với một Quốc hội phân mảnh sâu sắc do không khối nào nắm đa số tuyệt đối, bất kỳ nội các mới nào cũng khó có được một đa số ổn định. Thay vào đó, chính phủ sẽ phải “ghép đa số theo từng dự luật”, tức là phải vận động và thuyết phục các đảng đối lập để thông qua từng chính sách cụ thể. Cách vận hành này làm gia tăng đáng kể chi phí thương lượng, kéo dài quá trình ra quyết định, và tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến tình trạng tê liệt lập pháp nếu các lực lượng đối lập quyết định ngăn cản hoặc mặc cả quá mức.

Ngoài ra, việc lựa chọn Thủ tướng mới - trung dung hay kỹ trị - thì đều có sự đánh đổi: người “cứng” dễ bị phản kháng; người “mềm” khó tạo động lực dẫn dắt. Dù ai lên, kỹ năng đàm phán liên khối và xử lý khủng hoảng truyền thông là điều tối quan trọng.

Bên cạnh những thách thức về chính trị, ông Emmanuel Macron và Thủ tướng mới còn đối mặt với những khó khăn về kinh tế - tài khóa. Chính phủ Pháp cần một lộ trình khả tín để giảm nợ công, nhưng những chính sách tài khóa “thắt chặt quá nhanh” có thể kích hoạt phản ứng xã hội và bào mòn tăng trưởng. Như vậy, nội các mới phải cân bằng thận trọng giữa yêu cầu tuân thủ kỷ luật ngân sách và việc đáp ứng kỳ vọng của xã hội, cũng như áp lực từ dư luận. Đáng chú ý, chi phí vay mượn sẽ gia tăng khi bất ổn chính trị kéo dài, qua đó sẽ tác động mạnh đến không gian phát triển chính sách, ảnh hưởng đầu tư công và ưu tiên xã hội. Trong bối cảnh đó, vấn đề thị trường lao động, nhà ở, năng lượng, cải cách thủ tục hành chính chính là 4 “nút thắt” mà chính phủ mới cần tháo gỡ, để tránh suy giảm động lực tăng trưởng.

Điểm cuối cùng cần phải nhắc đến chính là cuộc khủng hoảng chính trị tại Pháp đang kéo theo nhiều hệ lụy đối với vai trò lãnh đạo và sự ảnh hưởng của nước này tại châu Âu. Trong nhiều năm qua, Pháp cùng với Đức đóng vai trò định hình đường hướng chiến lược của EU. Tuy nhiên, khi chính trường Pháp rơi vào tình trạng phân mảnh và bất ổn, về ngắn và trung hạn, Pháp khó có khả năng thúc đẩy những sáng kiến then chốt như cải cách ngân sách EU, triển khai chính sách công nghiệp - quốc phòng và hỗ trợ Ukraine. Bởi chỉ có một Chính phủ mạnh mới khả năng đề xuất - đàm phán - thực thi những vấn đề lớn; ngược lại, một Nội các ngắn hạn hoặc thiểu số thì khó có khả năng duy trì nhịp này. Ngoài ra, uy tín của Pháp tại các diễn đàn quốc tế cũng suy giảm, tác động mạnh tới các chương trình chống biến đổi khí hậu, y tế toàn cầu và các cải cách quản trị toàn cầu.

Anh Tuyển/VOV-Paris