Thủ tướng Canada Trudeau phản ứng gắt với ông Trump

Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã tuyên bố từ chức hôm 6/1 Ảnh: Canadian Press/Rex/Shutterstock.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã bác bỏ lời đe dọa từ Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump rằng Mỹ có thể sử dụng “sức mạnh kinh tế” để sáp nhập đồng minh thân cận nhất của mình, ông nói: “Không đời nào có chuyện Canada trở thành một phần của Mỹ".

“Người lao động và cộng đồng ở cả hai nước đều được hưởng lợi khi chúng ta trở thành đối tác thương mại và an ninh lớn nhất của nhau”, thủ tướng Canada viết trên mạng xã hội.

Canada "sẽ không bao giờ lùi bước trước các mối đe dọa"

Những ý nghĩ của ông Trump hôm 7/1 xuất hiện khi ông thúc đẩy lời đe dọa áp thuế bảo hộ đối với một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ. “Canada và Mỹ: đó thực sự là điều gì đó”, ông Trump nói từ Florida, nhưng cảnh báo rằng chính quyền sắp tới của ông đang trở nên thất vọng về cái mà tổng thống đắc cử gọi là “trợ cấp” cho Canada.

“Chúng ta đã là những người hàng xóm tốt, nhưng chúng ta không thể làm điều đó mãi mãi, và đó là một khoản khổng lồ”, ông nói.

Ngoại trưởng Canada Mélanie Joly cũng phản pháo, viết trên mạng xã hội rằng những bình luận của ông Trump cho thấy ông "hoàn toàn không hiểu điều gì làm nên một quốc gia hùng mạnh của Canada". Bà nhấn mạnh Canada "sẽ không bao giờ lùi bước trước các mối đe dọa".

Những phát ngôn nói trên có khả năng tiếp tục gây ra tình trạng hỗn loạn chính trị ở Canada sau khi Thủ tướng Justin Trudeau thông báo từ chức và Quốc hội bị đình chỉ cho đến cuối tháng 3.

Tổng thống đắc cử của Mỹ đã đưa ra những bình luận của mình trong một cuộc họp báo kỳ lạ, trong đó ông cũng không loại trừ khả năng sử dụng vũ lực quân sự để giành lại Kênh đào Panama và Greenland, đồng thời cam kết sẽ đổi tên Vịnh Mexico thành "Vịnh Mỹ".

Ông Trump một lần nữa cân nhắc về một liên minh giữa Canada và Mỹ, mô tả đường biên giới chung giữa hai nước, được thiết lập cách đây hơn 230 năm, là một "ranh giới được vạch ra một cách giả tạo".

Khi được hỏi liệu ông có sử dụng vũ lực quân sự hay không, ông Trump trả lời: "Không, sức mạnh kinh tế".

Ông lặp lại tuyên bố vô căn cứ của mình rằng Mỹ "trợ cấp" cho Canada và khẳng định nước này chi quá nhiều để bảo vệ nước láng giềng.

Thủ tướng Trudeau tuyên bố hôm 6/1 rằng ông sẽ từ chức sau gần 10 năm nắm quyền ngay khi đảng Tự do cầm quyền của ông chọn được một nhà lãnh đạo mới.

Vài giờ sau, ông Trump đã nêu lại lời chế giễu của mình trên mạng xã hội về việc thuyết phục Canada tìm kiếm tư cách tiểu bang của Mỹ.

"Nhiều người ở Canada YÊU việc trở thành Tiểu bang thứ 51. Mỹ không thể tiếp tục chịu đựng tình trạng thâm hụt thương mại và trợ cấp khổng lồ mà Canada cần để duy trì hoạt động", vị tổng thống đắc cử của Mỹ viết.

Hoàn toàn trái ngược với lời chế giễu của ông Trump, Tổng thống đương nhiệm Mỹ Joe Biden đã bày tỏ lòng biết ơn đối với Thủ tướng Trudeau trong một cuộc điện đàm vào cuối ngày 6/1.

"Trong thập kỷ qua, Thủ tướng Trudeau đã lãnh đạo với cam kết, sự lạc quan và tầm nhìn chiến lược. Liên minh Mỹ -Canada mạnh mẽ hơn nhờ ông ấy. Người dân Mỹ và Canada an toàn hơn nhờ ông ấy. Và thế giới tốt đẹp hơn nhờ ông ấy", ông Biden cho biết trong một tuyên bố hôm 7/1.

Lo ngại

Tuy nhiên, những diễn biến mới nhất có thể sẽ làm gia tăng thêm lo ngại rằng Quốc hội bị đình chỉ, thủ tướng sắp mãn nhiệm, cuộc đua giành quyền lãnh đạo đảng Tự do và cuộc bầu cử liên bang sẽ diễn ra vào thời điểm đối tác thương mại lớn nhất của Canada đang ở trong tình trạng khó lường nhất.

Quyết định từ chức của ông Trudeau đã mở ra cánh cửa cho một cuộc đua khốc liệt của nội bộ đảng cầm quyền trước cuộc tổng tuyển cử vào cuối năm nay.

Vào cuối ngày 6/1, cựu Thống đốc Bank of England Mark Carney đã tuyên bố ông đang cân nhắc tham gia cuộc đua để thay thế Thủ tướng Trudeau.

Cựu Thống đốc Bank of England Mark Carney. Ảnh: Reuters.

Ông Carney, một nhà kinh tế tập trung vào khí hậu, vốn là nhân vật đầu tiên không phải người Anh điều hành Bank of England, cho biết trong một tuyên bố rằng ông sẽ "cân nhắc kỹ lưỡng quyết định này với gia đình tôi trong những ngày tới".

Là một thành viên lâu năm và nổi bật của đảng Tự do, ông Carney cho biết ông "được khích lệ" bởi sự ủng hộ của các nhà lập pháp đảng Tự do và những người "muốn chúng tôi tiến lên với sự thay đổi tích cực và một kế hoạch kinh tế thắng lợi".

Suy đoán về khả năng Carney, người điều hành Bank of Canada năm 2008-2013 và Bank of England năm 2013-2020, có thể đang nhắm tới vị trí lãnh đạo đã nổi lên trong vài tháng qua khi vị thế của ông Trudeau lung lay trong bối cảnh lạm phát kỷ lục, khủng hoảng nhà ở nghiêm trọng, giá thực phẩm cao và sự mệt mỏi của cử tri.

Đã hơn một thập kỷ kể từ lần gần nhất đảng Tự do tổ chức cuộc bầu cử lãnh đạo liên bang khi ông Trudeau giành chiến thắng áp đảo vào năm 2013 và xây dựng lại đảng trong những năm kể từ đó.

Đảng Tự do sẽ họp vào ngày 8/1 để thảo luận về thủ tục lựa chọn người thay thế ông Trudeau. Hiến chương của đảng có quy trình lựa chọn một nhà lãnh đạo thường mất nhiều tháng nhưng hiện tại chỉ còn chưa đầy 80 ngày nữa là đến ngày Quốc hội họp trở lại.

Những người đứng đầu đảng hy vọng sẽ có một nhà lãnh đạo mới vào cuối tháng 1.

“Tôi không thể hiểu nổi tại sao chúng ta không thể chọn ra một nhà lãnh đạo của đảng Tự do trong khoảng thời gian từ 30 đến 60 ngày, trong khi chúng ta có thể chọn thủ tướng Canada hoặc nhà lãnh đạo đất nước theo Đạo luật Bầu cử trong một khoảng thời gian 30-60 ngày", Bộ trưởng Di trú Marc Miller nói với CBC News.

Tuy nhiên, vẫn còn những câu hỏi chưa có lời đáp về việc ai có thể bỏ phiếu cho nhà lãnh đạo mới. Chiến thắng năm 2013 của Trudeau diễn ra sau khi đảng này cho phép những người chưa trả phí hội viên được bỏ phiếu.

Đảng Tự do đang ở trong tình thế khó khăn, khi phe đối lập Bảo thủ dự kiến giành được chính phủ đa số theo cuộc thăm dò hiện tại.

Lãnh đạo đảng Bảo thủ Pierre Poilievre đã chê trách cựu giám đốc ngân hàng trung ương là "Carbon Tax Carney", ám chỉ đến khoản thuế đánh vào nhiên liệu tiêu dùng mà ông Trudeau đưa ra. Đảng Bảo thủ cũng đang cân nhắc sử dụng khẩu hiệu "Giống như Justin" như một đòn công kích vào nhà lãnh đạo Tự do tiếp theo với hy vọng gắn liền bất kỳ người kế nhiệm nào với sự không được lòng dân của thủ tướng.

Tuần trước, người bạn thân lâu năm và cựu trợ lý chính của ông Trudeau là Gerald Butts đã viết trong một bài đăng trên Substack rằng việc cho phép "một số ít đảng viên (được) chọn thủ tướng" sẽ gây hại cho đảng.

"Cạnh tranh tạo ra những đối thủ cạnh tranh tốt hơn. Trong chính trị, các chiến dịch lãnh đạo tạo nên các đội vận động tranh cử tổng quát tốt hơn. Điều đó khiến con người tiến bộ, thử nghiệm các ý tưởng, xây dựng khả năng phục hồi", ông viết.

Butts cho biết tương lai của đảng sẽ gặp rủi ro nếu tổ chức một cuộc chạy đua hạn chế bị ràng buộc bởi các quy tắc chặt chẽ.

"Nếu đảng Tự do chiếm đoạt quyền đó cho vài trăm người ở Ottawa, tôi hy vọng họ cảnh giác với rủi ro rằng họ có thể sẽ chọn ra nhà lãnh đạo cuối cùng của đảng", ông chỉ ra,

Một cuộc thăm dò của Viện Angus Reid vào ngày 3/1, trước thông báo của ông Trudeau, cho thấy ông Carney đứng thứ hai trong số các ứng cử viên có khả năng thay thế ông Trudeau làm lãnh đạo đảng Tự do.

Cựu Phó thủ tướng Chrystia Freeland, người đã từ chức vào tháng trước làm gia tăng các lời kêu gọi ông Trudeau từ chức, đang đứng đầu cuộc thăm dò.

Nếu giành chiến thắng trong cuộc đua giành quyền lãnh đạo, ông Carney sẽ rơi vào tình huống bất thường là trở thành thủ tướng mà không có ghế trong Hạ viện. Các nhà lãnh đạo đảng không bắt buộc phải là thành viên của Quốc hội khi họ giành chiến thắng, nhưng theo quy ước, họ phải tranh cử một ghế càng nhanh càng tốt.

Ông Jagmeet Singh từng mất 16 tháng để trở thành một nghị sĩ sau khi giành được quyền lãnh đạo đảng Dân chủ Mới.

Trong bối cảnh cuộc bầu cử vào mùa xuân đang được mong đợi rộng rãi, nhà lãnh đạo mới của đảng Tự do sẽ chỉ giữ chức thủ tướng trong một vài tháng trước khi cả nước đi bỏ phiếu.

Dương Lam