Thủ tướng Trudeau đã sai ở đâu?

New York Times nhận định sự nghiệp của Thủ tướng Canada Justin Trudeau là chất liệu phù hợp cho một bộ phim chính trị Thế kỷ XXI.

Ông Trudeau nổi lên trên chính trường quốc tế vào năm 2015, với danh xưng nhà lãnh đạo trẻ mới đắc cử của Canada và con trai của cựu thủ tướng nổi tiếng. Sau đó, ông dành cả thập niên xây dựng thương hiệu cá nhân: Một nhà nữ quyền, một nhà bảo vệ môi trường, hỗ trợ người tị nạn và ủng hộ quyền lợi của người bản địa.

Mặc dù nhận được lời khen ngợi trên các phương tiện truyền thông, tuần trăng mật của vị chính trị gia này trong mắt người Canada chỉ kéo dài 2 năm. Năm 2017, một loạt tranh cãi xuất hiện đã làm hoen ố hình ảnh hoàn hảo của ông Trudeau.

Đảng Tự do cầm quyền liên tục mất ghế trong Quốc hội trong hai kỳ bầu cử tiếp theo vào năm 2019 và 2021, buộc ông Trudeau phải thành lập chính phủ thiểu số dựa vào một đảng đối lập cánh tả. Sự ủng hộ đó giờ đây cũng tan biến.

Hiện tại, ông Trudeau thấy mình - giống nhiều lãnh đạo phương Tây khác - đối mặt với những cử tri tức giận và mất quyền kiểm soát.

Ngày 6/1, vị thủ tướng tuyên bố sẽ từ chức.

Luồng gió mới

Khi bắt đầu viết tiểu sử về ông Trudeau, các tác giả nghĩ ngay tới một số khoảnh khắc nổi bật.

Vào năm 2012, trong trận đấu quyền anh từ thiện, ông Trudeau - một thành viên trẻ tuổi của Quốc hội - chiến thắng trước một đảng viên Bảo thủ cứng rắn có đai đen karate. Nhiều người giờ vẫn nhớ tới trận đấu đó.

Vào năm 2015, trong tư cách thủ tướng, ông Trudeau công bố nội các cân bằng bộ trưởng nam và nữ đầu tiên của Canada. Khi được hỏi tại sao chuyện này lại quan trọng, ông tuyên bố: “Vì bây giờ là năm 2015 rồi”. Các nhà lãnh đạo nam trên toàn thế giới có lẽ không khỏi giật mình trước câu nói này.

Hay vào năm 2000, khi ông đọc điếu văn trong lễ tang của cha Pierre Elliott Trudeau, nhiều người có cái nhìn thoáng qua về một chính trị gia Justin Trudeau ở tuổi 28.

Ông Trudeau - bước sang tuổi 53 vào Giáng sinh vừa qua - chào đời khi cha ông đang trong nhiệm kỳ đầu tiên. Ông Pierre Elliott Trudeau được lòng cả Canada vào cuối những năm 1960 và nắm quyền suốt 16 năm. Di sản của người cha phần nào mở đường cho con đường chính trị của ông Trudeau sau này.

Ông Pierre Trudeau năm 1977 cùng vợ Margaret, và các con Justin, Michel và Alexandre. Ảnh: LIFE.

“Tên gọi đó gắn liền với cảm giác hoài niệm, điều này mang lại lợi thế cho Justin”, Darrell Bricker - giám đốc điều hành Ipsos Public Affairs - "Chúng tôi đã thoát khỏi thời kỳ chính trị Canada đầy biến động điều hành bởi những lãnh đạo nam lớn tuổi, thậm chí cả những người đàn ông trẻ tuổi trông già nua, nên Justin giống một luồng gió mới".

Biểu tượng của đảng Tự do

Câu nói “Vì bây giờ là năm 2015” về bình đẳng giới trong nội các đã đưa ông Trudeau lên tầm cao mới trên chính trường toàn cầu. Thậm chí, Vogue xếp hạng ông là một trong 10 "người đàn ông quyến rũ phá vỡ các chuẩn mực truyền thống”, với danh xưng “chính trị gia Canada hấp dẫn”.

Một cựu lãnh đạo từ châu Âu trong G7 tiết lộ những cuộc gặp đầu tiên với ông Trudeau đánh dấu bằng cảnh nhiều người xếp hàng đợi chụp ảnh tự sướng với vị thủ tướng và đối xử ngang một ngôi sao nhạc rock.

Khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên vào năm 2016, ông Trudeau dường như muốn tiếp nối đường lối chính trị của ông Barack Obama. Một trong những chính sách nổi bật nhất chính là việc chính phủ Canada chào đón người tị nạn vào năm 2017.

“Dành cho những người tháo chạy khỏi cảnh đàn áp, khủng bố và chiến tranh, Canada chào đón các bạn, bất kể tôn giáo. Sự đa dạng là sức mạnh của chúng tôi”, ông Trudeau viết trên mạng xã hội Twitter.

Vào thời điểm đó, ông Trump ban hành hạn chế đi lại đến Mỹ với một số quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi. Ngược lại, ông Trudeau thậm chí còn đến sân bay đích thân chào đón những người tị nạn Syria đến Canada.

Ngoài ra, ông Trudeau cũng là người đi đầu trong các quốc gia hậu thuộc địa đối mặt cách đối xử với người bản địa trong quá khứ. Mặc dù bị chỉ trích vì làm chưa đủ quyết liệt, trong nhiệm kỳ của ông, quá trình hòa giải với các cộng đồng bản địa ở Canada đã bắt đầu một cách nghiêm túc.

Quay lưng

Song từ năm 2017, vận may chính trị của ông Trudeau tại quê nhà bắt đầu suy giảm. Trong kỳ bầu cử năm 2019, thủ tướng bị ảnh hưởng bởi một số bê bối, như không khai báo kỳ nghỉ xa hoa miễn phí hay lộ video ghi cảnh hóa trang thành người da đen từ những năm 1990 và 2001.

Điều này dẫn tới tổn thất lớn khi ông Trudeau chỉ nắm trong tay một chính phủ thiểu số, khiến đảng Tự do phụ thuộc vào các đồng minh để thông qua luật.

Tuần trăng mật của ông Trudeau tại Canada chỉ kéo dài 2 năm. Ảnh: Canadian Press.

Rồi đại dịch Covid-19 ập tới. Trong vòng hai năm, giữa đại dịch, ông Trudeau kêu gọi bầu cử sớm vì nghĩ sẽ giành lại được chính phủ đa số. Ông đã sai và kết quả không khả quan hơn năm 2019.

Vào thời điểm đó, chính trị phương Tây xoay quanh tư tưởng cánh hữu về vaccine và các lệnh hạn chế. Ở Canada, biểu tình ở khắp nơi với tên gọi Đoàn xe Tự do. Thủ đô Ottawa chứng kiến biểu tình hàng tuần liền, khiến trung tâm thành phố gần như tê liệt.

Người dân Canada bị ảnh hưởng bởi lạm phát dai dẳng, trong khi chính sách di cư cởi mở phản tác dụng, khiến một trong những nước thân thiện với người nhập cư nhất thế giới cũng không hài lòng với các cư dân mới.

Về khía cạnh cá nhân, ông Trudeau chia tay người vợ chung sống suốt 18 năm vào năm 2023.

“Đi dạo trên tuyết”

Chiến thắng của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 xoáy sâu vào vị thế suy yếu của ông Trudeau. Ông Trump đe dọa sẽ áp thuế toàn diện 25% với hàng hóa Canada, một bước đi có thể tàn phá nền kinh tế nước này.

Tổng thống đắc cử cũng châm chọc ông Trudeau trên mạng mạng xã hội, gọi ông là “thống đốc” và Canada là “bang thứ 51” của Mỹ. Lần này, thương hiệu chính trị trái ngược với ông Trump không còn hiệu quả với ông Trudeau.

Với cuộc bầu cử bắt buộc vào tháng 10 tới, việc ông Trudeau ra đi dường như là một kết cục có thể đoán trước. Câu hỏi đặt ra là điều này sẽ ảnh hưởng thế nào tới đảng Tự do. Một thăm dò gần đây của Ipsos cho thấy đảng Tự do kém đảng Bảo thủ tới 25 điểm phần trăm.

Trong khi đó, Chrystia Freeland - Bộ trưởng Tài chính và một trong những đồng minh trung thành - từ chức với một lá thư chấn động, cáo buộc thủ tướng tham gia vào “những trò chính trị tốn kém” và không có kế hoạch đối phó với những thách thức từ chính quyền Mỹ sắp tới. Còn Jagmeet Singh - lãnh đạo đảng Dân chủ Mới (NDP) - tuyên bố sẽ sớm đệ trình lên Quốc hội nhằm lật đổ chính phủ đương nhiệm.

"Giống hầu hết gia đình, đôi khi chúng ta cũng cãi vã vào dịp lễ", ông Trudeau trầm ngâm tại một bữa tiệc dành cho thành viên đảng Tự do ở Ottawa gần đây, thể hiện đồng tình với quyết định của bà Freeland. "Nhưng tất nhiên, giống hầu hết gia đình, chúng ta sẽ tìm ra cách vượt qua. Tôi yêu đất nước này, tôi yêu đảng này, tôi yêu các bạn".

Song đảng Tự do, cũng như Canada, không còn yêu ông Trudeau nữa. Các đồng minh từng chia sẻ thủ tướng sẽ dành thời gian trong kỳ nghỉ để suy ngẫm về kế hoạch tiếp theo.

Lời kêu gọi ông Trudeau “đi dạo trên tuyết” ngày càng lớn. Đây là cụm từ gắn liền với câu chuyện của cha ông vào tháng 2/1984. Khi đó, trước áp lực, ông Pierre Elliott Trudeau đã đi bộ rất lâu trên tuyết. Sau khi quay về, cựu thủ tướng đã quyết định từ chức.

Trí Ân