Thúc đẩy bình đẳng giới để làm mới du lịch Việt Nam

Trong cấu trúc kinh tế dịch vụ toàn cầu, du lịch là ngành có tỷ lệ lao động nữ cao nhất. Nhiều quốc gia ghi nhận từ 50 đến 55% lao động trong ngành là phụ nữ, tập trung ở các công việc tuyến đầu như buồng phòng, lễ tân, phục vụ nhà hàng, spa, bán hàng lưu niệm hay chăm sóc khách hàng. Họ là những người tạo ra trải nghiệm trực tiếp cho du khách mỗi ngày.

Tuy nhiên, nghịch lý lớn nhất của ngành du lịch quốc tế cũng như Việt Nam nằm ở chỗ phụ nữ xuất hiện đông đảo trong vận hành, nhưng lại vắng bóng ở các vị trí hoạch định chiến lược, tài chính, marketing, sáng tạo sản phẩm hay điều hành doanh nghiệp. Khoảng cách giới giữa vị trí phục vụ và vị trí lãnh đạo phản ánh một cấu trúc lâu đời, khiến phụ nữ đóng góp nhiều nhưng hưởng lợi hạn chế.

Ở Việt Nam, theo các khảo sát của UN Women, ILO và World Bank cho thấy phụ nữ trong ngành du lịch vẫn tập trung chủ yếu ở các công việc giản đơn, thu nhập chưa cao, ít yêu cầu kỹ năng số hoặc ngoại ngữ, trong khi cơ hội đào tạo nâng cao còn hạn chế. Ngay cả trong mô hình du lịch cộng đồng, nơi phụ nữ là người nấu ăn, dệt thổ cẩm, làm homestay, kể chuyện văn hóa… họ vẫn ít có mặt trong vai trò ra quyết định.

Những giá trị mềm do phụ nữ tạo ra lại là nền tảng của thành công tại nhiều điểm đến như ẩm thực truyền thống, nghề thủ công bản địa, tri thức văn hóa, sự tỉ mỉ trong dịch vụ hay tính chân thực trong trải nghiệm.

Không ít homestay xanh ở Sa Pa, Mộc Châu, Cát Cát, Hội An hay các buôn làng Tây Nguyên được vận hành bởi phụ nữ địa phương, tạo dấu ấn riêng về sự tinh tế, gắn kết cộng đồng và thân thiện với môi trường. Các tổ chức quốc tế khẳng định, khi phụ nữ tham gia thiết kế sản phẩm hoặc giữ vai trò quản trị, sản phẩm du lịch thường nhân văn hơn, giàu bản sắc hơn và bền vững hơn.

Ở nhiều quốc gia, phụ nữ vẫn đối diện rủi ro khi di chuyển một mình, làm việc ca đêm, hoặc tiếp xúc trực tiếp với khách hàng trong môi trường dịch vụ. Những nguy cơ này nếu không được kiểm soát sẽ làm giảm đáng kể sự tham gia của phụ nữ vào thị trường lao động du lịch, đặc biệt ở các vị trí có tính tương tác cao.

Bài học quốc tế cho thấy nhiều mô hình đã mang lại kết quả: Nhật Bản triển khai toa tàu dành riêng cho phụ nữ vào giờ cao điểm; Hàn Quốc triển khai hệ thống phản hồi nhanh nhằm bảo vệ phụ nữ trong du lịch đêm; Châu Âu thúc đẩy mô hình “Safe Tourism Zones” cho du khách nữ, đặc biệt là người đi du lịch một mình.

Tại Việt Nam, nhiều địa phương đã chủ động tiếp cận vấn đề này. Điển hình, Đà Nẵng, Hội An, Sa Pa, Quảng Ninh đang triển khai mô hình “điểm đến an toàn - thân thiện với phụ nữ và trẻ em” với các tiêu chí như tăng cường chiếu sáng công cộng, lắp đặt camera an ninh, hoàn thiện quy tắc ứng xử tại điểm đến, đào tạo nhân viên nhận diện và xử lý tình huống nhạy cảm, phát triển tuyến phố đi bộ an toàn.

Bình đẳng giới không chỉ mang ý nghĩa xã hội hay nhân văn, mà còn đem lại lợi ích kinh tế cụ thể. Nghiên cứu của UNWTO cho thấy các doanh nghiệp có phụ nữ tham gia quản lý thường có chất lượng dịch vụ ổn định hơn, tỷ lệ hài lòng của du khách cao hơn. Các mô hình có sự đa dạng giới trong ban điều hành thường đạt hiệu quả tài chính tốt hơn, tư duy mở hơn và khả năng đổi mới sáng tạo cao hơn.

Tại nhiều điểm đến của Việt Nam, phụ nữ đang là lực lượng duy trì các nghề thủ công truyền thống, bảo tồn ẩm thực bản địa, phát triển nông sản sạch phục vụ du lịch và quản lý các mô hình cộng đồng nhỏ và vừa. Khi được trao quyền, họ không chỉ tăng thu nhập mà còn tạo ra nguồn giá trị mới, thu hút du khách tìm kiếm trải nghiệm chân thực và gắn kết văn hóa.

Xu hướng du lịch xanh, giảm phát thải, tôn trọng văn hóa bản địa cũng là xu hướng mà phụ nữ có vai trò nổi bật, mở ra không gian tăng trưởng mới cho ngành du lịch Việt Nam.

Trong bối cảnh ngành du lịch phục hồi mạnh, cạnh tranh điểm đến giữa các quốc gia ngày càng khốc liệt, bình đẳng giới trở thành một cấu phần của chiến lược tăng trưởng bền vững. Từ người làm dịch vụ đến người kiến tạo sản phẩm, từ chủ homestay đến nhà quản lý địa phương, phụ nữ chính là lực lượng góp phần định hình hình ảnh một ngành du lịch văn minh, an toàn và hấp dẫn.

Linh Nguyễn