Thúc đẩy ngăn ngừa và kiểm soát các loài ngoại lai xâm hại tại Việt Nam

Đây là thông tin được đưa ra tại Hội thảo tăng cường quản lý loài ngoại lai xâm hại tại Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNDP) tổ chức sáng nay (31/7) tại Hà Nội.

Báo cáo Diễn đàn chính sách - khoa học liên chính phủ về đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái năm 2023 đánh giá, các loài ngoại lai xâm hại là một trong 5 nguyên nhân chính tác động mạnh mẽ nhất đến thiên nhiên toàn cầu, bên cạnh các nguyên nhân thay đổi mục đích sử dụng đất, khai thác quá mức, biến đổi khí hậu và ô nhiễm. Loài ngoại lai xâm hại được đánh giá không chỉ gây tổn thất nặng nề cho hệ sinh thái tự nhiên, đe dọa đến sự sống của các loài bản địa mà còn ảnh hưởng đến cơ cấu hệ sinh thái, nông nghiệp, và ngư nghiệp, tác động sâu rộng đến kinh tế, làm suy giảm sinh kế của nhiều cộng đồng.

Ảnh minh họa

Tính đến nay, trên thế giới đã ghi nhận hơn 3.500 loài ngoại lai có tác động gây hại, với chi phí thiệt hại kinh tế toàn cầu ước tính lên tới 420 tỷ USD mỗi năm. Các loài này đang lan rộng nhanh hơn do các hoạt động thương mại, du lịch và các hoạt động khác của con người. Kể từ năm 1970, chi phí từ những thiệt hại này đã tăng gấp bốn lần qua mỗi thập kỷ.

Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam cho biết, tác động của các loài sinh vật ngoại lai xâm hại đe dọa sinh kế, ảnh hưởng đến an ninh lương thực và sức khỏe con người. Chính vì vậy, khung Đa dạng sinh học toàn cầu Kunming - Montreal đã đặt ra yêu cầu giảm 50% sự lan rộng của loài ngoại lai xâm hại vào năm 2030.

"Đây là mục tiêu táo bạo - và cần thiết. Nhưng chỉ có thể đạt được thông qua việc hành động phối hợp, dựa trên khoa học và có sự tham gia toàn diện của các bên liên quan. Phòng ngừa là chiến lược tốt nhất — và hiệu quả nhất về chi phí. Tuy nhiên, phát hiện sớm, ứng phó nhanh, khoanh vùng và kiểm soát lâu dài đều đóng vai trò quan trọng. Mỗi giai đoạn của quá trình xâm nhập đều quan trọng. Mỗi sự chậm trễ đều phải trả giá", bà Ramla Khalidi nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, loài ngoại lai xâm hại chỉ được chú ý vào nửa đầu thập niên 1990. Thống kê của Cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, hiện có 22 loài thuộc Danh mục loài ngoại lai xâm hại và 61 loài thuộc Danh mục loài có nguy cơ xâm hại tại nước ta. Ngoại lai xâm lấn là nguyên nhân chính gây ra 60% các vụ tuyệt chủng động vật và thực vật. Một ví dụ điển hình vào năm 1997, ốc bươu vàng đã xâm nhiễm hơn 132.000 ha ruộng lúa và thủy vực tại 57/61 tỉnh, thành phố khi đó của cả nước.

Phát biểu tại hội thảo, bà Hoàng Thị Thanh Nhàn, Phó cục trưởng Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, việc kiểm soát và ngăn chặn sự xâm nhập của các loài ngoại lai xâm hại là một thách thức không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với toàn cầu, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức và cộng đồng.

"Hiện nay, Cục Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học đang xây dựng tài liệu hướng dẫn về kiểm soát các loài ngoại lai xâm hại để cho các tỉnh, thành phố có thể sử dụng. Trong Luật đa dạng sinh học 2018 cũng đã quy định trách nhiệm của UBND tỉnh trong việc điều tra, lập danh mục cũng như kiểm soát việc lây lan của các loài ngoại lai, diệt trừ các loài ngoại lai và công khai thông tin về các loài ngoại lai xâm hại. Trên cơ sở các hướng dẫn của quốc tế và các quy định pháp luật của Việt Nam cố gắng làm thế nào để có thể cung cấp thông tin một cách đơn giản nhất để hỗ trợ cho công tác ngăn ngừa, kiểm soát các loài ngoại lai xâm hại", bà Hoàng Thị Thanh Nhàn phát biểu.

Quang Huy/ VOV1