Thúc đẩy phát triển bền vững bằng dữ liệu và số liệu thống kê chất lượng

Ảnh minh họa. (Nguồn: Viettel)

Trong bối cảnh toàn cầu hướng đến mục tiêu phát triển bền vững vào năm 2030, Liên hợp quốc đã phát đi lời kêu gọi mạnh mẽ về vai trò không thể thiếu của dữ liệu và số liệu thống kê chất lượng.

Hòa chung trong nỗ lực đó, ngành Thống kê Việt Nam đã và đang tích cực thể hiện quyết tâm xây dựng một hệ thống dữ liệu hiện đại, chuyên nghiệp và đáng tin cậy.

Đặt nền móng cho kỷ nguyên số

Bà Nguyễn Thị Hương, Cục trưởng Cục Thống kê, chia sẻ trong những năm qua, ngành Thống kê luôn tham gia và đóng góp tích cực vào hoạt động chung tại khu vực và toàn cầu, không ngừng đổi mới để biên soạn và cung cấp kịp thời, đầy đủ thông tin thống kê kinh tế-xã hội, phục vụ đắc lực cho Đảng và Nhà nước trong xây dựng chính sách phát triển, quản lý, chỉ đạo, điều hành từ Trung ương đến địa phương, góp phần quan trọng đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên phát triển.

Hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng Thư ký Liên hợp quốc, bà Hương cho biết Việt Nam tiếp tục các hoạt động ý nghĩa nhằm lan tỏa thông điệp về một ngành Thống kê hiện đại, chuyên nghiệp, đáng tin cậy và minh bạch trong kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng của dân tộc. Để đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên số và phát triển, Cơ quan Thống kê đang nỗ lực xây dựng một nền tảng hạ tầng vững chắc.

“Chúng ta phải có một nền tảng hạ tầng tốt, cho phép các nhà khoa học và người dùng có thể truy cập dữ liệu quy mô từ các cuộc điều tra. Theo đó, các quy định của Luật Dữ liệu và một số luật vừa sửa đổi, ban hành phải đồng bộ thống nhất,” bà Hương chia sẻ.

Bà Hương nhấn mạnh nền tảng này sẽ tạo dựng hạ tầng vững chắc và có thể chia sẻ dữ liệu với mọi đối tượng trong nước và quốc tế. Vì vậy, nhiệm vụ quan trọng tiếp theo của ngành Thống kê là hoàn thiện và đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu số, có trình độ, bản lĩnh và nhiệt huyết, đặc biệt là trong chức năng điều phối hoạt động thống kê, giúp nối kết và hiểu ngôn ngữ của các bộ, ngành.

Khi, các nhà thống kê hiểu được "tiếng nói" của các chuyên ngành và diễn giải bằng con số thống kê. Dữ liệu mới có thể bao phủ mọi hoạt động kinh tế-xã hội, an ninh quốc phòng, an ninh trật tự xã hội của cả nước. Từ đó, ngành Thống kê mới có thể làm tốt được vai trò “ghi chép lịch sử bằng những con số.” Cùng với con người, công cụ cũng là yếu tố then chốt, bao gồm hạ tầng số, ứng dụng công nghệ AI, điện toán đám mây và sự kết nối thông suốt từ Trung ương đến địa phương, phục vụ cho cả chính quyền cấp xã. Thêm vào đó, việc nâng cao phương pháp luận thống kê tiên tiến, thống nhất, đồng thuận và tăng cường vai trò hợp tác quốc tế là không thể thiếu.

Bà Hương chia sẻ thêm các cuộc tổng điều tra nông nghiệp và kinh tế gần đây đã mang lại bức tranh mới về diện mạo các xã, đáp ứng mong mỏi về dữ liệu từ hộ sản xuất kinh doanh đến người dân.

Tọa đàm "Thống kê vì tương lai bền vững trong kỷ nguyên số - Hành trình giám sát SDG của Việt Nam" do Cục thống kê tổ chức. (Ảnh: Vietnam+)

Nâng tầm dữ liệu để kiến tạo chính sách

Từ góc độ người sử dụng dữ liệu trực tiếp, ông Trương Việt Dũng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, khẳng định vai trò của thống kê như "hệ thần kinh, mạch máu” để điều hành thành phố. Ông Dũng cũng chia sẻ mục tiêu của Hà Nội trong việc tích hợp đồng bộ chính quyền số, xã hội số, công dân số và kinh tế số trên nền tảng điện toán đám mây với một kho dữ liệu dùng chung.

Theo ông Dũng, trong bối cảnh kinh tế phát triển nhanh chóng với nhiều mô hình và thông tin mới, dữ liệu không chỉ dừng lại ở dữ liệu hành chính.

“Thông tin không thể chỉ lấy mỗi dữ liệu hành chính, mà chắc chắn sẽ có những cái dữ liệu về mặt xã hội và thậm chí là dữ liệu ‘sạch, sống.’ Đó là các thông tin cảm biến từng ngày chứ không phải theo từng năm,” ông Dũng đề xuất.

Ông cho biết Hà Nội mong muốn có một kho dữ liệu “đúng, đủ, sạch, sống” và thống nhất để dùng chung, đây sẽ là nơi tất cả dữ liệu thống kê có thể đổ về và được chia sẻ thành các kho để phục vụ các nhà phân tích. Ông cũng đưa ra đề xuất ngành Thống kê cần có “một kiến trúc sư trưởng” phát triển dữ liệu lớn, một chuyên gia tổng hợp chứ không chỉ là người trong ngành, nhằm tích hợp dữ liệu theo thời gian thực để đảm bảo tính kịp thời trong phân tích và dự báo.

Bên cạnh đó, ông Dũng cũng mong muốn hệ thống chỉ tiêu thống kê cần linh hoạt và bổ sung các chỉ tiêu phù hợp với quản trị hiện đại, như chỉ số hạnh phúc hay chỉ số đô thị thông minh. Cụ thể, Hà Nội vừa hoàn thành tổng rà soát và bước vào “kỷ nguyên quản trị số” với việc sáp nhập xã/phường. Hệ thống dữ liệu thống kê theo thời gian thực để hỗ trợ việc ra quyết định chính sách càng trở nên cấp thiết. Hà Nội cũng đang xây dựng ‘chỉ số Hà Nội hạnh phúc’ với 43 chỉ tiêu, trong đó có nhiều chỉ tiêu từ số liệu thống kê để phân tích mức độ an sinh, môi trường, và các hoạt động của người dân.

“Thậm chí, thành phố có thể mở ra khoảng 150 chỉ tiêu, trong đó 100 chỉ tiêu cứng và 50 chỉ tiêu hoạt động biên độ và tất cả các tỉnh/thành, các xã/phường nhập dữ liệu vào. Bên cạnh đó, việc công khai và minh bạch dữ liệu cho xã hội và người dân, thậm chí tích hợp với các ứng dụng công nghệ để người dân đều có thể tham gia,” ông Dũng đề xuất.

Đồng hành với tầm nhìn về vai trò của dữ liệu, bà Mette Ekeroth, Phó Đại sứ, Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam, nhấn mạnh mối quan hệ mật thiết giữa dữ liệu chất lượng, mức độ minh bạch, niềm tin và hiệu quả trong hoạch định chính sách. Theo bà, ngành Thống kê đang tiến những bước vững chắc, đây là quỹ đạo cần tiếp tục phát huy trong nhiều thập kỷ tới trong hành trình phát triển của Việt Nam cũng như của Cục Thống kê. Bà Ekeroth cũng tin rằng dữ liệu sẽ đóng vai trò mạnh mẽ và trung tâm hơn nữa trong hoạch định chính sách, đặc biệt trong các xu hướng mới như chuyển đổi xanh.

“Chỉ bằng cách thu thập, phân tích dữ liệu thì chúng ta mới khẳng định được những nhận định của mình và biết được rằng chúng ta đang đi đúng hướng,” bà Ekeroth nói.

Từ góc độ phát triển con người, ông Matt Jackson, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam, nêu bật tầm quan trọng của dữ liệu phân tổ theo giới, độ tuổi, dân tộc và khu vực địa lý, khi đó sẽ xác định được những nhóm đang bị bỏ lại xa nhất. Ở cấp độ tổng thể, dữ liệu sẽ giúp nhận diện ra những tình trạng bất bình đẳng giữa các nhóm dân số khác nhau, đặc biệt là ở trong nhóm dễ bị tổn thương (như phụ nữ, thanh niên) và các nhóm yếu thế khác.

Theo Matt Jackson, dữ liệu khi phân tổ sẽ giúp đánh giá hiệu quả chính sách để điều chỉnh đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân. Ông cũng dẫn chứng sự hợp tác của UNFPA với Cục Thống kê từ năm 2015 trong điều tra về phụ nữ và trẻ em (MIX) để có dữ liệu phân tổ tốt hơn, từ đó phân tích bức tranh toàn diện về sức khỏe bà mẹ và trẻ em, đặc biệt là việc giảm tỷ lệ tử vong ở bà mẹ và hỗ trợ sinh sản cho phụ nữ dân tộc thiểu số ở Việt Nam.

Bà Bích vẫn mong muốn được chia sẻ nhiều hơn dữ liệu vi mô, đặc biệt từ các cuộc điều tra lao động việc làm. (Ảnh: Vietnam+)

Với vai trò là người nghiên cứu và khai thác dữ liệu, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Thị Bích, Trưởng Khoa Thống kê, Trường Công Nghệ, Đại học Kinh tế Quốc dân, chia sẻ: “Chúng tôi là những người ở giữa - phân tích những con số và đưa nó ra ánh sáng và làm rõ hơn về bản chất trên cơ sở dữ liệu."

Theo bà, các nhà nghiên cứu rất cần những bộ dữ liệu xuyên suốt theo chuỗi thời gian, mang tính đại diện ở cấp vùng và quốc gia, điều mà Cục Thống kê đang cung cấp, đặc biệt là những dữ liệu đã được cải thiện khả năng truy cập qua nhiều năm. Tuy nhiên, bà Bích vẫn mong muốn được chia sẻ nhiều hơn dữ liệu vi mô, đặc biệt từ các cuộc điều tra lao động việc làm./.

(Vietnam+)