Thúc đẩy, phát triển mô hình Hợp tác xã cho đồng bào dân tộc thiểu số tại Lai Châu

Từ canh tác tự phát đến sản xuất tập trung

Xã Mường Kim (Sơn La) đã khoác lên mình diện mạo mới với hệ thống hạ tầng được đầu tư, các mô hình sinh kế bền vững hình thành, mang lại cuộc sống ấm no cho bà con vùng đồng bào DTTS. Tại các bản làng Mường Kim, sự thay đổi thể hiện rõ nét qua những con đường nội bản được bê tông hóa, những khu vườn xanh tốt, ruộng lúa hai vụ năng suất cao, và những ngôi nhà kiên cố mới xây. Thu nhập và đời sống của bà con nông dân và bà con vùng đồng bào DTTS có sự cải thiện rõ rệt, là minh chứng sinh động trong thực hiện hiệu Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Cấp ủy, chính quyền địa phương đã xác định công tác dân tộc và chính sách hỗ trợ đồng bào là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Xã đã tận dụng hiệu quả các chương trình, dự án, triển khai đồng bộ 9/10 dự án của Chương trình mục tiêu Quốc gia, tập trung vào đầu tư hạ tầng nông thôn, nâng cấp hệ thống điện, đường, trường, đồng thời hỗ trợ phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập.

Bà con dân tộc Mông ở xã Mường Kim đưa cây quế vào trồng nâng cao thu nhập. Ảnh: PV

Từ định hướng này, hàng trăm hộ dân đã được hỗ trợ về giống, vốn và kỹ thuật. Nhiều mô hình sinh kế như trồng chè, phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm đã mở ra hướng đi mới. Sự hỗ trợ không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn thay đổi căn bản nhận thức của người dân, từ tư duy sản xuất tự cung, tự cấp sang sản xuất hàng hóa.

Trước đây, người dân chủ yếu trồng lúa, ngô, sắn với diện tích lúa một vụ chiếm tỷ lệ cao, thì nay diện tích lúa hai vụ đã tăng đáng kể. Xã đã hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung, đưa các giống lúa chất lượng cao vào sản xuất, đồng thời mạnh dạn trồng cây vụ đông như khoai tây, dưa chuột, bí xanh.

Nhờ đó, nền kinh tế nông nghiệp có bước phát triển rõ nét: Tổng sản lượng lương thực có hạt đạt 11.910 tấn, với 420ha lúa hàng hóa tập trung, 1.144 ha chè, và các vùng cây công nghiệp lâu năm như mắc ca, cao su, quế được duy trì và phát triển. Đặc biệt, việc hình thành các chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ đã đảm bảo đầu ra ổn định, ví dụ như 100% sản phẩm chè búp tươi được bao tiêu sản phẩm bởi Công ty TNHH Xây dựng Tuyền Phương. Những nỗ lực này đã mang lại hiệu quả rõ rệt về mặt xã hội: Tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn xã giảm còn 11,93%, và thu nhập bình quân đầu người đạt 51 triệu đồng/năm.

Hợp Tác Xã: Lực lượng nòng cốt tổ chức lại sản xuất

Hiệu quả trong quá trình thực hiện Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, mô hình hợp tác xã (HTX) đã khẳng định vai trò "lực lượng nòng cốt" tổ chức lại sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, gắn kết nông dân với thị trường.

Tại xã Tân Uyên, HTX chè Long Nhật thực hiện thu mua chè búp tươi ổn định, đầu tư trang thiết bị máy móc hiện đại để chế biến, tạo việc làm cho 20 lao động địa phương với mức lương từ 8 - 10 triệu đồng/tháng. Hay HTX Mý Dao (xã Sìn Hồ) đã chuyển đổi các thành viên từ trồng dược liệu tự phát sang sản xuất theo quy trình an toàn, chủ động cung ứng vật tư, kỹ thuật canh tác, và ký hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm đương quy, đẳng sâm với các doanh nghiệp lớn ở Hà Nội và Ninh Bình.

Không chỉ lĩnh vực trồng trọt, mô hình HTX còn được phát triển và hoạt động hiệu quả trong lĩnh vực nuôi thủy sản. Điển hình như HTX Nông, công nghiệp và Thương mại du lịch Than Uyên (bản Củng, xã Khoen On) mạnh dạn đầu tư 60 lồng nuôi cá trên lòng hồ thủy điện Bản Chát, đồng thời liên kết tiêu thụ sản phẩm từ 65 lồng nuôi cá của các hộ dân địa phương, đạt sản lượng trung bình khoảng 600 tấn/năm.

Từ nuôi trồng, HTX đầu tư chế biến sâu thành nhiều sản phẩm giá trị gia tăng như: chả cá, xúc xích cá, viên cá, nước lẩu… và tiêu thụ qua hệ thống 15 doanh nghiệp, siêu thị tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh. HTX đã thu hút 21 thành viên tham gia, tạo việc làm thường xuyên cho 39 lao động với thu nhập bình quân 11,5 triệu đồng/người/tháng. Năm 2024 và 2025, HTX vinh dự nhận Giải thưởng Ngôi sao HTX “CoopStar Awards” do Liên minh HTX Việt Nam trao tặng.

Theo thống kê của Liên minh HTX tỉnh Lai Châu, toàn tỉnh hiện có 210 HTX nông nghiệp, thu hút trên 2.350 thành viên, tạo việc làm cho 2.347 lao động. Doanh thu bình quân mỗi HTX ước đạt khoảng 900 triệu đồng/năm, với thu nhập bình quân của lao động thường xuyên đạt 58 triệu đồng/người/năm. Các HTX đã chủ động chuyển đổi mô hình hoạt động từ tự cung, tự cấp sang gắn với thị trường, mạnh dạn ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, đầu tư máy móc, thiết bị chế biến, bao gói sản phẩm.

Ông Bùi Xuân Thu, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Lai Châu cho biết, tỉnh đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ HTX, tăng cường kết nối HTX với doanh nghiệp để xây dựng chuỗi liên kết bền vững, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông sản. Theo ông Thu, không chỉ là đơn vị tổ chức sản xuất quy mô, các HTX còn góp phần quan trọng thay đổi tư duy, nhận thức của người dân trong sản xuất nông nghiệp. Khi tham gia HTX, nông dân được đào tạo kỹ thuật, biết áp dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất, chuyển từ canh tác truyền thống sang an toàn, theo tiêu chuẩn VietGAP, OCOP…

Tuy nhiên, quá trình hoạt động của các HTX vẫn đối mặt với những khó khăn về thiếu vốn đầu tư, năng lực quản lý hạn chế, hạ tầng sản xuất chưa đồng bộ và việc tiếp cận thương mại điện tử, chuyển đổi số còn chậm. Để HTX tiếp tục phát huy vai trò cầu nối, thời gian tới tỉnh cần triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản trị, hỗ trợ tiếp cận vốn, đầu tư hạ tầng chế biến và bảo quản, thúc đẩy chuyển đổi số, xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường tiêu thụ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị nông sản của địa phương, đưa kinh tế tập thể trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số một cách toàn diện và bền vững.

Anh Việt