Thúc đẩy tự giác tuân thủ, đóng góp đầy đủ thuế

Nhiều ý kiến tại hội thảo cũng cho rằng để việc tuân thủ thuế được nâng tầm thành “văn hóa”, yếu tố mấu chốt là chính sách phải rõ ràng, dễ dàng cho người dân tuân thủ, giảm thiểu gánh nặng thủ tục. Đặc biệt, cần có cơ chế khuyến khích, phân biệt giữa người có lịch sử tuân thủ tốt và người không tuân thủ tốt.

Minh bạch chính sách, đơn giản hóa thủ tục

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn nhấn mạnh tuân thủ tự nguyện chính là “chỉ số niềm tin”. Theo đó, một hệ thống tài chính quốc gia chỉ bền vững khi người dân tin rằng đồng tiền thuế của họ được sử dụng minh bạch và đem lại lợi ích chung, như các chính sách an sinh xã hội, bảo hiểm y tế, học đường....

Việc nâng cao tự giác tuân thủ thuế không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật, mà là bước phát triển về văn hóa và niềm tin giữa Nhà nước và công dân. Ảnh: H.H

Đồng tình với quan điểm này, Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Phan Đức Hiếu cho rằng, việc tuân thủ pháp luật cần được nâng tầm thành một "văn hóa". Để làm được điều đó, ông Hiếu chỉ ra các yếu tố mấu chốt là chính sách phải rõ ràng, dễ dàng cho người dân tuân thủ, giảm thiểu gánh nặng thủ tục. Đặc biệt, cần có cơ chế khuyến khích, phân biệt giữa người có lịch sử tuân thủ tốt và người không tuân thủ tốt.

Chia sẻ tại hội thảo, các chuyên gia và nhà quản lý đều chung nhận định, muốn người dân tự giác, trước hết chính sách và thủ tục phải đơn giản, minh bạch và công bằng. Một trong những thay đổi căn cơ nhất đang được ngành thuế triển khai là việc chính thức xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ ngày 1.1.2026.

Phó Trưởng ban Nghiệp vụ Cục Thuế Lê Thị Chinh đánh giá, đây là bước chuyển quan trọng sang phương pháp kê khai, dựa trên cơ sở "đặt niềm tin" để người nộp thuế tự kê khai, tự nộp thuế theo doanh thu thực tế phát sinh. Phương pháp mới này có ba ưu điểm vượt trội: Đơn giản (công thức dễ hiểu) - Minh bạch (dữ liệu kiểm chứng qua hóa đơn điện tử) và Dễ dự báo (giúp hộ kinh doanh tự lập kế hoạch tài chính). Thực tế cho thấy sự chuyển dịch tích cực, khi 9 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 18,5 ngàn hộ khoán chuyển sang kê khai và 98% hộ kê khai đã thực hiện nộp thuế điện tử .

Từ góc độ quốc tế, chuyên gia kinh tế cao cấp của IMF Frank Van Brunschot, cho biết tỷ lệ thuế/GDP của Việt Nam năm 2024 là 13,1%, thấp hơn mức khuyến nghị 15-16% để hỗ trợ tăng trưởng bền vững. Ông nhấn mạnh, để huy động nguồn thu, vai trò của cơ quan quản lý thuế là cực kỳ quan trọng, tập trung vào cải thiện tuân thủ và mở rộng cơ sở thuế, thay vì chỉ tăng thuế suất .

Công nghệ, truyền thông thúc đẩy văn hóa tuân thủ tự nguyện

Nếu chính sách minh bạch là điều kiện "cần", thì công nghệ thông minh và truyền thông hiệu quả là điều kiện "đủ" để thúc đẩy văn hóa tuân thủ tự nguyện. Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, ngành thuế đang trải qua 4 giai đoạn cải cách, lấy thuế điện tử làm nền tảng. Mục tiêu là xây dựng cơ sở dữ liệu kết nối đa ngành (ngân hàng, hải quan, công thương...), bảo đảm dữ liệu "đúng, sạch, sống". Từ đó, hệ thống có thể "gợi ý tờ khai", giúp người nộp thuế kê khai và nộp thuế dễ dàng hơn . Ngành thuế cũng đang ứng dụng công nghệ mới như AI và Big Data để phân tích rủi ro, dự kiến triển khai hệ thống quản lý thuế thế hệ mới từ năm 2026.

Với việc Triển khai Nghị quyết 68, Bộ Tài chính đã ban hành Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán” kèm theo Quyết định số 3389/QĐ-BTC. Theo đó, xác định các giải pháp căn cơ để hoàn thành mục tiêu chính thức xóa bỏ hình thức thuế khoán kể từ ngày 1.1.2026, tạo bước chuyển quan trọng đối với công tác quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh. Ảnh: PV

Từ phía doanh nghiệp, Giám đốc Khối Giải pháp Bán lẻ (MISA) Bùi Thị Trang cho biết, công nghệ giúp việc tuân thủ trở nên "tự nhiên", khi hệ thống tự động nhắc nhở, tổng hợp dữ liệu và hình thành tờ khai, người nộp thuế sẽ thấy "dễ" và "sẽ làm". Theo đó, nà Trang đề xuất cơ quan thuế cho phép kết nối trực tiếp phần mềm của doanh nghiệp với các cổng thanh toán ngân hàng để người nộp thuế có thể nộp thuế ngay trên một ứng dụng duy nhất.

Nhiều ý kiến cũng bày tỏ đồng tình với nhận định, trong bối cảnh hiện nay, tuân thủ thuế không chỉ là trách nhiệm mà còn là lợi thế cạnh tranh. Đại diện Deloitte Việt Nam, ông Bùi Ngọc Tuấn cho biết, xu thế toàn cầu xem tuân thủ thuế là "cam kết minh bạch và trách nhiệm xã hội". Các tập đoàn lớn đã chuyển từ "tuân thủ" (cấp độ 1) sang "quản trị rủi ro" (cấp độ 2) và "chiến lược" (cấp độ 3). Họ xem dữ liệu thuế là một "tài sản chiến lược", dùng AI để dự báo rủi ro và tối ưu dòng tiền. Đây là tư duy mà doanh nghiệp Việt Nam cần hướng tới.

Thay mặt ngành thuế ghi nhận tất cả ý kiến đóng góp tâm huyết từ các chuyên gia, doanh nghiệp, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn khẳng định hội thảo diễn ra đúng thời điểm ngành thuế đang tiến hành sửa đổi Luật Quản lý thuế và xây dựng hệ thống công nghệ thông tin mới. Đây là cơ hội để toàn ngành nhìn lại, đánh giá và hoàn thiện toàn bộ quy trình nghiệp vụ, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện và hội nhập sâu rộng của Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu – gắn với các tiêu chuẩn của IMF, World Bank và OECD.

Ngành thuế nhận thức rõ rằng, dù đã rất nỗ lực, những vẫn còn những điểm cần tiếp tục khắc phục. Chính vì vậy, việc thiết kế lại mô hình quản lý thuế hiện đại, gắn với hạ tầng dữ liệu và công nghệ số, là bước đi quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời kết nối đồng bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia, hướng tới chia sẻ dữ liệu lớn (big data) giữa các cơ quan nhà nước. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là phục vụ tốt hơn cho công tác quản lý thuế, mà còn là tạo lập môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, nuôi dưỡng nguồn thu bền vững, góp phần cho các mục tiêu lớn của đất nước như an sinh xã hội, phát triển hạ tầng và củng cố tiềm lực của đất nước.

V.A