Thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong trật tự thế giới đa cực

Các chuyên gia, diễn giả trao đổi tại Phiên toàn thể thứ 5 trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Tăng cường hợp tác với ASEAN

Chiều 26/2, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 tại Hà Nội đã khép lại với Phiên toàn thể thứ 5 có chủ đề “Vai trò gắn kết và thúc đẩy hòa bình của ASEAN trong một thế giới phân mảnh”.

Phiên họp tập trung thảo luận về tiềm năng và vai trò của ASEAN trong việc thu hẹp khoảng cách giữa các nước trong một thế giới phân mảnh. Nội dung thảo luận xoay quanh vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang được định hình lại, đặc biệt nhấn mạnh khả năng thúc đẩy đối thoại trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc.

Các chuyên gia đã phân tích cách thức để ASEAN có thể tận dụng vị thế đặc thù của mình trong thúc đẩy hợp tác, bao gồm hợp tác tiểu đa phương và duy trì đoàn kết nội khối.

Phiên thảo luận cũng tập trung tìm ra những giải pháp mới nhằm nâng cao tiếng nói của ASEAN tại các diễn đàn quốc tế, đồng thời củng cố vai trò gắn kết, cân bằng giữa lợi ích khu vực và những thách thức toàn cầu của ASEAN.

Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, lâm nghiệp, biến đổi khí hậu và đối ngoại Kirti Vardhan Singh phát biểu. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Phát biểu tại phiên thảo luận, ông Kirti Vardhan Singh, Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, lâm nghiệp, biến đổi khí hậu và đối ngoại nhấn mạnh, ASEAN là một hình mẫu cho hợp tác khu vực và hội nhập cũng như chủ nghĩa đa phương.

Ngày nay, ASEAN đã trở thành biểu tượng của sự gắn kết, của vai trò trung tâm và đang có vị thế quan trọng trong công cuộc duy trì hòa bình, thịnh vượng và ổn định trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

“Trong một cấu trúc thế giới đang ngày càng thay đổi nhanh chóng từ đơn cực thành đa cực, sự gắn kết, bao trùm và tự cường của ASEAN là vô cùng cần thiết để giúp chúng ta cùng nhau vượt qua những thách thức mang tầm khu vực và quốc tế hiện nay, đặc biệt trong một thế giới đang ngày càng phân mảnh”, ông Vardhan Singh nhấn mạnh.

Theo Quốc vụ khanh Ấn Độ, những thách thức như lệ thuộc kinh tế, tranh chấp về lãnh thổ, vi phạm luật pháp quốc tế, khủng bố, ly khai… đang trở thành những rủi ro và lo ngại đối với khu vực và châu lục. Trên thực tế, trong suốt chiều dài lịch sử, hòa bình chỉ có thể đạt được thông qua đối thoại và ngoại giao, và trong cái thời khắc bất định hiện nay, cần phải giảm thiểu xung đột bằng cách hợp tác với nhau.

Khẳng định Ấn Độ duy trì cam kết với chủ nghĩa đa phương và ủng hộ những cơ chế đa phương, đa cực, ứng phó dựa trên các vấn đề mới nổi cũng như thúc đẩy hợp tác trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, ông Vardhan Singh nêu rõ, Ấn Độ ủng hộ mạnh mẽ vai trò trung tâm của ASEAN, duy trì cam kết sẽ tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Ấn Độ.

Để có thể làm sâu sắc hơn quan hệ giữa hai bên, lãnh đạo hai bên cũng đã nhất trí rà soát lại Thỏa thuận thương mại hàng hóa ASEAN-Ấn Độ để giúp cải thiện sự tự cường của các chuỗi cung ứng, phát triển bền vững cũng như là thịnh vượng chung của khu vực.

Hợp tác trong các cơ sở hạ tầng, công nghệ số, bên cạnh các cơ chế hợp tác của ASEAN với các cơ chế quốc tế về AI, các khoáng sản quan trọng và một số lĩnh vực liên quan cũng cũng sẽ đóng góp vào việc thúc đẩy tăng trưởng…

Các chuyên gia, diễn giả trao đổi tại Phiên toàn thể thứ 5 trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Cùng chung quan điểm, trong thông điệp ghi hình gửi tới diễn đàn, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Iwaya cho hay, khi chia rẽ và xung đột cùng môi trường an ninh trong cộng đồng quốc tế đang dần xấu đi, vai trò nền tảng của ASEAN trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương ngày càng trở nên quan trọng đối với hòa bình và thịnh vượng của khu vực.

“Nhật Bản duy trì cam kết ủng hộ tiến trình hội nhập của ASEAN và tiếp tục tăng cường quan hệ với các quốc gia thành viên ASEAN, coi đây là một trong những ưu tiên hàng đầu của chúng tôi”, ông Takeshi Iwaya nhấn mạnh.

Đặc biệt, Bộ trưởng Takeshi Iwaya cũng bày tỏ mong muốn của Nhật Bản cùng ASEAN xây dựng một tương lai năng động bằng cách thúc đẩy hợp tác trong những lĩnh vực mới nổi như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, tăng cường hợp tác trong khuôn khổ Cộng đồng châu Á phát thải ròng bằng 0 (AZEC), bảo vệ tự do, thượng tôn pháp luật, tôn trọng đa dạng, bao trùm và cởi mở.

Về phần mình, Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Anh David Lammy trong thông điệp ghi hình gửi tới diễn đàn cũng bày tỏ, đây là thời kỳ mà toàn cầu đang chứng kiến nhiều biến đổi. Do đó, điều quan trọng là phải nắm bắt được tiềm năng từ những chuyển đổi đó.

Phía Anh mong muốn thúc đẩy hợp tác hơn nữa với ASEAN trong việc tăng cường khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng và thiết lập tiêu chuẩn cho các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, nhằm tạo ra sự thịnh vượng chung.

Khẳng định tính tự chủ chiến lược có ý nghĩa rất quan trọng đối với ASEAN, ông David Lammy cho biết, Vương quốc Anh ủng hộ quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, tiến trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông, cũng như đồng thuận 5 điểm của ASEAN về vấn đề Myanmar, đồng thời mong muốn được trở thành thành viên đầy đủ của Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+), qua đó góp phần bảo đảm hòa bình trong khu vực và trên thế giới.

Ông Marc Abensour, Đặc phái viên của Pháp về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương phát biểu. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Phát biểu tại phiên thảo luận, ông Marc Abensour, Đặc phái viên của Pháp về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cho rằng, trong một thế giới ngày càng phân mảnh, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gia tăng cùng với sự chuyển dịch địa chính trị, mối quan hệ giữa Pháp với ASEAN rất quan trọng khi 2 bên cùng chia sẻ những cam kết tương đồng về một trật tự dựa trên luật lệ, chủ nghĩa đa phương, hợp tác quốc tế cũng như phát triển bao trùm.

Ông Marc Abensour khẳng định, hai bên đều ủng hộ hợp tác tiểu khu vực với điều kiện những hình thức hợp tác mới nổi lên không cản trở những tiến trình của các thể chế đa phương sẵn có.

Thúc đẩy đoàn kết nội khối và duy trì trật tự dựa trên luật lệ

Là người có kinh nghiệm nghiên cứu lâu năm về ASEAN, GS Amitav Acharya, Giáo sư danh dự Đại học American University (Mỹ) nêu rõ, ASEAN không được xây dựng bởi một cường quốc nào đó mà bởi chính các quốc gia thành viên Đông Nam Á. Đây là điều căn bản tạo nên sự tự chủ và bản sắc riêng của tổ chức.

Các đại biểu tham dự diễn đàn. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Trong quá trình hình thành và phát triển, ASEAN đã từng chứng kiến sự trỗi dậy hay cạnh tranh giữa các nước lớn nhưng ASEAN đã vượt qua nhiều thách thức lịch sử, thể hiện sự gắn kết và khả năng thích ứng của mình. Theo GS Amitav Acharya, lý do là bởi ASEAN đề cao một trật tự dựa trên luật lệ.

Ông cũng chia sẻ quan điểm của Thủ tướng Malaysia và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khi nói về vấn đề này trước đó, khẳng định ASEAN luôn có một trật tự dựa trên luật lệ, với những ý kiến, ý tưởng được đưa ra rất rõ ràng và sự tôn trọng cần thiết đối với chủ quyền của các quốc gia.

GS Amitav Acharya nhấn mạnh, ASEAN đề cao các nguyên tắc như tôn trọng chủ quyền quốc gia, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không can thiệp vào nội bộ các quốc gia thành viên. Các quốc gia ASEAN luôn tuân thủ các phán quyết của tòa án quốc tế, thể hiện sự tôn trọng pháp luật quốc tế.

Ông cũng hoan nghênh ý kiến của Thủ tướng Phạm Minh Chính về nguyên tắc đồng thuận, bao trùm, tránh tham gia vào các liên minh quân sự, không gây hấn.

“Đây là những điều mà rất tương đồng với các nguyên tắc đưa ra trong Hiến chương Liên hợp quốc và Hiến chương ASEAN. Các quốc gia thành viên ASEAN đã luôn luôn ủng hộ và tuân thủ những nguyên tắc này”, GS Amitav Acharya nêu rõ.

TS Valeria Vershinina, Phó Giám đốc Trung tâm ASEAN, Học viện Ngoại giao Nga nêu quan điểm, cần phải nhìn nhận ASEAN là một tập hợp các quốc gia vừa và nhỏ. Bên cạnh việc hội nhập khu vực, tất cả các quốc gia trong khối đã phát triển một cái hệ thống dày dặn những quan hệ đối tác và phương cách ASEAN.

Theo bà Vershinina, khi quan hệ đối tác của ASEAN được mở rộng cũng góp phần tạo ra những cơ chế đa phương mới đang ngày càng trở thành những cơ chế đối thoại chính của khu vực, ngày càng thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN.

“ASEAN ngày càng tự củng cố địa vị của mình như là một trong những đầu tàu ở khu vực trong việc phát triển chủ nghĩa đa phương tại Đông Á cũng như thúc đẩy ổn định và đa dạng hóa các đối tác tại khu vực”, bà Vershinina cho biết.

Qua đó, ASEAN có thể gia tăng vai trò của mình trong tương lai dựa trên những nền tảng này. Theo TS Vershinina, ASEAN cần phải đóng một vai trò lớn hơn trên trường quốc tế, cũng như thúc đẩy tính trung lập của mình trong bối cảnh cạnh tranh gia tăng giữa các nước lớn, đồng thời phải bảo đảm tính bao trùm trong việc phát triển những cơ chế hợp tác.

Nhấn mạnh ASEAN là một trong những đầu tàu mới trong bối cảnh thế giới đang ngày càng phân cực, bà Vershinina cũng khẳng định vai trò quan trọng của các tổ chức khu vực như ASEAN trong việc duy trì trật tự dựa trên luật lệ, tránh sự phân cực và độc quyền của bất kỳ cường quốc nào thông qua việc trao quyền quyết định cho tất cả các quốc gia thành viên.

TRUNG HƯNG