Thực thi Công ước Hà Nội giúp bảo vệ công dân trước tội phạm mạng như thế nào?

Tọa đàm nhấn mạnh ý nghĩa của Công ước Hà Nội đối với việc xây dựng một không gian mạng Việt Nam an toàn và tin cậy. Phát biểu khai mạc, Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia cho biết, Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ là một dấu mốc ngoại giao đa phương quan trọng, mà còn là biểu tượng cho cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với nỗ lực toàn cầu nhằm xây dựng một không gian mạng an toàn, minh bạch và tin cậy. Công ước cũng thể hiện tầm vóc, uy tín và năng lực hội nhập quốc tế của Việt Nam - một đất nước ổn định chính trị, phát triển năng động về kinh tế và ngày càng đóng vai trò tích cực trong các tiến trình quốc tế về quản trị không gian mạng.

Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia Nguyễn Minh Chính phát biểu khai mạc tọa đàm.

Quang cảnh tọa đàm.

"Chủ đề của tọa đàm phản ánh tinh thần nhân văn, lấy con người làm trung tâm của mọi chính sách chuyển đổi số, đồng thời thể hiện rõ định hướng của Đảng và Nhà nước Việt Nam: phát triển kinh tế số, xã hội số phải đi đôi với bảo đảm an ninh số, an toàn dữ liệu và quyền lợi của người dân. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ, lừa đảo, xâm phạm quyền riêng tư và thao túng nhận thức đang trở thành thách thức toàn cầu, việc nhận diện - ứng phó và xây dựng cơ chế phòng ngừa chủ động là yêu cầu cấp thiết", Trung tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh.

Cảm ơn Bộ Công an và Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia đã tin tưởng, trao cho doanh nghiệp mình cơ hội được đồng hành tổ chức tọa đàm, ông Ngô Minh Hiếu, CEO Doanh nghiệp xã hội Chống Lừa Đảo cho biết, ông từng có quá khứ đặc biệt - một người từng "đi qua mặt tối của thế giới tội phạm mạng" nên hơn ai hết, ông hiểu rõ hơn sức tàn phá khủng khiếp mà tội phạm mạng gây ra (trước khi thành lập doanh nghiệp, ông là cựu hacker từng bị kết án tại Mỹ, nhưng sau khi trở về Việt Nam, ông đã trở thành chuyên gia an ninh mạng và làm việc tại Trung tâm Giám sát và An toàn không gian mạng quốc gia - PV).

Các đại biểu dự tọa đàm.

"Khi dữ liệu bị đánh cắp, tiền bạc cũng sẽ mất, danh tính bị lợi dụng thì mất mát lớn nhất không chỉ là tài sản, mà là niềm tin vào công nghệ, vào con người, vào chính xã hội... Thấu hiểu sâu sắc sự tàn phá đó, tôi hiểu rằng, xây dựng lại niềm tin số là hành trình dài, cần sự chung tay của tất cả chúng ta, từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp và mỗi người dân. Mỗi người chúng ta đang cùng chia sẻ trách nhiệm bảo vệ công dân củng cố niềm tin và xây dựng một không gian mạng an toàn và nhân văn hơn trong tương lai", ông Ngô Minh Hiếu chia sẻ.

Cũng theo CEO Doanh nghiệp xã hội Chống Lừa Đảo, thiệt hại do lừa đảo tại Việt Nam năm 2024 ước tính 18.900 tỷ đồng (tương đương 744 triệu USD), cứ 220 người dùng điện thoại thì có 1 người bị lừa đảo, 66,24% bị rò rỉ dữ liệu cá nhân. Nạn nhân từ người cao tuổi đến trẻ em, sinh viên, đối tượng công nhân, nhân viên văn phòng...; các đối tượng xây dựng các kịch bản khác nhau, với từng nhóm đối tượng, không loại trừ ai; để lại hậu quả nghiêm trọng về cuộc sống, tài chính, tinh thần...

CEO Doanh nghiệp xã hội Chống Lừa Đảo Ngô Minh Hiếu phát biểu tại tọa đàm.

Song song với đó, các nhóm người yếu thế như trẻ em, phụ nữ, người khuyết tật lại trở thành nhóm người yếu thế nhất trên không gian mạng; trong khi các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi hơn, nguồn nhân lực và khả năng ứng phó của chúng ta vẫn đang "chạy đua với thời gian". Chính vì thế, ông cho rằng, tọa đàm không chỉ là hoạt động chuyên môn, chia sẻ tri thức, mà còn là một bước quan trọng trong quá trình hiện thực hóa Công ước Hà Nội.

Dưới góc độ tội phạm học, Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia nghiên cứu tội phạm học nhận định, AI đã thay đổi cấu trúc của hành vi phạm tội. Trước đây, tội phạm tuyền thống để thực hiện hành vi lừa đảo phải dụng công, tiếp cận nạn nhân, làm giả tài liệu, đối diện nguy cơ bị truy vết... Nhưng hiện nay, bằng khả năng tự hiểu, tự học, AI có thể tái tạo sự thật, làm thay đổi về chủ đề, chủ thể sự kiện, không phải là con người nữa mà hệ thống máy móc hoặc một nhóm người đứng sau, có thể điều khiển từ xa... "Điều này tác động tới niềm tin xã hội - giá trị phổ quát trong xã hội loài người. AI có thể khiến người ta tin tưởng đó là sự kiện thật, nhưng thực ra hoàn toàn ảo, do AI tạo sinh ra", ông nói.

Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu thảo luận tại tọa đàm.

Các diễn giả chia sẻ tại tọa đàm.

TS Đào Trung Hiếu cho rằng, hiện nay, công cụ phạm tội không phải là "con dao, khẩu súng" nữa, mà là một dòng mã lập trình, khiến việc truy vết vô cùng khó khăn, nhiều vụ án điều tra theo kiểu tuyền thống kết quả bằng 0. Đây là điều hết sức phức tạp, AI đang tạo ra 2 khả năng cho tội phạm: tăng khả năng làm giả, khiến mọi người tin vào những thứ không hề tồn tại; hai là xóa mờ các dấu vết kỹ thuật, khiến việc truy nguyên của cơ quan chức năng hoàn toàn khó khăn.

"Chúng tôi tiếp cận Công ước Hà Nội với tâm trạng hết sức mong chờ, AI đang tạo ra một loại tội phạm phi vật thể, xuyên biên giới và tự học, không một quốc gia nào có thể đấu tranh nếu không có sự hợp tác quốc tế - điều đó củng cố quyết tâm của toàn cầu trong đấu tranh lại tội phạm mạng", TS Đào Trung Hiếu chia sẻ và dẫn thực tế từng có kinh nghiệm nhiều năm làm Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội, từng gặp khó khăn trong phối hợp với đối tác nước ngoài, nhiều yêu cầu rơi vào không có hồi âm..., ông tin tưởng, Công ước Hà Nội sẽ hỗ trợ quá trình đấu tranh chống tội phạm mạng trong tương lai.

Quỳnh Vinh - Bình Nguyễn