Thực trạng và nguy cơ tiềm ẩn của chung cư cũ tại Hà Nội trước thiên tai

Những bất cập trong việc cải tạo các khu chung cư này đã trở thành một vấn đề mang tính dai dẳng, khi lợi ích giữa các bên liên quan như chính quyền, doanh nghiệp và người dân không dễ đạt được sự đồng thuận. Sự phân bổ lợi ích về mặt tái định cư, bồi thường, cùng với những hạn chế về quy hoạch đô thị đã biến mỗi dự án cải tạo thành một bài toán đầy thách thức. Hậu quả là, nhiều cư dân phải sống trong điều kiện thiếu an toàn, chịu đựng nguy cơ sụp đổ mỗi ngày.

Khu tập thể Thành Công hiện có 68 tòa nhà cao 2-5 tầng, được xây dựng từ năm 1979-1982. Đây là nơi sinh sống của khoảng hơn 13.000 cư dân với tình trạng đã xuống cấp nghiêm trọng.

Thực trạng chung cư cũ tại Hà Nội

Theo Sở Xây dựng Hà Nội, trong tổng số khoảng 1.580 chung cư cũ trên địa bàn, có hơn 200 khu đang ở mức độ nguy hiểm cao (cấp độ C và D). Một số tòa nhà thậm chí đã được khuyến nghị di dời khẩn cấp, nhưng việc triển khai này vẫn diễn ra rất chậm do vướng mắc về chính sách bồi thường, tái định cư và thiếu ngân sách. Những tòa nhà nằm trong khu vực trung tâm, như Giảng Võ, Thành Công và Nguyễn Công Trứ, phải đối mặt với áp lực đô thị hóa, nhưng các dự án cải tạo, thay thế vẫn chưa đạt được sự đồng thuận giữa các bên.

Mặc dù đã có những nỗ lực từ chính quyền thành phố và các nhà đầu tư nhằm cải tạo và tái thiết các khu chung cư cũ, nhưng tốc độ thực hiện vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu cấp bách. Điều này khiến hàng chục nghìn hộ gia đình tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ mất an toàn trong chính nơi ở của mình. Việc giải quyết vấn đề chung cư cũ không chỉ là bài toán về kỹ thuật và tài chính mà còn đòi hỏi sự phối hợp toàn diện giữa các bên liên quan để đảm bảo chất lượng sống cho cư dân.

Tác động từ trận động đất và thực trạng an toàn

Theo các chuyên gia, nhiều chung cư cũ tại Hà Nội được xây dựng từ những năm 1960 đến năm 1990 đã vượt quá niên hạn sử dụng và không còn đảm bảo khả năng chịu lực. Những biểu hiện như tường nứt nẻ, cột bê tông bong tróc và nền móng sụt lún đang trở nên phổ biến. Trong điều kiện bình thường, những hư hỏng này đã đặt cư dân vào tình trạng không an toàn; nhưng trước tác động của động đất, nguy cơ sụp đổ có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.

Các công trình cũ này hầu hết được thiết kế và xây dựng vào thời kỳ mà tiêu chuẩn chống động đất không còn đủ hiệu quả. Do đó, dù Hà Nội không nằm trong vùng hoạt động địa chất mạnh, nhưng những trận động đất lớn từ các khu vực lân cận như Myanmar vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ khi kết cấu các công trình cũ yếu kém không thể chịu được rung lắc, đặc biệt là những trận động đất mạnh hoặc kéo dài.

Các chung cư cũ tại Hà Nội không chỉ xuống cấp về kết cấu mà còn chịu áp lực lớn từ sự gia tăng dân số. Nhiều căn hộ được cơi nới thêm không gian để đáp ứng nhu cầu của các thế hệ gia đình sống chung. Điều này đã làm thay đổi thiết kế ban đầu, khiến khả năng chịu lực của toàn bộ công trình bị suy giảm đáng kể. Khi xảy ra động đất, những phần cấu trúc cơi nới là khu vực có nguy cơ sụp đổ cao nhất.

Hệ thống điện, nước và thông gió tại các khu chung cư cũ đã xuống cấp, không đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt. Trong trường hợp xảy ra động đất, nguy cơ cháy nổ từ hệ thống điện hỏng hóc sẽ càng cao. Hơn nữa, các hành lang chật hẹp và việc cơi nới tự phát đã cản trở lối thoát hiểm, làm tăng nguy cơ thiệt hại về người.

Bài học và cảnh báo từ thực tế

Sau dư chấn từ trận động đất Myanmar, nhiều cư dân tại các chung cư cũ ở Hà Nội đã bày tỏ lo ngại về mức độ an toàn của nơi mình sinh sống. Sự mất ổn định về kết cấu cùng với các nguy cơ tiềm ẩn từ thiên tai đã khiến người dân sống trong tâm trạng bất an, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tinh thần.

Thực tế tại Hà Nội đặt ra yêu cầu khẩn thiết về việc xử lý vấn đề an toàn tại các khu chung cư cũ, khi các nguy cơ từ thiên tai ngày càng trở nên khó lường. Các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc đã có những bước tiến vượt bậc trong việc chống động đất, nhờ vào chính sách quản lý đô thị chặt chẽ và tiêu chuẩn xây dựng hiện đại. Thành phố Hà Nội nói riêng có thể rút kinh nghiệm từ những bài học này để tăng cường khả năng ứng phó và giảm thiểu rủi ro trước bài học từ quốc gia láng giềng Myanmar.

Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức của cư dân về phòng chống thiên tai cũng là một yếu tố quan trọng. Chính quyền địa phương cần phối hợp với các tổ chức để tổ chức các buổi tập huấn, diễn tập nhằm cải thiện khả năng ứng phó khi xảy ra sự cố. Các chính sách hỗ trợ tài chính và giảm bớt rào cản pháp lý cho các dự án cải tạo cũng cần được ưu tiên triển khai.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng, việc bỏ qua các cảnh báo sẽ dẫn đến những hậu quả không thể lường trước được. Những khu chung cư cũ tại Hà Nội – biểu tượng của một thời kỳ phát triển – giờ đây cần phải được cải tạo không chỉ để bảo vệ người dân mà còn để đảm bảo sự phát triển bền vững của thành phố trong tương lai.

Hưng Thịnh