Thuê hay mua nhà?

Thành phố Zurich, Thụy Sỹ

Nói đúng ra, thuê nhà không hẳn là sự chọn lựa của nhiều người dân Thụy Sỹ – đơn giản là giá nhà quá đắt, nằm ngoài tầm tay của họ. Ở bất kỳ một nước nào khác, người như Philip Skiba, một chuyên viên phân tích tài chính, ắt sẽ xuống tiền mua nhà không ngần ngại. Nhưng quanh khu vực Skiba đang sinh sống nằm ở ngoại ô thành phố Zurich, ngay cả những ngôi nhà xấu nhất cũng có giá vài triệu đô la. Chẳng hạn, mới năm ngoái, một ngôi nhà đơn giản gần chỗ anh thuê rao bán – giá rao 7,5 triệu franc Thụy Sỹ (trên 200 tỉ đồng)!

So với các nước khác, 9 triệu người dân Thụy Sỹ thuộc loại thu nhập rất cao, thế nhưng chỉ có 36% dân số sở hữu nhà hay căn hộ chung cư, một tỷ lệ thấp nhất trong các nước phương Tây, thấp hơn nhiều so với mức bình quân 70% ở châu Âu. Tỷ lệ này ở Mỹ là 67%, ở Việt Nam là vào khoảng 88,1%, thuộc loại cao nhất thế giới. Giá nhà ở Thụy Sỹ cũng thuộc loại cao nhất thế giới; giá bình quân một căn hộ studio (tức loại căn hộ nhỏ nhất) ở Zurich lên đến 1,1 triệu đô la (26,8 tỉ đồng), theo thông tin trên báo New York Times trích nguồn từ hãng nghiên cứu Wüest Partner. Tính theo diện tích, giá nhà ở Zurich cao hơn Paris đến 80%.

Ở các nước phương Tây, mua căn nhà giá nửa triệu đô la không có nghĩa người mua có sẵn chừng đó tiền mặt. Họ chỉ cần trả ngay một khoản tiền nhỏ, phần còn lại sẽ vay ngân hàng và trả dần trong hai, ba chục năm. Thế nhưng vì giá nhà quá cao, người dân Thụy Sỹ, dù giàu, cũng khó lòng có sẵn một khoản tiền rất lớn để trả ngay, theo luật Thụy Sỹ lên đến 20% giá nhà. Cộng với 4% chi phí chuyển giao, khoản tiền trả ngay tối thiểu cho một căn nhà trung bình ở Thụy Sỹ, hiện là 1,4 triệu đô la, sẽ lên đến 336.000 đô la, gần như tương đương giá một căn nhà ở nhiều nước khác.

Hoàn cảnh như thế buộc người dân Thụy Sỹ chấp nhận việc thuê nhà suốt đời – giới trẻ ở đây một mặt nói họ tận hưởng các điểm tích cực của việc thuê nhà, tránh được các rắc rối và phiền toái của việc sở hữu nhà nhưng mặt khác vẫn thấy bất mãn khi không có sự chọn lựa như giới trẻ các nước. Hiện nay lứa tuổi mua nhà lần đầu tiên ở Thụy Sỹ là 48 tuổi, cao hơn nước Pháp láng giềng đến 15 tuổi. Giá nhà ở đây đắt đỏ một phần vì diện tích xây dựng còn ít, 70% đất đai là núi đồi làm các dự án địa ốc khó lòng phát triển.

Cũng vì hoàn cảnh như thế nên việc không sở hữu nhà mà phải đi thuê ở Thụy Sỹ không phải là một gánh nặng tâm lý đối với bên ngoài. Ở một số nước, lớn tuổi rồi mà vẫn còn phải ở nhà thuê được xem là một thất bại cá nhân hay sự bất lực của hệ thống kinh tế. Ngược lại, giới trẻ ở Thụy Sỹ dù vẫn muốn nhưng không đánh giá quá cao khả năng sở hữu nhà. Bạn bè ai cũng đi thuê nhà nên ai mua nhà, thay vì được chúc mừng lại bị chất vấn, vì sao. Thụy Sỹ đã chuyển sang thuê nhà từ sau Đệ nhị Thế chiến và nhờ thế cũng thoát cảnh suy thoái do địa ốc. Như khi Mỹ bị lâm vào suy thoái do hiện tượng cho vay mua nhà dưới chuẩn dẫn đến hàng loạt vụ phá sản vào năm 2008 thì nền kinh tế Thụy Sỹ vẫn bình chân như vại. Do hệ thống tài chính ở nước này săm soi kỹ các đơn vay tiền mua nhà nên các khái niệm cho vay dưới chuẩn không hề tồn tại.

Tuy nhiên, khách quan mà nói, người nào sở hữu nhà thường có tài sản nhiều hơn người đi thuê, theo khảo sát chính thức tại Thụy Sỹ với số liệu thu thập trong mấy thập niên qua. Tài sản ròng bình quân của người có nhà ở nước này trong độ tuổi 30 cao hơn người thuê nhà cùng độ tuổi đến 6 lần. Chênh lệch tài sản như thế càng giãn ra theo độ tuổi. Khi đến tuổi 70, người có nhà giàu hơn người thuê nhà cùng tuổi đến 11 lần. Dĩ nhiên muốn có nhà phải có tài sản nên tiền đẻ ra thêm tiền là chuyện đương nhiên.

Câu chuyện của Alice Hollenstein, một nhà tâm lý học có thể xem là điển hình cho tình trạng thuê hay mua nhà ở Thụy Sỹ. Ban đầu cô nghĩ thuê nhà có nhiều điểm lợi: chủ nhà không được tăng giá thuê tùy tiện, trừ khi có lý do chính đáng như lãi suất tăng hay mới sửa chữa, tân trang. Cô có quyền chọn lựa khu vực thuận tiện nhất để thuê như cô chọn thuê một căn hộ ở ngay trung tâm Zurich. Chỉ đến khi cô có thêm đứa con, cần thêm diện tích ở, cô và người bạn đời mới đi tìm mua nhà cách Zurich 25 phút tàu điện, giá đến 2,1 triệu francs Thụy Sỹ. Mua xong cô vẫn chưa hoàn phục từ cú sốc dồn hết tiền dành dụm cả đời cho căn nhà – cô nói: “Giây phút ký mua nhà, tôi nghĩ mình đã đánh mất sự tự do của mình”.

Nguyễn Vũ