Thuế quan của ông Trump để lại bài toán khó cho 2026

Sự trở lại Nhà Trắng của Tổng thống Donald Trump năm 2025 đã mở ra một năm đầy biến động đối với thương mại toàn cầu.

Hàng loạt đợt áp thuế nhằm vào các đối tác thương mại của Mỹ đã đẩy thuế nhập khẩu lên mức cao nhất kể từ thời Đại Suy thoái (năm 1929-1939), khuấy đảo thị trường tài chính và kích hoạt các vòng đàm phán dồn dập về thỏa thuận thương mại - đầu tư.

Chính sách thương mại của ông Trump, cùng phản ứng từ thế giới, sẽ tiếp tục là tâm điểm trong năm 2026, song cũng sẽ phải đối mặt không ít thách thức, Reuters nhận định.

Những gì đã diễn ra trong năm 2025

Chính sách thuế quan "đưa nước Mỹ thịnh vượng trở lại" của ông Trump với mục tiêu chung là phục hồi nền sản xuất đang suy giảm, đã nâng thuế suất bình quân của Mỹ từ dưới 3% cuối năm 2024 lên gần 17%, theo Yale Budget Lab. Các khoản thuế này hiện mang về cho ngân khố Mỹ khoảng 30 tỷ USD mỗi tháng.

Trước sức ép đó, nhiều lãnh đạo thế giới đã đổ về Washington tìm kiếm thỏa thuận giảm thuế, thường đi kèm cam kết đầu tư hàng tỷ USD vào Mỹ. Các thỏa thuận khung đã được ký với nhiều đối tác thương mại lớn như Liên minh châu Âu (EU), Anh, Thụy Sĩ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam…

Tuy nhiên, đáng chú ý là thỏa thuận cuối cùng với Trung Quốc vẫn chưa thành hình, dù đã trải qua nhiều vòng đàm phán và cả cuộc gặp trực tiếp giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế đối ứng với các đối tác thương mại ngày 2/4. Ảnh: Reuters.

Thỏa thuận của EU, chấp nhận mức thuế 15% đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ cùng những cam kết đầu tư còn mơ hồ, vấp phải nhiều chỉ trích. Thủ tướng Pháp khi đó, ông Francois Bayrou, gọi đây là hành động “khuất phục” và là một “ngày u ám” của khối. Những người khác thì cho rằng đó là “thỏa thuận ít tệ nhất” có thể đạt được.

Dù vậy, các nhà xuất khẩu và nền kinh tế châu Âu nhìn chung đã thích nghi với mức thuế mới nhờ các ngoại lệ và khả năng tìm kiếm thị trường thay thế. Ngân hàng Pháp Societe Generale ước tính tác động trực tiếp tổng thể của thuế quan chỉ tương đương 0,37% GDP khu vực.

Trong khi đó, thặng dư thương mại của Trung Quốc vẫn vượt mốc 1.000 tỷ USD, bất chấp thuế quan của ông Trump.

Bắc Kinh đã đa dạng hóa thị trường ngoài Mỹ, nâng cấp chuỗi giá trị sản xuất và tận dụng đòn bẩy từ các khoáng sản đất hiếm - yếu tố then chốt trong cấu trúc an ninh của phương Tây - để chống lại áp lực từ Mỹ và châu Âu nhằm kiềm chế thặng dư.

Điều đáng chú ý là kịch bản suy thoái kinh tế và lạm phát cao mà nhiều nhà kinh tế dự báo đã không xảy ra.

Kinh tế Mỹ chỉ suy giảm nhẹ trong quý I/2025 do làn sóng nhập khẩu sớm trước khi thuế có hiệu lực, sau đó nhanh chóng phục hồi và tiếp tục tăng trưởng trên xu hướng nhờ làn sóng đầu tư khổng lồ vào trí tuệ nhân tạo và sức mua tiêu dùng bền bỉ.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) thậm chí đã hai lần nâng triển vọng tăng trưởng toàn cầu trong những tháng sau khi ông Trump công bố gói thuế “Ngày Giải phóng” vào tháng 4, khi mức độ bất định giảm dần và các thỏa thuận hạ thuế được ký kết.

Lạm phát tại Mỹ vẫn ở mức tương đối cao, một phần do thuế quan, nhưng các nhà kinh tế và hoạch định chính sách hiện cho rằng tác động sẽ nhẹ và ngắn hạn hơn lo ngại ban đầu, bởi gánh nặng thuế được phân bổ dọc chuỗi cung ứng giữa nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, bán lẻ và người tiêu dùng.

Những chính sách thương mại của ông Trump không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ mà còn định hình lại quan hệ thương mại toàn cầu. Các nước châu Âu và Nhật Bản phải thích ứng nhanh với “cơn địa chấn” thuế quan Mỹ.

EU và Mỹ đã ký một thỏa thuận thương mại "lớn chưa từng có" vào ngày 27/7 sau màn áp thuế của ông Trump. Ảnh: Reuters.

Một số nước châu Á, như Việt Nam và Hàn Quốc, được cho là tận dụng cơ hội này để tăng xuất khẩu sang Mỹ, trong khi vẫn duy trì quan hệ thương mại chặt chẽ với Trung Quốc.

Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục củng cố vị thế kinh tế và chính trị. Các công ty Trung Quốc đã nâng cấp chuỗi giá trị, chuyển dịch sang các ngành công nghệ cao hơn và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Theo nhiều chuyên gia, 2025 là minh chứng cho thấy các dự báo kinh tế tiêu cực về thuế quan không hoàn toàn chính xác. Mỹ vẫn duy trì mức tăng trưởng khả quan, còn các nền kinh tế lớn khác tìm cách “sống chung với thuế Mỹ”, điều chỉnh chiến lược xuất khẩu và chính sách tiền tệ để hạn chế tác động.

Những ẩn số trong năm 2026

Ẩn số lớn nhất của năm 2026 là liệu nhiều mức thuế của ông Trump có được duy trì hay không.

Cuối năm 2025, Tòa án Tối cao Mỹ đã xem xét thách thức pháp lý đối với cơ sở pháp lý mới của các mức thuế “có đi có lại” theo quốc gia, cũng như các biện pháp áp với Trung Quốc, Canada và Mexico liên quan đến dòng fentanyl vào Mỹ. Phán quyết dự kiến được đưa ra đầu năm 2026.

Chính quyền ông Trump khẳng định có thể chuyển sang các cơ sở pháp lý khác, đã được thiết lập lâu đời hơn, để duy trì thuế nếu thua kiện.

Phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ trong năm 2026 sẽ quyết định số phận các chính sách thuế quan của ông Trump. Ảnh: Reuters.

Dẫu vậy, những cơ chế này phức tạp và phạm vi hạn chế hơn, nên một phán quyết bất lợi có thể buộc Mỹ phải tái đàm phán các thỏa thuận đã ký, hoặc mở ra một giai đoạn bất định mới về tương lai thuế quan.

Với châu Âu, mối quan hệ thương mại với Trung Quốc cũng quan trọng không kém. Việc đồng nhân dân tệ mất giá và doanh nghiệp Trung Quốc dần leo lên chuỗi giá trị đã giúp xuất khẩu của nước này tăng sức cạnh tranh, trong khi doanh nghiệp châu Âu gặp khó trong việc mở rộng thị phần tại thị trường Trung Quốc đang chững lại.

Và câu hỏi then chốt của năm 2026 là liệu EU có sử dụng thuế quan hoặc các biện pháp khác để xử lý những “mất cân đối” trong quan hệ thương mại với Trung Quốc hay không.

Nỗ lực hoàn tất thỏa thuận Mỹ - Trung cũng được theo dõi sát sao. Thỏa thuận “đình chiến” mong manh đạt được trong các cuộc đàm phán năm nay sẽ hết hiệu lực vào nửa cuối năm 2026, và ông Trump cùng ông Tập dự kiến gặp nhau hai lần trong năm.

Hiệu lực của thỏa thuận “đình chiến” thương mại mới giữa Mỹ và Trung Quốc cũng là một ẩn số trong năm 2026. Ảnh: Reuters.

Cuối cùng, hiệp định thương mại tự do với hai đối tác lớn nhất của Mỹ là Canada và Mexico sẽ đến kỳ rà soát trong năm 2026, trong bối cảnh chưa rõ ông Trump sẽ để hiệp định hết hiệu lực hay tái cấu trúc theo hướng phù hợp hơn với ưu tiên của mình.

“Có vẻ như chính quyền đang rút lại lập trường cứng rắn nhất về thuế quan nhằm giảm bớt áp lực lạm phát và giá cả”, ông Chris Iggo, Giám đốc đầu tư mảng Core Investments và Chủ tịch Viện Đầu tư tại AXA Investment Managers, nhận định trong cuộc trao đổi về triển vọng 2026.

“Điều này khiến thị trường bớt lo ngại hơn và có thể hỗ trợ nhẹ cho triển vọng lạm phát nếu thuế được giảm hoặc ít nhất không tăng thêm”, ông cho biết thêm.

Theo ông Iggo, trước thềm cuộc bầu cử giữa kỳ vào cuối năm, “một cuộc chiến thương mại đối đầu với Trung Quốc sẽ không có lợi, một thỏa thuận sẽ tốt hơn về cả chính trị lẫn kinh tế cho triển vọng của Mỹ”.

Phương Linh