'Thùng thuốc súng' trên cao tại biên giới Ấn Độ - Trung Quốc

Một năm mới trôi qua và thêm một vụ đụng độ ở biên giới giữa Ấn Độ và Trung Quốc được giải quyết. Lần này, binh sĩ 2 nước được tăng cường đến dãy Himalaya nhưng đã được rút về sau khi chỉ huy cấp cao của quân đội hai bên gặp mặt và thảo luận để tháo ngòi căng thẳng.

Hồi tháng 5, binh sĩ hai bên đã ẩu đả tại khu vực Đường Kiểm soát Thực tế (LAC) - biên giới không chính thức của hai nước ở khu vực dãy Himalaya. Vụ việc liên quan tới hơn 100 binh sĩ 2 nước, và dù không có tiếng súng nổ nhưng cả 2 bên đều có người bị thương.

Binh sĩ Ấn Độ và Trung Quốc tại cửa khẩu trên đèo Nathu La nối bang Sikkim và Tây Tạng. Ảnh: Reuters.

Tranh chấp kéo dài

Đụng độ bắt nguồn từ việc phía Ấn Độ đang tiến hành xây dựng một con đường ở thung lũng sông Galwan, khu vực được bao quanh bởi một bên là Ladakh do Ấn Độ kiểm soát, và bên kia là Aksai Chin do Trung Quốc quản lý.

Mặc dù binh sĩ 2 bên đã rút lui, việc xây dựng đường kéo dài trong cả thập kỷ qua dọc theo đường biên giới 3.500 km vẫn chưa dừng lại, và điều này khiến va chạm giữa 2 bên có thể xảy ra bất cứ nào.

Xung đột bắt đầu từ cách đây nhiều thập kỷ, và từng leo thang thành một cuộc chiến tranh ngắn vào năm 1962 sau khi Trung Quốc bắt đầu xây dựng tuyến đường bộ nối Tân Cương với Tây Tạng vào năm 1959, đi xuyên qua Aksai Chin để kết nối trực tiếp 2 vùng đất xa xôi ở phía tây đất nước.

Ấn Độ phản ứng dữ dội vì cho rằng Aksai Chin là một phần của Ladakh.

Quân đội 2 bên giao chiến trong khoảng một tháng, trước khi Trung Quốc tuyên bố ngừng bắn và lùi về 20 km sau đường LAC năm 1959.

Gần đây, căng thẳng nổ ra vào năm 2017 khi Ấn Độ phản đối việc Trung Quốc mở rộng con đường trên cao nguyên Doklam, nằm ở khu vực ngã ba biên giới giữa 2 nước và Bhutan. Cuộc xung đột kéo dài trong 2 tháng và là sự kiện nghiêm trọng nhất kể từ cuộc chiến năm 1962.

Năm ngoái, Ấn Độ đã xây một con đường có thể sử dụng trong mọi điều kiện thời tiết, và có kế hoạch hoàn thành thêm 11 tuyến đường khác dọc theo đường LAC trong năm nay.

Việc xây dựng và bảo dưỡng cơ sở hạ tầng là trách nhiệm của Tổ chức Đường bộ Biên giới - một cơ quan trực thuộc sự quản lý của Bộ Quốc phòng Ấn Độ.

Theo kế hoạch, cơ quan này sẽ xây 61 con đường với tổng chiều dài 3.300 km dọc theo đường LAC vào năm 2023. Vào tháng 10 năm ngoái, họ tuyên bố đã hoàn thành 75% tiến độ dự án.

Tấm biển đề cao tình hữu nghị 2 nước ở khu vực biên giới Ấn Độ và Trung Quốc ở bang Arunachal Pradesh. Ảnh: Reuters.

Cụ thể, vào năm 2019, Ấn Độ đã hoàn thành đoạn đường dài 25 km nối thị trấn Leh và đèo Karakoram ở Ladakh, với 37 cây cầu bắc qua những con sông bị đóng băng trên cao nguyên 5.000 mét. Nó chỉ cách đèo Karakoram, khu vực nằm giữa ngã ba biên giới Ấn Độ - Trung Quốc - Pakistan, 20 km. Con đường mới cho phép quân đội Ấn Độ nhanh chóng triển khai vũ khí hạng nặng tới các khu vực mà họ không thể tiếp cận trước đây.

Những bất đồng chưa thể hòa giải

Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang nỗ lực để mở rộng tuyến đường Tây Tạng - Tân Cương cũ, biến nó trở thành Quốc lộ 219, dọc theo đường biên giới phía tây, bao gồm các nhánh dẫn tới những vùng đất xa xôi.

Từ Tân Cương, đường 219 sẽ băng qua Kunlun, Karakoram, Gangdise và dãy Himalaya, qua các cao nguyên 4.500 mét để đi vào Tây Tạng. Nó cũng sẽ vươn tới các quận Shannan và Nyingchi của Tây Tạng - nơi mà Ấn Độ đang kiểm soát một phần với tư cách là vùng đất của bang Arunachal Pradesh. Tuyến đường sẽ kết thúc ở Đông Hưng - huyện cấp thị thuộc tỉnh Quảng Tây, giáp biên giới Việt Nam.

Trong 5 năm qua, tuyến đường đã trải qua điều chỉnh và nâng cấp đáng kể, đặc biệt là một số đoạn ở Shannan và Nyingchi, mỗi đoạn dài hơn 300 km.

Một con đường bê tông nối Medog và Zayu - hai khu vực có vùng do Ấn Độ kiểm soát - sẽ được hoàn thành vào cuối năm nay, theo chính quyền địa phương.

Ông Lin Minwang, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nam Á tại Đại học Fudan, cho rằng việc đụng độ ở biên giới giữa Ấn Độ với Trung Quốc là không thể tránh khỏi.

"Tới nay, Ấn Độ và Trung Quốc không thể giải quyết dứt điểm vấn đề biên giới. Điều duy nhất có thể làm trong thực tế là quản lý các cuộc xung đột", ông nói.

Bất chấp hơn 20 vòng đàm phán trong nửa thế kỷ qua, hai quốc gia đông dân nhất thế giới vẫn chưa thể đi đến sự đồng thuận về hầu hết đường biên giới, dẫn đến những căng thẳng liên tục giữa Bắc Kinh và New Delhi.

Ông Adam Ni, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Chính sách Trung Quốc của Australia, cho rằng khi nói về căng thẳng hiện tại giữa Ấn Độ và Trung Quốc, cả hai bên đều nghĩ rằng bên kia là "kẻ xâm lược".

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp đón Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh tại nhà khách Điếu Ngư Đài hồi năm 2013. Ảnh: Reuters.

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền với 90.000 km vuông về phía đông bắc của lãnh thổ Ấn Độ, trong khi Delhi nói rằng Bắc Kinh đang chiếm 38.000 km vuông lãnh thổ của họ trên cao nguyên Aksai Chin ở phía tây dãy Himalaya.

Sau sự việc hồi tháng 5, hai bên đã cam kết giải quyết bất đồng thông qua đối thoại ngoại giao các cấp. Quan chức cấp cao 2 bên đã có cuộc họp bằng video và nhất trí rằng sẽ không để những khác biệt dẫn tới tranh chấp.

Sơn Trần
theo South China Morning Post