Thước đo của phục hồi và phát triển

Học sinh học nghề điện công nghiệp tại Trường Trung cấp Nghề Nga Sơn.

Nền tảng cho ổn định và tăng trưởng

Những năm gần đây, bám sát các chủ trương lớn của Trung ương và yêu cầu thực tiễn của địa phương, Thanh Hóa đã coi giải quyết việc làm là một trong những trụ cột quan trọng của chiến lược phát triển. Sự phục hồi của thị trường lao động được thể hiện rõ qua những kết quả tích cực, từ năm 2020 đến nay toàn tỉnh đã tạo việc làm mới cho trên 356 nghìn lao động, trong đó hơn 62 nghìn người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Đây không chỉ là sự gia tăng thu nhập cho hàng trăm nghìn gia đình, mà còn góp phần giảm áp lực việc làm trong nước, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua tiếp cận môi trường lao động tiên tiến.

Song song với đó, hệ thống giáo dục nghề nghiệp được củng cố và mở rộng, trở thành “bệ đỡ” quan trọng cho thị trường việc làm. Với mạng lưới khá đồng bộ gồm 5 trường đại học, cơ sở, phân hiệu của trường đại học, 11 trường cao đẳng, 15 trường trung cấp và hàng chục trung tâm, cơ sở đào tạo nghề, giai đoạn 2020-2025 toàn tỉnh đã tổ chức đào tạo, truyền nghề cho hơn 480 nghìn lao động. Tỷ lệ lao động qua đào tạo tăng từ 70% năm 2020 lên khoảng 75% năm 2025, trong đó 90 - 95% học viên có việc làm sau tốt nghiệp, nhiều ngành nghề đạt 100%.

Không dừng lại ở việc “có việc làm”, chất lượng việc làm cũng từng bước được cải thiện. Việc phát triển các khu kinh tế, khu công nghiệp, cùng với thu hút đầu tư vào các lĩnh vực chế biến - chế tạo, dịch vụ, du lịch... đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm ổn định, có thu nhập và điều kiện lao động tốt hơn. Bên cạnh đó, hệ thống thông tin thị trường lao động, sàn giao dịch việc làm từng bước được hiện đại hóa, góp phần kết nối cung - cầu lao động hiệu quả hơn, giúp người lao động tiếp cận thông tin việc làm nhanh chóng, minh bạch.

Tuy nhiên, trong bức tranh phục hồi ấy vẫn tồn tại những gam trầm. Một bộ phận lao động, nhất là ở khu vực nông thôn, miền núi, vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận việc làm bền vững; kỹ năng nghề, ngoại ngữ và khả năng thích ứng với môi trường làm việc hiện đại còn hạn chế. Điều đó cho thấy, phục hồi việc làm mới chỉ là bước khởi đầu; yêu cầu đặt ra là phải nâng tầm chất lượng việc làm để đáp ứng mục tiêu phát triển trong giai đoạn mới.

Việc làm bền vững - thước đo năng lực phát triển dài hạn

Nếu việc làm phản ánh nhịp đập trước mắt của nền kinh tế, thì việc làm bền vững chính là thước đo năng lực phát triển dài hạn. Thực tiễn Thanh Hóa cho thấy, bên cạnh những kết quả tích cực, công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực vẫn còn không ít hạn chế cần sớm khắc phục. Sự thiếu hụt lao động chất lượng cao, chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ thông tin, tự động hóa, lọc hóa dầu, chế biến - chế tạo... đang trở thành “điểm nghẽn” đối với mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững.

Nguyên nhân của những hạn chế này đến từ nhiều phía. Một mặt, Thanh Hóa có địa bàn rộng, dân số lớn, trong khi thị trường lao động biến động nhanh dưới tác động của đổi mới công nghệ và phương thức sản xuất, khiến công tác dự báo nhu cầu nhân lực gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, chương trình đào tạo ở một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp vẫn còn nặng về lý thuyết, chưa chú trọng đầy đủ đến kỹ năng thực hành, kỹ năng số, ngoại ngữ và tác phong công nghiệp - những yếu tố ngày càng quan trọng trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Chính vì vậy, để việc làm thực sự trở thành thước đo của phát triển, trước hết, cần chuyển từ quan niệm “học để lấy bằng” sang “học để có việc làm, có thu nhập ổn định”. Công tác hướng nghiệp, phân luồng học sinh ngay từ bậc phổ thông cần được coi trọng hơn, giúp người học lựa chọn con đường phù hợp với năng lực cá nhân và nhu cầu của xã hội, qua đó giảm áp lực cho giáo dục đại học và nâng cao sức hút của giáo dục nghề nghiệp.

Cùng với đó, việc gắn kết chặt chẽ giữa chiến lược phát triển kinh tế và chiến lược phát triển nguồn nhân lực là yêu cầu mang tính sống còn. Đào tạo phải xuất phát từ nhu cầu của thị trường lao động, lấy sự tín nhiệm của doanh nghiệp và xã hội đối với người lao động sau tốt nghiệp làm thước đo chất lượng. Trong bối cảnh chuyển đổi số và kinh tế số, việc đẩy mạnh đào tạo lại, đào tạo nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động hiện có sẽ góp phần quan trọng vào nâng cao năng suất và sức cạnh tranh của nền kinh tế địa phương.

Đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ số trong đào tạo nghề được xác định là khâu đột phá. Khi người học được trang bị không chỉ kiến thức chuyên môn mà còn kỹ năng số, ngoại ngữ, kỷ luật lao động và khả năng thích ứng, thì việc làm không chỉ dừng lại ở “có chỗ làm” mà còn mở ra cơ hội thăng tiến, phát triển nghề nghiệp lâu dài. Đây chính là nền tảng để xây dựng thị trường lao động hiện đại, linh hoạt và bền vững. Và khi nhà trường, doanh nghiệp, Nhà nước cùng tham gia một cách thực chất vào quá trình đào tạo và sử dụng lao động, việc làm sẽ không chỉ là kết quả của phục hồi kinh tế, mà trở thành động lực thúc đẩy phát triển lâu dài.

Bài và ảnh: Trần Hằng