Thuốc lá điện tử núp bóng thực phẩm, đồ chơi

Dễ mua, dễ sử dụng

Mới đây chị Nguyễn An (Hà Nội) đã phải cảnh báo trên trang cá nhân của mình khi tận mắt chứng kiến con mình mang về một hộp thuốc lá điện tử không khác gì hình hộp sữa. “Thực sự sốc khi tận mắt nhìn thấy hộp sữa, ngửi thấy hương thơm lôi cuốn, nhiều vị thơm ngon và muôn vàn đồ chơi yêu thích của trẻ nhưng lại là thuốc lá điện tử trá hình. Tưởng tượng con mình rất dễ bị hấp dẫn mà mua và dùng thử... để rồi nghiện những sản phẩm chết người này...

Thuốc lá điện tử dưới dạng đồ chơi không dễ bị phát hiện.

Bố mẹ, thầy cô biết để ngăn con dùng đã khó, khó hơn nữa là bố mẹ, thầy cô không biết các loại ngụy trang này, thấy con sử dụng lại ngỡ là con đang dùng sữa hoặc đang chơi món đồ quen thuộc, sẽ nguy hại tới mức nào? Thật không dám tưởng tượng tiếp. Cần cấm triệt để thuốc lá điện tử, không cho sản xuất, lưu hành, mua bán thuốc lá điện tử, không thể để sức khỏe cả thế hệ con em chúng ta bị hủy hoại bởi những thứ độc hại này. Chúng ta cùng lan tỏa để bố mẹ có thêm thông tin bảo vệ con em mình, các con tự tránh xa trước khi quá muộn”. Theo chị An, sản phẩm này ghi trá hình là sữa (milk),Vietnam

Exclusive tức là sản xuất riêng cho thị trường Việt Nam, điều này là quá nguy hiểm bởi đây là sản phẩm chưa được cho phép nhập khẩu, sản xuất, mua bán tại Việt Nam.

Còn chị Nguyễn Nguyệt (Cầu Giấy, Hà Nội) cũng hoàn toàn bất ngờ khi cô con gái lớp 7 thường xuyên kể bạn bè ở lớp vẫn dùng thuốc lá điện tử hàng ngày, thậm chí nhiều bạn còn khoe như một chiến tích thể hiện độ chịu chơi của mình.

Thực tế, toàn bộ thuốc lá điện tử hiện nay bày bán công khai tại các cửa hàng, quán nước, vỉa hè, cổng trường… hay trên mạng xã hội đều là hàng nhập lậu. Chỉ cần gõ cụm từ “thuốc lá điện tử giá rẻ” sẽ cho ra hàng loạt các hội nhóm, fanpage, cá nhân đăng những bài quảng cáo và bán sản phẩm. Với những lời quảng cáo nghe rất êm tai như không ảnh hưởng đến người xung quanh, tạo mùi thơm miệng, ít gây bệnh và đặc biệt giúp cai thuốc lá truyền thống hiệu quả..., thuốc lá điện tử đã dễ dàng thu hút các em học sinh và xâm nhập vào môi trường học đường.

Đặc biệt trên các hội nhóm, các loại thuốc lá điện tử xuất hiện với nhiều mẫu mới, đa dạng hình dáng, chất lượng với đủ giá tiền cho các bạn trẻ chọn lựa. Từ hình hộp sữa, lon trà sữa, bật lửa… đến dạng đồ chơi như điện thoại, đài cát sét. Với những mẫu mã, hình dáng mới, học sinh dễ dàng qua mặt phụ huynh, thầy cô để mang đến trường sử dụng.

Quả thật chỉ nhìn vẻ bề ngoài, không phải người để tâm thì chắc chắn không thể nhận biết được đó là thuốc lá điện tử. Các mặt hàng được bày bán với nhiều mức giá khác nhau, từ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn, phù hợp với túi tiền học sinh, và có đủ mùi vị như: dâu dưa hấu, dâu xoài, xoài đào,…

Liên hệ với chủ trang Facebook H.N chuyên bán dòng pod (thuốc lá điện tử) có ngoại hình “dễ thương” như những món đồ chơi, phóng viên được người này tư vấn nhiệt tình. “Muốn qua mặt người lớn cứ mua loại hình cây bút, máy chụp hình, hay hộp sữa, hộp trà nhé. Yên tâm là không bị phụ huynh, nhà trường phát hiện, cứ nhắn địa chỉ chuyển khoản là một ngày sau nhận được hàng”, người này cho biết.

Còn một tài khoản khác thì quảng cáo tặng kèm tinh dầu khi mua pod có dung tích 2,5ml, dung lượng 1.100mAh. Theo người này, đây là loại này học sinh, sinh viên đều thích vì vừa túi tiền, có thể dùng được nhiều loại tinh dầu. Còn có nhiều loại đắt hơn, phụ thuộc vào chất liệu, hình dáng của máy, công suất của máy và các chức năng đi kèm như phát đèn, phát nhạc. Khi được hỏi về các thành phần quan trọng trong đó liệu có ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng, người này cam kết yên tâm chất lượng và cho biết, tinh dầu được nhập từ nhiều nước như Mỹ, Tây Ban Nha, Anh…

Ngoài Facebook, các kênh YouTube, TikTok cũng tràn ngập clip giới thiệu thuốc lá điện tử. Người bán không chỉ quảng cáo, giới thiệu sản phẩm mà còn review tận tình bằng cách làm mẫu cho khách hàng. Hai tiêu chí được chú trọng review là khói và mùi. Sản phẩm nào nhả được khói càng nhiều và mùi càng thơm sẽ càng thu hút khách hàng trẻ.

Những hệ lụy khôn lường

Theo các chuyên gia y tế, có hai dạng điển hình của thuốc lá thế hệ mới là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Các sản phẩm này đều có chứa các thành phần hóa chất rất độc hại cho sức khỏe con người.

Lực lượng chức năng kiểm tra cơ sở kinh doanh thuốc lá điện tử.

Cụ thể, chất nicotine trong các sản phẩm này là chất gây nghiện mạnh làm cho người sử dụng dần bị phụ thuộc vào các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này. Thực tế cho thấy, nhiều nước như Ấn Độ, Thái Lan, Philippines... đã cấm sử dụng thuốc lá điện tử chứa hương vị. Tại Việt Nam cũng đã ghi nhận nhiều trường hợp ảnh hưởng hô hấp, có biểu hiện co giật, thậm chí rối loạn tâm thần sau khi hút thuốc lá điện tử chứa hương vị. Nhiều cơ quan đã khuyến cáo sản phẩm này ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng với mức độ nguy hiểm không kém cạnh so với thuốc lá điếu thông thường nhưng tỷ lệ sử dụng không những không giảm xuống mà còn tăng nhanh. Thậm chí còn xuất hiện nhiều loại thuốc lá điện tử chứa các chất ma túy mới có thể gây nghiện và gây ngộ độc cho người dùng.

Mới đây, Viện Sức khỏe Tâm thần Bệnh viện Bạch Mai vừa tiếp nhận điều trị cho nữ bệnh nhân N.T. X, 27 tuổi, ở Thanh Xuân, Hà Nội bị rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng thuốc lá điện tử.

Người nhà bệnh nhân cho biết, X làm nghề buôn bán quần áo nữ, thường xuyên thức đêm livestream bán hàng. X bắt đầu sử dụng thuốc lá khoảng 8 năm nay. Lúc đầu, X sử dụng do tò mò khi đi chơi cùng các bạn lúc đó là sinh viên đại học. Sau này, khi ra trường kinh doanh buôn bán, do áp lực công việc nên X hút thuốc lá thường xuyên hơn. Trước đó, X dùng thuốc lá điếu nhưng sau đó chuyển sang sử dụng thuốc lá điện tử. Ban đầu X dùng không nhiều, khoảng 3-4 ngày hết 1 pod chill (pod chill thực chất là tên gọi của một loại tinh dầu được sản xuất và sử dụng cho thuốc lá thế hệ mới). Khi nào phải làm việc nhiều thì X dùng nhiều hơn, khoảng 2-3 ngày hết 1 pod.

Khoảng hơn 1 năm trở lại đây, sau khi chia tay bạn trai, X sử dụng thuốc lá điện tử thường xuyên hơn với số lượng nhiều, mỗi ngày hết khoảng 1 pod chill. Khi hút thuốc lá thế hệ mới, bệnh nhân sẽ cảm thấy mình thoải mái hơn, cơ thể thư giãn, tăng sự tập trung và dễ đi vào giấc ngủ. Bệnh nhân luôn trong trạng thái mơ màng, đờ đẫn, mệt mỏi. Khi bệnh nhân có triệu chứng hay nhốt mình trong phòng, chỉ nằm hút thuốc lá điện tử; có lúc nói các câu không liên quan, vẻ mặt đờ đẫn, lướt điện thoại trong vô thức, mọi người xung quanh có gọi hỏi bệnh nhân cũng không để ý hoặc trả lời rất chậm, gia đình đưa bệnh nhân nhập Viện Sức khỏe Tâm thần điều trị. Tại đây, bệnh nhân được chẩn đoán rối loạn tâm thần và hành vi do dùng thuốc lá điện tử. Sau gần 10 ngày được điều trị bằng cả liệu pháp tâm lý, hóa dược, tình trạng bệnh nhân đã dần cải thiện.

Giữa tháng 7/2023, Bệnh viện Bạch Mai cũng tiếp nhận 2 bệnh nhân, trong đó 1 bệnh nhân nam đến từ Thái Bình trong tình trạng tím tái, co giật, nói nhảm, hoang tưởng, mất ngủ, ảo giác, tổn thương đa cơ quan và nguy cơ ngừng tim; 1 bệnh nhân nữ ở Hà Nội cũng gặp tình trạng run rẩy, vã mồ hôi, rối loạn nhịp tim, rối loạn tâm thần… Các mẫu tinh dầu thuốc lá mà các bệnh nhân đã sử dụng khi được xét nghiệm đều chứa chất ma túy tổng hợp, trong đó có một số chất là loại mới lần đầu ghi nhận tại bệnh viện.

Cần khung pháp lý đồng bộ

Theo Tổng cục Quản lý thị trường, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2023, cơ quan quản lý thị trường trên toàn quốc đã xử lý rất nhiều trường hợp thuốc lá điện tử nhập lậu. Theo đó, toàn lực lượng đã kiểm tra 728 vụ, xử lý 589 vụ vi phạm. Trong đó, xử lý trên 27.467 bao thuốc lá và tương đương, xử lý trên 4.392 sản phẩm các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng; tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính gần 3,1 tỷ đồng; chuyển hồ sơ 1 vụ cho cơ quan Công an xử lý. Và rất nhiều các trường hợp tiêu thụ trái phép mà cơ quan quản lý thị trường chưa xử phạt được hết.

Điều trị cho bệnh nhân ngộ độc do thuốc lá điện tử.

Theo ông Kiều Dương - Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng cục Quản lý thị trường, khó khăn trong xử lý vụ việc liên quan đến thuốc lá thế hệ mới của lực lượng quản lý thị trường là công tác giám định. Mặt hàng này không nằm trong danh mục cấm, nhưng cũng chưa được xác định là sản phẩm thuộc ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong khi đó, lợi nhuận kinh doanh các mặt hàng này vô cùng lớn, khiến nhiều đối tượng bất chấp.

Hiện nay vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều về quản lý thuốc lá điện tử: cấm toàn bộ, cho phép bán nhưng tăng cường kiểm soát, khuyến khích người nghiện thuốc lá truyền thống chuyển sang sử dụng thuốc lá điện tử.

Đại diện Bộ Y tế thì yêu cầu cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử với lý do các sản phẩm này chứa rất nhiều chất độc hại, hiện đang được kinh doanh bất hợp pháp nhưng tỉ lệ sử dụng đã có xu hướng gia tăng. Nếu cho phép kinh doanh thì sẽ có nguy cơ tăng mạnh, thu hút giới trẻ nhiều hơn và tạo ra một thế hệ nghiện nicotin mới. Bộ Công thương thì đang nghiên cứu, đánh giá kỹ các bằng chứng khoa học liên quan đến sự an toàn của dung dịch thuốc lá điện tử. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, hiện nay Nhà nước chưa có chính sách quản lý cụ thể nhằm kiểm soát, hạn chế, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và thất thu thuế, việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật để quản lý sản phẩm này là cần thiết. Bộ Khoa học và Công nghệ thì đề nghị xem xét xây dựng quy định quản lý, chính sách thí điểm đối với các loại thuốc lá điện tử để làm căn cứ hoàn thiện văn bản pháp luật quản lý thuốc lá điện tử tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, theo nhiều chuyên gia, nhà quản lý, việc không đưa thuốc lá điện tử vào quản lý sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy như: thất thu thuế, sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không được kiểm soát về thành phần, chất lượng dẫn đến ảnh hưởng tới sức khỏe…; không cho phép lưu hành thì sản phẩm vẫn cứ tràn lan trên thị trường, và càng chậm quản lý, chúng ta càng tạo điều kiện cho nguồn hàng buôn lậu, bất hợp pháp với giá thành hoặc rất cao, hoặc rẻ mạt, từ đó tồn tại nhiều rủi ro, nguy cơ cho sức khỏe cộng đồng.

Mai Ngọc