Thương binh Ukraine phục hồi nhờ âm nhạc

Ở Ukraine, âm thanh mang một sức nặng khác: tiếng còi báo động cảnh báo, tiếng máy bay không người lái vo ve trên đầu, tiếng va chạm dữ dội của hệ thống phòng không và tiếng nổ sau đó. Nhưng bên cạnh những âm thanh của chiến tranh, âm nhạc vẫn vang lên, các câu lạc bộ vẫn mở cửa (và đóng cửa trước giờ giới nghiêm nửa đêm), và nhạc điện tử vẫn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của nhiều người Ukraine.

Hiệu quả chữa lành

Các câu lạc bộ biểu tượng của Kiev, như K41, đã trở thành hầm trú bom trước khi chuyển mình thành nơi gây quỹ tiền tuyến. Các bữa tiệc được tổ chức song song với hoạt động dọn dẹp tại các địa điểm không kích. Nhưng sức mạnh phục hồi của nhạc dance thể hiện rõ nhất tại trung tâm Superhumans, gần Lviv ở phía tây Ukraine. Tại đây, những người bị thương nặng nhất do chiến tranh được điều trị bằng phẫu thuật tái tạo, và trẻ em cùng người lớn bị ảnh hưởng bởi chiến tranh được nhận hỗ trợ tâm lý. Âm nhạc cũng nằm trong liệu trình.

Ông Howard Buffett, một trong những nhà tài trợ chính của trung tâm, đề xuất thành lập một ban nhạc mang tên Superhumans. Trung tâm đã hợp tác với Victory Beats, một tổ chức từ thiện âm nhạc được thành lập một năm sau chiến tranh nhằm mang đến cho các cựu chiến binh sự thư giãn và một lối thoát để thể hiện cảm xúc.

“Chúng tôi đã làm việc với một người lính 25 tuổi tên là Dmytro Melnik bị tổn thương não nghiêm trọng và hạn chế khả năng sử dụng tay”, nhà sáng lập tổ chức từ thiện, ông Volodymyr Nedohoda, nhớ lại. “Chúng tôi bắt đầu bằng một buổi thư giãn bằng âm thanh, nhưng đã dừng lại gần như ngay lập tức vì tần số thấp gây ra cơn đau. Khi anh ấy bắt đầu cảm thấy tốt hơn, anh ấy đã yêu cầu một bàn điều khiển DJ”.

Sau khi tận mắt chứng kiến hiệu quả của âm nhạc điện tử trong phương pháp trị liệu, anh em Nedohoda và Vlad Fisun, một DJ và cựu tổng biên tập tạp chí Playboy Ukraine, đã hợp tác để tạo ra chương trình EnterDJ, chuyên dạy cho các cựu chiến binh kiến thức cơ bản về mix nhạc. Tất cả những gì họ cần là một máy tính xách tay, tai nghe và kết nối Internet; một số người tham gia từ nhà, những người khác đến một không gian riêng tại trung tâm Superhumans. “Hoàn toàn đắm chìm vào âm nhạc, chơi từng bản nhạc một mà không để ý đến tần số thấp hay cao, người lính bắt đầu sử dụng bàn tay bị thương của mình”, anh Nedohoda nói. Bệnh nhân ở lại EnterDJ trong suốt thời gian lưu trú tại Superhumans, và anh Nedohoda chứng kiến anh ấy biểu diễn một set DJ một năm sau đó. “Anh ấy vẫn còn vấn đề về sức khỏe nhưng rất đam mê với nghề DJ”.

Thêm hiệu ứng điện tử vào nhạc cụ cổ điển

Một cựu chiến binh khác tên Oleksandr Ivanko nói về hành trình dẫn ông đến với Superhumans và EnterDJ. “Tôi đang phục vụ ở Poltava thì một quả tên lửa đã phá hủy chân tôi”, ông nói. “Tôi nhớ tất cả mọi thứ. Vụ nổ, cuộc gọi cho chỉ huy để báo rằng tôi còn sống, nhận ra mình sẽ phải lái xe số tự động, lo lắng về máu trong xe sau khi rút lui. Trong bệnh viện, tôi mất gần hết máu và phải được hồi sức. Tôi tỉnh dậy và biết rằng chân mình đã mất, nhưng may mắn là phần còn lại của cơ thể và não tôi vẫn ổn. Đó là điều quan trọng nhất”.

Ông Oleksandr Ivanko biểu diễn.

Đối với ông Oleksandr, EnterDJ đã trở thành thói quen hằng ngày, “để tôi có được những khoảnh khắc tuyệt vời nếu một ngày trôi qua thật khó khăn, hoặc để ăn mừng nếu tôi đạt được điều gì đó trong quá trình phục hồi”. Trong vòng sáu tháng, ông đã biểu diễn cùng Dàn nhạc Giao hưởng Lviv, sử dụng bộ điều khiển Midi để trình bày một tác phẩm ông sáng tác cùng nhà soạn nhạc người Anh Nigel Osborne.

Ông Oleksandr bắt đầu sử dụng chuông bát trong một buổi trị liệu âm thanh. “Sau đó, tôi nhìn thấy bàn điều khiển DJ và nó gợi cho tôi nhớ về những ngày đi học, cố gắng trộn nhạc trên máy tính xách tay”. Trước khi được lắp chân giả, EnterDJ “đã giúp tôi quên đi chấn thương và quá trình phục hồi”, ông nói. “Giờ đây, tôi biết lắng nghe sâu sắc hơn và thậm chí là sáng tác. Chúng tôi đã sáng tác nhạc cho mục đích trị liệu; tôi đã thêm hiệu ứng điện tử vào các nhạc cụ cổ điển. Khán giả đã thư giãn; một số thậm chí còn ngủ thiếp đi. Vậy là chúng tôi đã đạt được mục tiêu của mình”. Gần đây nhất, ông Oleksandr biểu diễn cho Hoàng tử Anh Harry trong chuyến thăm Kiev.

Học viên của EnterDJ được khuyến khích tìm kiếm phong cách DJ riêng. Họ có thể chọn các bản nhạc từ danh mục được các hãng thu âm trên toàn thế giới tài trợ, cũng như các hãng thu âm của Ukraine.

Ông Roman Cherkas, từng phục vụ trong Lữ đoàn Xe tăng số 3 ở miền đông Ukraine, đã chuyển sang dòng nhạc drum›n›bass. Ông tham gia chương trình EnterDJ sau nhiều tháng phẫu thuật và phục hồi sau khi mất cả hai chân trong một cuộc tấn công. “Hiện tại, tôi vẫn cảm thấy không thể di chuyển, tôi không thể đi lại bình thường. Âm nhạc đã trở thành năng lượng cho tôi, năng lượng sống”, ông nói. “Nếu tôi không nghe nhạc hay chơi nhạc hai ngày, đó là lúc những cơn đau, những suy nghĩ tiêu cực, và thậm chí là trầm cảm bắt đầu. Với tôi, âm nhạc là một liều thuốc”.

Cựu chiến binh Dmytro Melnik.

Sau sáu tháng tham gia chương trình, ông Roman đã biểu diễn tại Lviv với một trong những hãng thu âm drum’n’bass hàng đầu thế giới - Hospital Records. Ông chia sẻ về cách âm nhạc thay đổi trạng thái tinh thần của mình. “Tôi đã thử làm việc với các nhà tâm lý học nhưng không hiệu quả. Bạn phải chủ động bật não lên và tưởng tượng mình đang nhấc chân lên, điều này rất khó. Với âm nhạc thì ngược lại, nó tự động thay đổi suy nghĩ của tôi và khiến tôi cảm thấy tốt hơn”.

Bà Olga Rudneva, giám đốc điều hành của Superhumans, tự hào về các cựu chiến binh tham gia Superhumans biểu diễn trên các sân khấu lớn, nhưng bà nhấn mạnh khía cạnh bà thấy quan trọng nhất về chương trình: “Hiệu quả chữa lành tích cực cho bệnh nhân, giảm đau ảo, tâm trạng tích cực và giao lưu nhiều hơn”.

Ông Roman Cherkas biểu diễn trực tiếp

Tuy nhiên, chương trình EnterDJ không chỉ được sử dụng bởi các cựu chiến binh bị thương mà còn bởi trẻ em và người lớn trên khắp Ukraine. Giám đốc chương trình Yevhen Skrypnyk đã giới thiệu nhạc techno đến quê hương Sloviansk của ông với một bữa tiệc gây quỹ nhằm tái thiết thành phố. “Tôi đã làm việc trong ngành sự kiện hơn 10 năm, nhưng nó không bao giờ chỉ về bữa tiệc; mà là về cách chúng ta có thể kết nối mọi người và phá bỏ những định kiến. Ở Ukraine, chúng tôi đang chiến đấu vì cuộc sống và vì văn hóa của mình”, ông nói.

Hoài Vy (theo theguardian.com, ngày 4/11/2025)