Thương mại thế giới đã tồn tại thế nào trước Covid-19

Thương mại đã cho thấy một khả năng phục hồi kỳ lạ đối với đại dịch Covid-19. Ảnh: Alamy/Economist

Trong bộ phim hành động “Kill Bill: Volume 2” của đạo diễn nổi tiếng Quentin Tarantino, nhân vật chính do diễn viên Uma Thurman thủ vai, đã đấm vỡ quan tài và đội mồ sống dậy.

Ngành thương mại hàng hóa toàn cầu cũng đã thực hiện một pha hành động coi thường cái chết tương tự trong đại dịch Covid-19.

Vào tháng Tư, mọi thứ trông thật ảm đạm. Một số người dự đoán trong năm nay thương mại toàn cầu sẽ giảm hơn 30% so với năm 2019.

Nhưng sau một mùa xuân đầy căng thẳng và áp lực, khối lượng giao dịch đã ghi nhận mức tăng hàng tháng lớn nhất vào tháng 6, tháng cuối cùng mà dữ liệu đã có sẵn tính đến nay.

Công ty tư vấn Oxford Economics dự đoán rằng vào năm 2020, tổng khối lượng giao dịch có thể giảm 10%.

Thương mại đã phục hồi bất chấp những gì được dự đoán khi so sánh với các cuộc khủng hoảng trong quá khứ.

Vào năm 2009, khi GDP toàn cầu giảm 0,1% trong năm cuối cùng của cuộc khủng hoảng tài chính, thương mại đã giảm mạnh 13%.

Năm nay, IMF dự báo GDP toàn cầu có thể giảm 4,9%, tức là gấp 50 lần so với năm 2009.

Vậy tại sao đối với thương mại có lẽ đòn tấn công này sẽ có quy mô nhỏ hơn?

Covid-19 đã đóng băng các chuỗi cung ứng, nhưng ít nhất thì ở châu Á chúng đã bắt đầu “rã đông” một cách nhanh chóng.

Thương mại phục hồi tốt nhưng cũng chưa thể chủ quan khi đại dịch vẫn hiện hữu. Ảnh: FM

Theo Simon Evenett của Đại học St Gallen ở Thụy Sĩ, số lượng các biện pháp hạn chế thương mại được áp dụng đối với hàng hóa y tế và thuốc kể từ khi cuộc khủng hoảng bắt đầu lên đến đỉnh điểm vào tháng 4, và kể từ đó đã giảm 15%.

Thậm chí, quan trọng hơn, lệnh phong tỏa được dỡ bỏ nhanh hơn dự kiến, cho phép các cường quốc xuất khẩu như Trung Quốc và Đức mở lại nhà máy và tăng sản lượng.

Nhu cầu nảy sinh do đại dịch xuất hiện đã tiếp thêm năng lượng cho giao dịch ở một số sản phẩm.

Panjiva, một công ty dữ liệu thương mại, tính toán rằng số lượng thiết bị bảo hộ nhập khẩu tại Mỹ đã tăng gấp 3 lần từ tháng 3 đến tháng 7.

Các sản phẩm liên quan đến dịch Covid-19 bao gồm thiết bị máy tính cho công việc làm tại nhà đã chiếm lượng lớn trong tăng trưởng xuất khẩu hàng năm của Trung Quốc trong mỗi tháng kể từ tháng 6.

Eytan Buchman của Freightos, một thị trường trực tuyến, báo cáo rằng giá vận chuyển đường biển đang tăng cao đối với các tuyến đường giữa Châu Mỹ và Đông Nam Á, một phần là vì các yêu cầu đặt hàng của thương mại điện tử “gần như rất gấp rút” bởi các doanh nghiệp nhỏ.

Các nhà hoạch định chính sách đã đóng một vai trò quan trọng trong quá trình hồi sinh thương mại.

Hỏa lực dành cho tiền tệ và tài khóa đã ở quy mô lớn hơn và tốc độ nhanh hơn so với dự kiến của các chuyên gia thương mại.

Jennifer McKeown của Capital Economics, một công ty nghiên cứu cho biết, các biện pháp thanh khoản của ngân hàng trung ương đã giúp cho tài chính thương mại lưu chuyển tốt hơn so với thời kỳ khủng hoảng tài chính.

Mặc dù thành tích của ngành thương mại giúp khuây khỏa phần nào, nhưng ta chưa thể tuyên bố chiến thắng bây giờ.

Một làn sóng thứ hai của lệnh phong tỏa, hoặc những nỗ lực quá mức vội vã để cắt giảm các gói kích thích nền kinh tế, có thể làm chệch hướng phục hồi.

Giá trị xuất khẩu của Hàn Quốc giảm trong tháng 8 so với tháng 7, cũng như giá trị xuất khẩu của Trung Quốc sau khi điều chỉnh theo một nền tảng suy thoái nhân tạo vào năm 2019.

Robert Koopman, nhà kinh tế trưởng của Tổ chức Thương mại Thế giới, cơ quan giám sát thương mại toàn cầu, nghi ngờ về việc sẽ có sự phục hồi bền vững có hình chữ 'V'.

Bao trùm vấn đề trên là mối lo ngại về tình trạng thất thường kéo dài của ngành thương mại.

Brad Setser của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, một tổ chức nghiên cứu của Mỹ, nói rằng sự sụt giảm thương mại đã thu hẹp khoảng cách giữa xuất nhập khẩu của hầu hết các quốc gia, làm giảm sự mất cân bằng.

Tuy nhiên, đã có hai trường hợp ngoại lệ rất đáng chú ý.

Đầu tiên là Trung Quốc, quốc gia với tốc độ mở cửa trở lại một cách nhanh chóng đã khiến xuất khẩu hàng hóa tăng vọt lên mức chưa từng thấy kể từ trước cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ - cao hơn gần 60 tỷ USD so với nhập khẩu vào tháng 8.

Thứ hai là Mỹ, chính sách thúc đẩy nhu cầu của họ đã dẫn đến tác dụng phụ, khiến thâm hụt thương mại của nước này tăng thêm - lên khoảng 80 tỷ USD vào tháng 7.

Sự mất cân bằng này là một điều đáng lo ngại.

Mặc dù cái gọi là thỏa thuận thương mại Giai đoạn Một giữa Mỹ và Trung nhằm hỗ trợ xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc, nhưng cho đến nay nó vẫn gây ra sự thất vọng.

Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump đang có những bài diễn thuyết chỉ trích Trung Quốc ngay trước thềm cuộc bầu cử vào tháng 11.

Có lẽ thương mại không hề hoạt động tồi tệ như nhiều người vẫn lo ngại.

Nhưng nó vẫn sở hữu một khả năng đáng báo động có thể sẽ tạo nên sức ảnh hưởng mạnh mẽ như cú đấm của diễn viên Thurman vậy.