Thương mại Việt Nam-Campuchia: Con đường hướng tới mục tiêu 20 tỷ USD

Sản phẩm rượu cần của thị xã Ayun Pa (Gia Lai) lần đầu tiên tham gia phiên chợ biên giới Việt Nam-Campuchia tại Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh, huyện Đức Cơ. (Ảnh: Hoài Nam/TTXVN)

Với kim ngạch thương mại song phương vượt mốc 10 tỷ USD vào năm 2024 và đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ, quan hệ kinh tế Việt Nam-Campuchia đang ở giai đoạn phát triển rực rỡ nhất.

Mục tiêu 20 tỷ USD vào năm 2030 do lãnh đạo cấp cao hai nước đề ra đang dần trở thành hiện thực. Tuy nhiên, để con đường hợp tác trải đầy hoa hồng, cả hai bên cần thẳng thắn nhìn vào những “gai nhọn” còn tồn tại và cùng nhau đưa ra các giải pháp đồng bộ, chiến lược.

Một loạt các hội nghị, diễn đàn kết nối gần đây đã mở ra không gian đối thoại thẳng thắn giữa các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng doanh nghiệp, hé lộ bức tranh toàn cảnh về những thuận lợi, khó khăn và định hướng cho chặng đường phía trước.

Nền tảng tình hữu nghị

Quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia đang có bước phát triển ấn tượng, minh chứng cho tình láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện và bền vững.

Theo ông Đỗ Việt Phương, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Campuchia, quy mô thương mại hàng hóa song phương đã tăng gấp 3 lần trong giai đoạn 2014-2024, từ 3,3 tỷ USD lên 10,1 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 12%.

Đà tăng trưởng tiếp tục được duy trì trong năm 2025, khi 8 tháng năm kim ngạch đã đạt gần 8 tỷ USD.

Quang cảnh Diễn đàn xúc tiến Thương mại, đầu tư Việt Nam-Campuchia về tăng cường hợp tác thương mại điện tử xuyên biên giới và kinh tế số. (Ảnh: Hoàng Minh/TTXVN)

Nền tảng cho sự phát triển này đến từ ý chí chính trị mạnh mẽ của lãnh đạo hai nước. Bà Phan Thị Thắng, Thứ trưởng Bộ Công Thương khẳng định: “Campuchia là quốc gia láng giềng có vị trí chiến lược, giữ vai trò cửa ngõ giao thông và trung chuyển hàng hóa trong tiểu vùng sông Mekong.”

Hai nước đã cùng nhau xây dựng một hành lang pháp lý vững chắc với hàng loạt thỏa thuận quan trọng như Bản ghi nhớ về phát triển và kết nối hạ tầng thương mại biên giới (2019), Hiệp định Thương mại biên giới (2024) và Bản Thỏa thuận thúc đẩy thương mại song phương giai đoạn 2025-2026.

Ngài Tith Rithipol - Phó Quốc vụ Khanh Bộ Thương mại Campuchia nhấn mạnh: “Campuchia và Việt Nam không chỉ là láng giềng gần gũi, mà còn là đối tác tin cậy." Ông chia sẻ, Chính phủ Hoàng gia Campuchia đang nỗ lực triển khai “Chiến lược Ngũ giác giai đoạn 1” nhằm thúc đẩy kinh doanh, giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Campuchia mở ra nhiều cơ hội hấp dẫn cho doanh nghiệp Việt Nam với môi trường chính trị ổn định, nguồn lao động trẻ, vị trí chiến lược và các chính sách khuyến khích đầu tư hấp dẫn.

Một trong những lợi thế lớn nhất, theo các chuyên gia, là cơ cấu hàng hóa mang tính bổ trợ, không cạnh tranh đối kháng. Cụ thể, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại - Bộ Công Thương Bùi Quang Hưng phân tích Việt Nam có thế mạnh về nông sản chế biến, hàng tiêu dùng, vật liệu xây dựng, máy móc thiết bị, trong khi Campuchia có nhu cầu nhập khẩu lớn các mặt hàng này để phục vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Sự sôi động của thương mại song phương còn được thể hiện rõ nét ở cấp độ địa phương. Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Tây Ninh Nguyễn Hồng Thanh cho biết kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Tây Ninh và các tỉnh Campuchia đã vượt 2 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ.

Tây Ninh đang vươn lên thành một cực tăng trưởng, cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất về hạ tầng, đất đai, nguồn nhân lực để doanh nghiệp an tâm sản xuất.

Tương tự, ông Toch Sokhon, Giám đốc Sở Thương mại tỉnh Tbong Khmum (Campuchia) đã liệt kê những mặt hàng trao đổi phong phú giữa hai tỉnh như chuối, cao su, sắn từ Tbong Khmum và rau tươi, vật liệu xây dựng từ Tây Ninh, với kim ngạch hàng trăm triệu USD mỗi năm.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, ông Nguyễn Thống Nhất, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh An Giang khẳng định An Giang đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành “cửa ngõ giao thương” quan trọng nhờ vị trí chiến lược, hạ tầng được đầu tư mạnh mẽ và nguồn hàng nông thủy sản phong phú, đạt chuẩn xuất khẩu.

Nhận diện “điểm nghẽn” cần tháo gỡ

Bên cạnh những thành tựu ấn tượng, con đường giao thương Việt Nam- Campuchia vẫn còn không ít chông gai. Một trong những rào cản lớn nhất được nhiều chuyên gia chỉ ra là sự phức tạp và chồng chéo trong quy trình thủ tục hành chính.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng (giữa áo đen) cùng các đại biểu tham quan gian hàng trưng bày sản phẩm gạo tại Hội nghị kết nối doanh nghiệp sản xuất, phân phối và logistics Việt Nam-Campuchia. (Ảnh: Giang Phương/TTXVN)

Theo bà Phạm Thanh Hoa, Kiểm tra viên chính Hải quan (Bộ Tài chính), quy trình thủ tục vẫn còn phức tạp giữa nhiều lực lượng quản lý chuyên ngành như hải quan, biên phòng, kiểm dịch, gây kéo dài thời gian thông quan. Hơn nữa, việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, hạ tầng cửa khẩu ở một số nơi còn hạn chế và doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu thông tin pháp lý là những vấn đề cấp bách.

Đồng tình với quan điểm này, Ngài Tith Rithipol cũng thừa nhận những thách thức đang kìm hãm tiềm năng thương mại, bao gồm chi phí logistics cao, hạn chế trong cơ sở hạ tầng giao thông và cửa khẩu, sự khác biệt về thủ tục pháp lý, cũng như năng lực hạn chế của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Từ góc độ xúc tiến thương mại, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại-Bộ Công Thương thẳng thắn chỉ ra rằng hạ tầng giao thông, hệ thống kho bãi tại một số cửa khẩu chưa đồng bộ đã làm gia tăng chi phí vận chuyển.

Bên cạnh đó, sự khác biệt về tiêu chuẩn kỹ thuật và khả năng tiếp cận thông tin thị trường còn hạn chế khiến doanh nghiệp khó xây dựng chiến lược thâm nhập lâu dài.

Ở cấp địa phương, ông Nguyễn Thống Nhất, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh An Giang cho biết quy mô giao dịch biên mậu của An Giang vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, dịch vụ logistics còn nhỏ lẻ, và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp còn hạn chế.

Ông cũng chỉ ra những nguyên nhân khách quan như biến động khu vực, cạnh tranh từ các nước khác và tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe.

Ông Đỗ Việt Phương, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Campuchia lưu ý những khó khăn thực tế mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt tại Campuchia đó là hệ thống quản lý khác biệt đòi hỏi thời gian thích nghi, rào cản ngôn ngữ Khmer, chi phí dịch vụ khá cao và sự cạnh tranh mạnh mẽ từ hàng hóa các nước khác như Trung Quốc, Thái Lan.

Giải pháp đồng bộ, hướng tới tương lai bền vững

Để hóa giải các thách thức và hiện thực hóa mục tiêu 20 tỷ USD, các chuyên gia và nhà quản lý đã đề xuất một hệ thống giải pháp toàn diện, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ cả hai phía.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng kêu gọi cần phải “hành động mạnh mẽ hơn nữa”, tập trung vào việc gắn kết phát triển hạ tầng thương mại biên giới với đầu tư đồng bộ hạ tầng cửa khẩu, logistics, kho hàng hóa và chợ biên giới. Bà cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đẩy mạnh ứng dụng mô hình cửa khẩu thông minh để thúc đẩy xuất khẩu.

Cụ thể hóa các giải pháp về thủ tục, bà Phạm Thanh Hoa, Kiểm tra viên chính Hải quan (Bộ Tài chính) đề xuất 5 phương hướng chính: hiện đại hóa thủ tục hải quan thông qua cơ chế một cửa quốc gia và ASEAN; tăng cường hợp tác song phương hướng tới công nhận lẫn nhau về kết quả kiểm dịch; đầu tư cơ sở hạ tầng cửa khẩu hiện đại; nâng cao năng lực cho doanh nghiệp và phát triển mô hình cửa khẩu thông minh.

Về phía Campuchia, ngài Tith Rithipol - Phó Quốc vụ Khanh Bộ Thương mại Campuchia đề xuất ba lĩnh vực hợp tác trọng tâm: hiện đại hóa cơ sở hạ tầng thương mại biên giới; tăng cường kết nối logistics và vận tải xuyên biên giới và làm sâu sắc hơn hợp tác trong các khuôn khổ khu vực như ASEAN và RCEP.

Ông cũng trân trọng mời gọi các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào Campuchia trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như nông nghiệp hiện đại, chế biến thực phẩm và công nghệ số.

Để nâng cao hiệu quả xúc tiến thương mại, ông Bùi Quang Hưng cho rằng thời gian tới, Việt Nam và Campuchia cần tăng cường tổ chức hội chợ, triển lãm; xây dựng cơ chế chia sẻ thông tin thị trường thường xuyên; khuyến khích mô hình chợ biên giới và đẩy mạnh hợp tác trên nền tảng số, tận dụng thương mại điện tử xuyên biên giới. Doanh nghiệp hai nước cần chủ động đổi mới tư duy, chú trọng chất lượng sản phẩm và nghiên cứu kỹ thị hiếu người tiêu dùng.

Theo ông Đỗ Việt Phương, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Campuchia, đối với cơ quan quản lý, cần tiếp tục cải cách hành chính, giảm chi phí chính thức và không chính thức, tăng ca kíp để thông quan hàng hóa nhanh chóng, đặc biệt với hàng tươi sống.

Doanh nghiệp cần tập trung vào chất lượng, xây dựng mạng lưới phân phối ổn định và đa dạng hóa mặt hàng xuất nhập khẩu. Ông cũng đề xuất một số chính sách táo bạo như xem xét cho phép nhập khẩu bò thịt từ các dự án của doanh nghiệp Việt Nam tại Campuchia và nghiên cứu bỏ thuế xuất khẩu phân bón để tăng sức cạnh tranh.

Con đường đưa kim ngạch thương mại Việt Nam-Campuchia lên 20 tỷ USD đang rộng mở và những thành quả đã đạt được là minh chứng cho mối quan hệ “láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài.”

Tuy nhiên, để tiềm năng thành hiện thực thì cần có hành động quyết liệt và sự phối hợp đồng bộ giữa Chính phủ, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp hai nước là yếu tố tiên quyết./.

(TTXVN/Vietnam+)