Thượng Minh - Vẻ đẹp nguyên sơ giữa miền sơn cước Thái Nguyên

Phụ nữ dân tộc Dao Quế Lâm trong rừng trúc Phiêng Phàng với trang phục cầu kỳ, rực rõ nhưng vẫn hài hòa, chủ đạo là sắc đỏ - biểu tượng của may mắn và hạnh phúc

Hành trình tìm đến vẻ đẹp nguyên bản

Xã Thượng Minh của tỉnh Thái Nguyên là một miền đất đủ dịu dàng để níu giữ bước chân, nhưng cũng đủ bí ẩn để thôi thúc người ta quay trở lại thêm nhiều lần. Vào một sớm đầu đông, khi mây bạc còn lơ lửng trên mặt núi và những mái nhà ẩn hiện sau triền đồi, tôi bắt đầu hành trình bước vào không gian mà thiên nhiên và văn hóa vẫn hiện hữu đầy trọn vẹn.

Con đường nhỏ dẫn vào bản nằm im lìm trong tiếng chim gọi bầy. Gió nhẹ, nắng vừa vặn, chiếc bóng của tôi in lên mặt đất mềm như thể rừng đang mời gọi, khẽ mở cánh cửa giấc mơ riêng để chào đón những lữ khách ghé qua.

Người đầu tiên tôi gặp là anh Phạm Văn Đăng, người dân gắn cả đời mình với rừng trúc Phiêng Phàng. Anh kể rừng đẹp nhất vào hai thời khắc: tảng sáng và lúc hoàng hôn. “Sáng sớm, ánh mặt trời len qua thân trúc, tạo nên cảnh tinh khôi hiếm có. Chiều xuống, cả rừng như phủ một lớp vàng mỏng, đẹp đến lặng người”, anh nói bằng giọng chậm rãi, như đang đặt tôi vào chính khoảnh khắc ấy.

Phiêng Phàng – Vẻ đẹp xanh đang thức giấc

Khi bước vào Phiêng Phàng, tôi hiểu vì sao nhiều du khách nhớ thương nơi này đến vậy. Trúc vươn thẳng, xanh mướt, tạo thành những khoảng sáng – tối đan xen như một bức tranh chuyển động. Tiếng lá chạm vào nhau rất khẽ, tiếng gió đi ngang làm lũ trúc nghiêng mình đầy duyên dáng. Mọi thứ đều yên tĩnh nhưng không tĩnh lặng; nhẹ nhàng nhưng vẫn đủ mạnh để khiến người ta dừng lại, lắng nghe chính mình.

Có người ví Phiêng Phàng mang hơi thở của rừng trúc Nhật Bản. Nhưng với người bản địa, rừng trúc không chỉ là cảnh đẹp – đó là nếp sống, là lịch sử, là văn hóa. Những người đầu tiên khai sơn lập bản trồng trúc để giữ đất, giữ rừng. Và từ đó, Phiêng Phàng hiện diện như một phần linh khí của vùng sơn cước.

Rừng trúc nơi đây cũng thay đổi theo mùa một cách rất thi vị. Mùa xuân là sắc xanh mơn mởn của mầm non; mùa hè mát lạnh như khoảng nghỉ của thiên nhiên; mùa thu trầm lại trong sắc vàng dịu; mùa đông hóa thành bức tranh thủy mặc khi sương mù quyện lấy thân trúc. Mỗi lần ghé là một lần trải nghiệm mới, không lặp lại.

Anh Đăng chỉ cho tôi một nơi người dân tin là “điểm hội tụ của linh khí rừng trúc”: một con dốc thoai thoải với hai hàng trúc cao vút tạo thành vòm cong tự nhiên. Ánh sáng ở đó rơi xuống như sương, đủ để biến con đường thành lối dẫn sang thế giới khác. “Khách đứng đây lâu lắm. Không chỉ để chụp hình, mà để nghe rừng nói”, anh cười.

Suối nguồn Pù Lầu – Trải nghiệm chạm vào sự tinh sạch

Rời rừng trúc khi mặt trời lên cao, tôi tìm đến trang trại cá tầm, cá hồi Pù Lầu của anh Đặng Hành Dũng. Con đường dẫn vào trang trại men theo những khe suối trong vắt, nước lạnh quanh năm – điều kiện lý tưởng để nuôi ra những con cá khỏe, thịt chắc và thơm.

Tuy nhiên, điều làm du khách thích thú nhất là cách người dân mở ra những trải nghiệm gắn với thiên nhiên. Anh Dũng bảo: “Đến Thượng Minh mà không thử tự tay cho cá ăn, hay bắt cá ngay dưới dòng suối lạnh thì coi như hành trình chưa trọn vẹn”. Không ít bạn trẻ reo lên đầy phấn khích khi chạm vào chú cá đang quẫy hay khi vớt được con cá óng ánh dưới nắng.

Cá tươi bắt lên được chế biến ngay tại chỗ, món gỏi cá tầm là “đặc sản trong khoảnh khắc”. Từng lát cá còn giữ lại hơi lạnh của nước suối, ăn kèm các loại rau rừng – cái hương vị tinh sạch ấy khiến bữa ăn không chỉ ngon mà còn rất đặc biệt, như gom cả tinh túy của núi rừng vào trong.

Nhiều du khách bảo rằng sau khi đi rừng trúc về, ngồi trước đĩa cá tươi ở Pù Lầu, họ cảm nhận được “độ tròn” của một chuyến du lịch xanh: cảnh đẹp – trải nghiệm thật – món ăn bản địa.

Con người Thượng Minh – “Linh hồn” của phát triển bền vững

Điều khiến Thượng Minh khác biệt không chỉ là thiên nhiên, mà là cách cư dân bản địa kể câu chuyện quê hương mình. Từ anh Đăng đến anh Dũng, ai cũng nói về mảnh đất này bằng niềm tự hào đầy chân thật. Họ muốn du khách đến không chỉ để xem, mà để sống cùng nơi đây.

Anh Dũng đang ấp ủ xây dựng mô hình homestay cộng đồng, kết hợp trải nghiệm ẩm thực – nông nghiệp – sinh thái. “Nếu khách ngủ lại, họ sẽ hiểu Thượng Minh hơn. Mình muốn giữ sự nguyên sơ nhưng vẫn phải phát triển, để người dân có thêm thu nhập”, anh chia sẻ.

Còn anh Đăng, mỗi lần dẫn du khách qua rừng lại lặng lẽ lắng nghe cảm xúc của họ. “Mỗi lời khen khiến tôi vui lắm. Bản sắc và thiên nhiên là thứ đáng quý nhất, phải giữ gìn để con cháu sau này còn thấy”, anh nói.

Người dân nơi đây hiểu rất rõ rằng du lịch chỉ bền vững khi chính họ là người giữ gốc rễ. Việc khai thác rừng trúc theo hướng trải nghiệm, không phá vỡ hệ sinh thái; hay việc nuôi cá dựa vào nguồn nước tự nhiên, không ô nhiễm dòng suối – chính là những minh chứng rõ ràng.

Nuôi cá tầm ở Phiêng Phàng

Hướng đi bền vững cho một điểm đến mới

Thượng Minh đang đứng trước cơ hội trở thành điểm đến sinh thái đặc sắc của Thái Nguyên, nếu biết đặt giá trị tự nhiên – văn hóa lên trước sự phát triển nóng. Một số hướng phát triển được người dân và chính quyền địa phương kỳ vọng:

Phát triển du lịch trải nghiệm có kiểm soát, giới hạn số lượng khách vào một số thời điểm để bảo vệ rừng trúc.

Xây dựng homestay bản địa, ưu tiên vật liệu thân thiện với môi trường, giữ nguyên kiến trúc truyền thống.

Phát triển sản phẩm du lịch xanh, như tour rừng trúc – suối nguồn – ẩm thực bản địa, hoặc trải nghiệm “một ngày làm người Thượng Minh”.

Đào tạo kỹ năng làm du lịch cho người dân để họ trở thành chủ thể; bảo tồn văn hóa Tày – Dao địa phương, lồng ghép vào lễ hội, ẩm thực, không gian sinh hoạt cộng đồng.

Đó là những bước đi nhỏ nhưng chắc chắn, góp phần giúp Thượng Minh không đánh mất sự nguyên bản – thứ đang làm nên sức hút lớn nhất của vùng đất này.

Một nơi để trở lại

Trước khi rời Thượng Minh, tôi nghĩ về câu nói của anh Đăng khi được hỏi vì sao du khách thường quay lại: “Vì vẻ hoang sơ và tự nhiên. Chính sự chân thật ấy làm họ nhớ”.

Thượng Minh không náo nhiệt, không thương mại, không cố gắng trở thành phiên bản của bất kỳ nơi nào khác. Rừng trúc, suối nguồn, cá tầm, khí hậu mát lành, con người hiền hòa… tất cả hòa lại thành trải nghiệm khiến bất cứ ai từng đến đều mang theo cảm giác được thanh lọc.

Một miền đất giữ lại cho mình sự trong trẻo và sẵn sàng chia sẻ điều đó với những ai biết mở lòng. Có lẽ đó chính là giá trị bền vững nhất mà Thượng Minh đang gìn giữ.

Vương Quốc Hoa