Thương vụ khuyến nghị khi xuất khẩu gạo sang Úc và Trung Quốc

Mới đây, tại Hội nghị "Kinh doanh xuất khẩu gạo" do Bộ Công Thương tổ chức, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Úc và Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc đã cập nhật bức tranh thị trường lúa gạo ở hai địa bàn quan trọng, quy mô lớn và giàu tiềm năng này.

Thị trường Úc: Ưu tiên xanh, đa dạng phân khúc

Từ điểm cầu Sydney, bà Trần Thị Thanh Mỹ - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Úc nhận xét, Úc là quốc gia có cấu trúc dân số đặc thù, đa sắc tộc, nên nhu cầu về lúa gạo cũng như các loại thực phẩm khác rất đa dạng, khẩu vị phân hóa rõ rệt.

Bà Trần Thị Thanh Mỹ - Phó Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Úc.

Năm 2024, Úc có dân số khoảng 27 triệu người, giá trị nhập khẩu gạo đạt xấp xỉ 290 triệu USD. Trong đó, Việt Nam đang giữ vị trí nhà cung cấp, cung ứng gạo lớn thứ ba, chỉ sau Thái Lan và Ấn Độ; kim ngạch năm 2024 đạt gần 42 triệu USD, chiếm khoảng 15% thị phần, tập trung vào các nhóm gạo xay xát, gạo tấm, gạo nứt…

Bà Thanh Mỹ cho biết, Úc là một trong số quốc gia sản xuất gạo khá hiệu quả, sở hữu diện tích trồng lúa khoảng 65.000 ha, sản lượng gạo nội địa đạt trên dưới 650.000 tấn mỗi năm. Vậy nhưng, những năm gần đây, Úc liên tục đẩy mạnh nhập khẩu gạo, ước tăng 20% về khối lượng và tăng 23% về giá trị trong năm 2023 - 2024. Điều này mở ra dư địa cho các nhà cung ứng nước ngoài, trong đó có Việt Nam.

Tham tán Thương mại Việt Nam tại Úc khuyến nghị, để tận dụng xu hướng này, các doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược đa dạng hóa phân khúc, bởi Úc không chỉ tập trung tiêu thụ bất cứ một kiểu gạo nào. Theo đó, thị trường Úc hiện có thể nhìn theo ít nhất ba lớp nhu cầu nổi bật, thứ nhất là phân khúc cao cấp, đặc sản (ví dụ gạo ST25) cạnh tranh trực diện với gạo cao cấp Thái Lan, được khách hàng sẵn sàng trả giá cao cho chất lượng, nguồn gốc rõ ràng và chứng nhận bền vững.

Thứ hai là phân khúc phục vụ cộng đồng châu Á (gạo trắng hạt dài, gạo nếp, gạo tấm…), vốn là thế mạnh truyền thống của Việt Nam nhờ giá cạnh tranh và chất lượng ổn định. Cuối cùng, là phân khúc phổ thông dùng hằng ngày với yêu cầu giá cả hợp lý, chất lượng ổn định.

Đáng chú ý, bà Thanh Mỹ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của cộng đồng người Việt tại Úc. Hiện, cộng đồng người Việt có hơn 360.000 thành viên, họ là những người luôn ưu tiên hàng Việt, có thói quen sử dụng gạo hàng ngày nhưng đòi hỏi hạt gạo phải phù hợp khẩu vị truyền thống. Nhóm khách hàng giàu tiềm năng này còn đóng vai trò là kênh giới thiệu, quảng bá sản phẩm tự nhiên, giúp lan tỏa sang các cộng đồng châu Á khác như: Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia... và xa hơn là người tiêu dùng bản địa.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần lưu ý đến xu hướng tiêu dùng xanh của người Úc. Giữa bối cảnh người tiêu dùng quốc gia này ngày càng quan tâm sức khỏe, chất lượng và nguồn gốc, việc Việt Nam thời gian qua xuất khẩu thành công gạo phát thải thấp được nhìn nhận như tín hiệu tích cực để định vị thương hiệu ở phân khúc bền vững. Nhìn từ góc độ thị trường, đây còn là phân khúc có biên lợi nhuận tốt hơn nhưng yêu cầu cao hơn về chứng nhận, truy xuất, câu chuyện sản phẩm, và quan trọng là phải đi bằng kênh chính thống.

Liên quan đến kênh phân phối, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Úc cho biết đã phối hợp quảng bá, kết nối doanh nghiệp với các bên bán lẻ, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hội chợ thực phẩm, đồ uống uy tín. Đồng thời, thúc đẩy đưa hàng vào hệ thống bán lẻ, nhất là siêu thị châu Á và các kênh chính thống. Thương vụ cũng chia sẻ nỗ lực kết nối vào các hệ thống lớn, trong đó có Coles, nhằm tăng cơ hội hiện diện cho sản phẩm Việt nói chung và mặt hàng gạo nói riêng.

Trung Quốc: Luật chơi "siết chặt", cạnh tranh gay gắt

Bà Tạ Thị Bình An - Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc đã cập nhật diễn biến nhập khẩu gạo 10 tháng đầu năm 2025 tại quốc gia này với mức tăng rất mạnh: sản lượng đạt 2,54 triệu tấn, tăng 131% so với cùng kỳ năm ngoái. Song, giá nhập khẩu bình quân lại giảm, đạt 3.385 nhân dân tệ/tấn, thấp hơn 17% so với cùng kỳ, qua đó cho thấy sức ép cạnh tranh là không nhỏ.

Không chỉ "siết" ở cơ chế quản lý hạn ngạch, điều doanh nghiệp Việt Nam cần đặc biệt quan tâm là "hàng rào kỹ thuật" tại Trung Quốc đang dày lên, các tiêu chuẩn kiểm tra, kiểm dịch, an toàn vệ sinh thực phẩm ngày càng nghiêm ngặt.

Theo bà Bình An, Trung Quốc đang nhập khoảng 200 tấn gạo nứt, 688.000 tấn gạo tấm và 1,8 triệu tấn gạo sát. Dù tổng lượng tăng, tỷ trọng gạo tấm được mô tả là giảm do nhu cầu bổ sung nguyên liệu cho chăn nuôi giảm mạnh, khi nguồn lúa mì nội địa dồi dào.

Xét theo nguồn cung, Myanmar hiện là nhà xuất khẩu lớn nhất vào Trung Quốc trong giai đoạn này, đạt 786.500 tấn, tăng trên 95%, chiếm 31% tổng lượng nhập khẩu. Việt Nam đứng ngay sau với khối lượng 622.300 tấn, tăng 144%, chiếm 24,5%. Thương vụ lưu ý, từ tháng 8 trở lại đây, khối lượng nhập khẩu từ Việt Nam có xu hướng giảm dần theo tháng, cùng với đó, giá nhập khẩu bình quân giảm hơn 509 nhân dân tệ/tấn so với cùng kỳ, xuống khoảng 3.660 nhân dân tệ/tấn.

Một thông tin chính sách đáng chú ý là Trung Quốc tiếp tục duy trì cơ chế hạn ngạch nhập khẩu gạo. "Trung Quốc đã công bố chính sách nhập khẩu hạn ngạch đối với sản phẩm gạo trong năm 2026, vẫn giữ con số là 5,32 triệu tấn", bà Bình An cho biết và nói thêm, hạn ngạch này gồm 2,66 triệu tấn gạo hạt dài, 2,66 triệu tấn gạo hạt cựu chung và ngắn, với 50% hạn ngạch dành cho doanh nghiệp quốc doanh Trung Quốc.

Không chỉ "siết" ở cơ chế quản lý hạn ngạch, điều doanh nghiệp Việt Nam cần đặc biệt quan tâm là "hàng rào kỹ thuật" tại Trung Quốc đang dày lên, các tiêu chuẩn kiểm tra, kiểm dịch, an toàn vệ sinh thực phẩm ngày càng nghiêm ngặt. Bên cạnh đó, thương vụ nhấn mạnh Trung Quốc chỉ cấp phép nhập khẩu từ những quốc gia, vùng lãnh thổ và doanh nghiệp đã được thẩm định, phê duyệt.

Về triển vọng quý IV/2025, thương vụ dự báo nhập khẩu gạo Trung Quốc tiếp tục duy trì mức cao, bình quân khoảng 250.000 - 300.000 tấn/tháng, nhưng giá vẫn chịu áp lực do cạnh tranh quốc tế. Nhu cầu dự trữ phục vụ dịp cuối năm và Tết có thể tạo "đỉnh" trong ngắn hạn, còn mặt bằng giá tổng thể được nhìn nhận vẫn ở mức thấp.

Nguyệt Đức