Thủy điện bủa vây: Nhiều huyện nghèo kêu cứu

Mỗi lần thủy điện xả lũ, là mỗi lần người dân phía hạ du nơm nớp lo

Toàn tỉnh Nghệ An có 47 dự án thủy điện với tổng công suất 1.407,1 MW đã được các cấp thẩm quyền phê duyệt quy hoạch. Quá trình thực hiện đã tiến hành rà soát, loại bỏ, rút khỏi quy hoạch 15 dự án còn 32 dự án với 1.360,95 MW. Trong số đó, đã có 18 nhà máy đi vào phát điện với tổng công suất 892,9 MW, 1 dự án đang làm thủ tục tích nước, chạy thử, phát điện thương mại; 6 dự án đang thi công xây dựng; 3 dự án đang làm thủ tục đầu tư xây dựng. Chỉ tính riêng hai huyện Kỳ Sơn, Quế Phong đã có gần 20 dự án thủy điện. Nghịch lý là 5 huyện có 32 dự án thủy điện nhưng lại có tới 185 thôn bản chưa có điện.

UBND huyện Quế Phong vừa có công văn số 807/UBND-HN gửi Thường trực HĐND, UBND tỉnh Nghệ An đề nghị trích lại một phần kinh phí từ nguồn thu từ các thủy điện. Quế Phong là huyện miền núi của tỉnh Nghệ An, tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo năm 2019 chiếm 62,81%.

Trên địa bàn huyện có tới 10 dự án thủy điện (5 nhà máy thủy điện đã hoạt động, phát điện thương mại hòa vào lưới điện quốc gia). Việc xây dựng các nhà máy thủy điện làm ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường, cuộc sống người dân trên địa bàn. Điển hình là nhà máy thủy điện Hủa Na, quá trình xây dựng phải di dời cộng đồng dân cư rất lớn, gồm 13 điểm tái định cư với 878 hộ dân.

Một số công trình hạ tầng thiết yếu như hệ thống cấp nước sinh hoạt tự chảy, đường giao thông, trường học đã xuống cấp. Trong văn bản 807, huyện Quế Phong kiến nghị UBND tỉnh Nghệ An trích 3-5% tiền thuế thu từ các nhà máy thủy điện cho ngân sách huyện Quế Phong hàng năm để hỗ trợ sửa chữa công trình hạ tầng tại các điểm tái định cư, hỗ trợ phát triển sản xuất cho người dân nơi đây. Đồng thời, chỉ đạo chủ đầu tư các nhà máy thủy điện trích 1-2% doanh thu sau thuế hỗ trợ cho an sinh xã hội trên địa bàn huyện.

Trong phiên thảo luận tại các cuộc họp HĐND tỉnh Nghệ An mới đây, nhiều đại biểu thuộc khu vực 3 huyện Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn có ý kiến về hệ lụy thủy điện gây ra. Ông Nguyễn Văn Hải - Bí thư Huyện ủy Tương Dương cho rằng, mặc dù lãnh đạo tỉnh Nghệ An vào cuộc quyết liệt nhưng việc giải quyết hậu quả, tồn đọng của thủy điện vẫn còn rất lớn.

“Chúng ta đã nói rất nhiều, hệ lụy của thủy điện là rất lớn. Bây giờ các nhà máy không chỉ xả lũ vào mùa lũ mà không có lũ cũng xả. Xả không đúng quy trình làm chết người”, ông Hải bức xúc. Theo Bí thư Huyện ủy Tương Dương, thủy điện làm ảnh hưởng rất lớn đến kết cấu hạ tầng, làm trôi và hư hại rất nhiều đường sá và nếu không tìm ra giải pháp, thời gian tới sẽ tiếp tục tái diễn, các huyện miền núi lại lo nơm nớp mỗi khi thủy điện xả lũ.

Làm rõ trách nhiệm

Ông Nguyễn Thanh Hoàng, Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn phản ánh, lãnh đạo huyện cũng đang rất đau đầu vì các nhà máy thủy điện. Đặc biệt, huyện này có 2 dự án “quy hoạch treo” trong gần 10 năm nay, khiến người dân vùng quy hoạch rất khổ sở. Ngoài ra, trong đợt mưa bão năm 2018, khi Thủy điện Bản Vẽ tích nước khiến mực nước dâng lên gây ngập nhà dân ở xã Mỹ Lý, sau đó thủy điện bất ngờ xả lũ mạnh khiến 19 nhà dân bị trôi tuột xuống lòng hồ.

Nhà máy thủy điện không chịu bồi thường dù chính quyền nhiều lần đề nghị. “Qua kiểm tra thì các thủy điện xả lũ đều đúng quy trình. Nhưng tại sao đúng quy trình lại gây thiệt hại lớn đến như vậy. Điều đó cho thấy vấn đề nằm ở cái quy trình. Các cơ quan liên quan phải có thái độ rõ ràng, kiên quyết hơn với thủy điện. Phải có biện pháp mạnh, dựa trên trách nhiệm pháp lý để yêu cầu thủy điện chịu trách nhiệm về những thiệt hại gây ra”, Phó Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An Nguyễn Văn Thông nói. Thiếu tướng Nguyễn Hữu Cầu - Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An cho hay, cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án liên quan đến việc Thủy điện Nậm Nơn xả lũ không thông báo, gây chết người thời gian qua.

Phó Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An Nguyễn Văn Thông đề nghị cơ quan liên quan có thái độ kiên quyết với thủy điện

Cảnh Huệ