Thủy điện Trung Sơn bảo đảm cung ứng nước, phát điện trong mùa cạn 2024-2025

Hồ chứa thủy điện Trung Sơn duy trì mực nước tối thiểu, bảo đảm cấp nước mùa cạn và phát điện mùa cao điểm nắng nóng (tháng 5/2025).

Nhà máy Thủy điện Trung Sơn nằm trên địa bàn hai tỉnh Thanh Hóa và Sơn La, có công suất lắp máy 260MW, gồm 4 tổ máy, điện lượng trung bình năm khoảng 1 tỷ kWh. Với dung tích hồ chứa toàn bộ lên đến 348,5 triệu m3, trong đó dung tích phòng lũ thường xuyên là 112 triệu m3, hồ thủy điện Trung Sơn là một trong những công trình quan trọng không chỉ về phát điện mà còn trong điều tiết nguồn nước phục vụ dân sinh, sản xuất nông nghiệp, phòng chống lũ và hạn cho lưu vực sông Mã.

Từ đầu mùa cạn năm 2024-2025 (bắt đầu từ ngày 16/11/2024), nhà máy đã thực hiện nghiêm quy định tại Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Mã (Quyết định số 214/QĐ-TTg ngày 13/2/2018 của Thủ tướng Chính phủ). Trong đó, việc duy trì mực nước hồ tối thiểu và bảo đảm lưu lượng dòng chảy liên tục về hạ du được đặt lên hàng đầu nhằm giảm thiểu rủi ro thiếu nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất và môi trường sinh thái cho vùng hạ lưu.

Để thực hiện hiệu quả mục tiêu kép vừa phát điện ổn định, vừa bảo đảm nguồn nước cho hạ du trong điều kiện thời tiết có nhiều biến động, thủy điện Trung Sơn còn chủ động xây dựng các phương án điều tiết phù hợp theo từng kịch bản thủy văn. Theo Quyết định số 159/QĐ-BTNMT ngày 14/1/2025 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về kịch bản nguồn nước đầu năm 2025, hiện tượng ENSO được dự báo ở trạng thái trung tính trong 6 tháng đầu năm. Tổng lượng mưa trên lưu vực sông Mã trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6/2025 được dự báo xấp xỉ trung bình nhiều năm, cụ thể: Tháng 1 và 2/2025 phổ biến từ 15mm đến 40mm; tháng 3/2025 phổ biến từ 40mm đến 70mm, tháng 4/2025 phổ biến từ 70mm đến 120mm; tháng 5 và 6/2025 phổ biến từ 180mm đến 270mm; song dòng chảy thực tế lại có xu hướng thấp hơn 5 - 22% so với trung bình giai đoạn 2018-2024. Điều này đòi hỏi các đơn vị vận hành hồ chứa, đặc biệt là thủy điện Trung Sơn, cần ứng phó linh hoạt, kịp thời để cân bằng mục tiêu phát điện và bảo đảm dòng chảy tối thiểu cho hạ du.

Theo đại diện Công ty TNHH MTV Thủy điện Trung Sơn, trước thực tế này, nhà máy đã tăng cường theo dõi tình hình thủy văn và lượng mưa trong khu vực để kịp thời cập nhật, phân tích và dự báo lượng nước về hồ. Cùng với đó là sự phối hợp chặt chẽ với Cục Quản lý Tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa, các đơn vị vận hành hồ chứa khác trên hệ thống sông Mã để xây dựng phương án điều tiết nước phù hợp từng thời điểm. Nhờ đó, nhà máy có thể tối ưu hóa việc tích nước, chủ động cấp nước và phát điện, đồng thời hạn chế thấp nhất nguy cơ xảy ra thiếu nước nghiêm trọng cho hạ lưu.

Năm 2025, tỉnh Thanh Hóa đặt ra nhiều chỉ tiêu tăng trưởng gắn với yêu cầu bảo đảm an ninh năng lượng và cấp nước bền vững. Trong Kế hoạch số 41/KH-UBND ngày 7/3/2025 của UBND tỉnh về phòng chống hạn hán, thiếu nước và xâm nhập mặn, thủy điện Trung Sơn là một trong những đơn vị được giao vai trò chủ lực trong việc bảo đảm nguồn nước thượng nguồn cho các huyện Quan Hóa, Bá Thước và vùng hạ lưu sông Mã, trong đó có cả TP Thanh Hóa và các huyện đồng bằng. Thực hiện nhiệm vụ này, nhà máy đã chủ động thực hiện duy trì mực nước hồ tối thiểu theo quy định của Quy trình liên hồ chứa trên lưu vực sông Mã ngay từ đầu mùa cạn (mùa cạn từ 16/11/2024 đến 14/7/2025), bảo đảm thời gian và duy trì lưu lượng dòng chảy thường xuyên liên tục xuống hạ du theo đúng quy định của Quy trình vận hành liên hồ chứa trong lưu vực sông Mã.

Từ thực tế vận hành trong nhiều năm qua, thủy điện Trung Sơn cho thấy hiệu quả của việc quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo lưu vực sông, đồng thời là mô hình điển hình trong việc hài hòa lợi ích giữa phát điện và bảo vệ môi trường sinh thái. Đây cũng là nền tảng để Thanh Hóa tiếp tục khai thác bền vững nguồn lợi từ hệ thống sông Mã, góp phần phát triển kinh tế - xã hội gắn với thích ứng biến đổi khí hậu trong dài hạn.

Trong thời gian tới, cùng với việc duy trì vận hành an toàn và hiệu quả công trình, đơn vị sẽ tiếp tục đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực dự báo, ứng dụng công nghệ số trong điều hành vận hành hồ chứa, từ đó đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững, bảo đảm an ninh nguồn nước và an ninh năng lượng cho khu vực Bắc Trung bộ.

Bài và ảnh: Tùng Lâm