Tỉ lệ hiến tạng sau chết tại Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất thế giới
Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỉ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới.
Tỉ lệ hiến tạng sau chết thuộc nhóm thấp nhất thế giới
Ghép mô, tạng là thành tựu y học quan trọng, giúp cứu sống và cải thiện chất lượng sống cho hàng nghìn người bệnh suy tạng giai đoạn cuối.
Chia sẻ tại hội thảo “Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết/chết não” diễn ra vào sáng nay (5/3), ông Đồng Văn Hệ, giám đốc Trung tâm điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người cho hay năm 2024 số lượng đăng ký hiến mô tạng tăng nhanh gấp 3 lần.
Toàn cảnh hội thảo (Ảnh Trần Minh)
“Cũng chỉ trong năm 2024, số ca chết não hiến mô tạng đã tăng 173% so với năm 2023. Cụ thể, có 41 người chết não hiến mô tạng trong năm 2024. Trong khi đó, cả 3 năm 2021, 2022, 2023 có 36 tổng số ca chết não hiến tạng”, ông Hệ cho biết.
Ông Đồng Văn Hệ cũng nhận định những năm qua phong trào hiến mô tạng đã phát triển nhanh chóng. Đồng thời, nhiều nhân viên y tế được đào tạo về hiến mô tạng từ người chết não. Trong năm 2023-2024, trung tâm đã đào tạo hơn 10.000 nhân viên y tế về hiến ghép mô tạng từ người chết não.
“Trong năm nay, dự kiến sẽ thực hiện sửa đổi, bổ sung Luật Hiến mô tạng 2026. Trong đó, cho phép trẻ em hiến, cho phép người chết tim hiến tạng. Đồng thời, hoàn thiện và trình Bộ y tế ban hành các quy định về tiêu chí đưa vào danh sách chờ ghép quốc gia; tiêu chí cấp cứu của người chờ ghép tim, gan, phổi, tụy, thận…và họp hội đồng điều phối họp định kỳ. Đồng thời, nhân rộng mô hình bệnh viện hiến đào tạo sinh viên y khoa và hợp tác đào tạo về hiến với Châu Âu, Tây Ban Nha,…”, ông Hệ cho biết.
PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, Nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam (Ảnh Trần Minh)
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, Nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam, bên cạnh những thành tựu đạt được, hiện nay nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỉ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới. Hàng nghìn người bệnh vẫn chờ đợi, nhiều người không có cơ hội vì thiếu nguồn hiến. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức cộng đồng còn hạn chế, công tác truyền thông, vận động chưa thực sự hiệu quả.
Lấp đầy khoảng trống chính sách
Theo GS.TS. Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, hiện nay, chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim. Chỉ một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp. Công tác truyền thông dù đã được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả, nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức.
Ở nhiều nước phát triển, tư vấn hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện là một phần quan trọng trong hệ thống y tế. Đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản, hưởng chế độ đãi ngộ hợp lý, giúp gia đình người bệnh hiểu rõ ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và đưa ra quyết định đúng đắn. Đây là mô hình Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng phù hợp.
GS.TS. Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia (Ảnh Trần Minh)
Bên cạnh truyền thông, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, các tổ chức xã hội, tôn giáo và đặc biệt là bệnh viện – nơi tiếp cận trực tiếp với người bệnh. Những câu chuyện về người hiến tạng và người bệnh được ghép tạng thành công cần được lan tỏa mạnh mẽ, tạo động lực thúc đẩy phong trào hiến tặng mô, tạng phát triển bền vững.
Do đó, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, để có thể lấp đầy những khoảng trống này, trước mắt cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm. Bộ Y tế sẽ nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, bệnh viện thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô, tạng, đảm bảo có chế độ đãi ngộ phù hợp, giúp họ yên tâm công tác.
Thứ hai, tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có hệ thống hiến tặng mô, tạng phát triển, đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về tư vấn hiến tạng.
Thứ ba, đẩy mạnh công tác truyền thông, tuyên truyền theo hướng đa dạng hóa hình thức, tận dụng các nền tảng công nghệ số, mạng xã hội, các kênh truyền hình, báo chí để lan tỏa thông điệp về hiến tạng, giúp thay đổi nhận thức cộng đồng một cách bền vững.
Thứ tư, xây dựng mạng lưới kết nối giữa các bệnh viện có thực hiện ghép tạng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đồng thời phối hợp với các tổ chức tôn giáo, đoàn thể, nhằm tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn trong xã hội.
