Tích hợp 3 văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng: Đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo

Việc tổ chức lấy ý kiến góp ý của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng dự kiến sẽ kết thúc vào hôm nay, ngày 15-11.

Báo cáo kết quả tổng hợp lấy ý kiến từ 15-10 đến 6-11, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho biết cán bộ, đảng viên và nhân dân đánh giá cao tinh thần đổi mới trong việc tích hợp ba văn kiện quan trọng, gồm Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội, Báo cáo tổng kết xây dựng Đảng thành Báo cáo chính trị, thể hiện tư duy đổi mới, khoa học, thiết thực.

Bản “thiết kế hành động chiến lược” của toàn Đảng

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi Báo cáo chính trị là văn kiện trung tâm, thể hiện tư duy lý luận, định hướng chiến lược và tổ chức hành động của toàn Đảng, toàn dân trong từng giai đoạn phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, qua thực tiễn nhiều kỳ Đại hội gần đây, có một hạn chế là sau khi Nghị quyết Đại hội được thông qua, phải mất một khoảng thời gian khá dài để các cấp, các ngành cụ thể hóa thành các chương trình, đề án và kế hoạch hành động. Điều này tạo nên “độ trễ chính sách”, khiến cho việc triển khai các mục tiêu, nhiệm vụ của Đại hội chưa được bắt nhịp kịp thời với yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Điều đó dẫn tới tình trạng “nóng ở trung ương, nguội ở cơ sở”, làm giảm hiệu quả điều hành chung của toàn hệ thống chính trị.

Các đại biểu tham dự Hội nghị Trung ương lần thứ 13. Ảnh: NHÂN DÂN

Điều này có một phần từ nguyên nhân các văn kiện trình Đại hội thường được xây dựng độc lập: Báo cáo chính trị tập trung vào định hướng tư tưởng, mục tiêu tổng thể; Báo cáo kinh tế - xã hội nêu các chỉ tiêu phát triển cụ thể; Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng tổng hợp kinh nghiệm tổ chức và cán bộ.

Cách tiếp cận này giúp làm rõ từng mảng chuyên đề nhưng cũng khiến cho nội dung lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng thiếu sự tích hợp và liên kết chặt chẽ. Sau khi Đại hội kết thúc, các cơ quan chức năng mới bắt đầu quá trình “hợp nhất” các định hướng đó thành chương trình hành động, gây mất thời gian, thậm chí phát sinh khoảng cách giữa định hướng chính trị và tổ chức thực hiện.

Nhận thức rõ hạn chế này, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã chỉ đạo đổi mới căn bản cách xây dựng Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV.

Điểm mới đầu tiên là việc tích hợp nội dung của ba văn kiện lớn Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội và Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng vào một chỉnh thể thống nhất. Đây là sự thay đổi có tính chiến lược trong tư duy hoạch định chính trị, thể hiện cách nhìn toàn diện, biện chứng giữa lãnh đạo chính trị, phát triển kinh tế và xây dựng Đảng. Việc tích hợp này giúp các nội dung không bị tách rời, tránh chồng chéo, mâu thuẫn, đồng thời nâng cao tính nhất quán và xuyên suốt trong toàn bộ đường lối phát triển của Đảng.

Điểm đổi mới nổi bật của Dự thảo là việc lần đầu tiên Đảng xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội như một bộ phận cấu thành của Dự thảo Báo cáo chính trị. Trước đây, Báo cáo chính trị kết thúc ở phần phương hướng, mục tiêu và các nhiệm vụ lớn. Lần này, báo cáo đã tiến thêm một bước quan trọng là chỉ rõ các chương trình, đề án, dự án chủ yếu sẽ được triển khai trong nhiệm kỳ; xác định rõ cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp; quy định thời hạn, nguồn lực và điều kiện bảo đảm thực hiện.

Nói cách khác, Báo cáo chính trị Đại hội XIV không chỉ là văn kiện định hướng mà đã trở thành bản “thiết kế hành động chiến lược” của toàn Đảng cho cả nhiệm kỳ mới.

Chủ trương này đã trực tiếp khắc phục tình trạng “chờ cụ thể hóa Nghị quyết sau Đại hội” trên ba phương diện gồm tư duy, cơ chế và tổ chức thực hiện.

Về tư duy lãnh đạo, đây là sự chuyển biến từ tư duy hoạch định sang tư duy hành động. Đảng không chỉ dừng lại ở việc xác định “làm gì”, mà còn chỉ rõ “làm như thế nào”, “ai chịu trách nhiệm” và “thời điểm nào hoàn thành”. Điều đó thể hiện rõ tinh thần đổi mới trong phương thức lãnh đạo của Đảng là chuyển từ cách tiếp cận định hướng sang cách tiếp cận hành động, từ tư duy chiến lược thuần túy sang tư duy quản trị hiện đại. Chính sự thay đổi này giúp thu hẹp khoảng cách giữa chủ trương và thực tiễn, giữa ý chí chính trị và hiệu quả tổ chức.

Về cơ chế, việc đưa Chương trình hành động vào Báo cáo chính trị giúp tạo lập từ đầu một khuôn khổ thống nhất cho toàn bộ hệ thống chính trị. Các cấp ủy, chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội sẽ có ngay căn cứ cụ thể để triển khai, không phải chờ văn bản hướng dẫn hay kế hoạch hóa sau Đại hội.

Nhờ đó, chu kỳ chính trị được rút ngắn, tính chủ động của cấp cơ sở được tăng cường, và hiệu quả điều hành chung của hệ thống sẽ được nâng lên rõ rệt, khắc phục các hạn chế trước đây.

Về tổ chức thực hiện, chủ trương mới này gắn liền với cơ chế phân công, phân cấp, và trách nhiệm giải trình cụ thể. Chương trình hành động nêu rõ tiến độ, nguồn lực, và điều kiện thực hiện, đồng thời xác định rõ trách nhiệm của từng cấp ủy, từng tổ chức Đảng. Nhờ đó, công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả được thực hiện thuận lợi, công khai, minh bạch hơn.

Khi mọi nhiệm vụ đều có “địa chỉ trách nhiệm”, “mốc thời gian” và “nguồn lực bảo đảm”, kỷ luật và kỷ cương trong thực thi Nghị quyết sẽ được tăng cường thực chất, tránh tình trạng triển khai hình thức, phong trào.

TS Hoàng Văn Tú, Trưởng bộ môn Chính trị học, Khoa Lý luận cơ sở, Học viện Cán bộ TP.HCM. Ảnh: NVCC

Minh chứng của đổi mới phương thức lãnh đạo

Việc tích hợp văn kiện và xây dựng Chương trình hành động ngay trong Báo cáo chính trị Đại hội XIV tạo ra nhiều chuyển biến căn bản trong quá trình thực hiện, đó là làm tăng tính khả thi của Nghị quyết, bởi kế hoạch triển khai đã được xác định ngay từ đầu.

Cùng đó, giúp các cấp, các ngành chủ động hơn trong hành động, không bị động chờ hướng dẫn, nhờ đó rút ngắn đáng kể độ trễ trong chỉ đạo, điều hành; góp phần gắn kết chặt chẽ hơn giữa công tác xây dựng Đảng với phát triển kinh tế - xã hội, giữa hoạch định chiến lược và tổ chức thực hiện.

Cạnh đó, sự đổi mới này phản ánh bước phát triển trong tư duy lãnh đạo của Đảng. Tư duy “chính trị hành động” mà Đảng thể hiện lần này cho thấy quyết tâm không chỉ xác định mục tiêu, mà còn tổ chức hành động hiệu quả để đạt mục tiêu.

Đây là biểu hiện cụ thể của việc tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền quản trị quốc gia hiện đại.

Chủ trương tích hợp văn kiện, đưa Chương trình hành động vào Báo cáo chính trị Đại hội XIV không chỉ là thay đổi về kỹ thuật soạn thảo mà là một bước tiến về tư duy và phương thức lãnh đạo.

Điều này giúp khắc phục triệt để hạn chế “độ trễ chính sách”, tạo lập cơ chế hành động đồng bộ, thống nhất và hiệu quả, qua đó nâng cao năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng trong giai đoạn mới. Đây là một đổi mới mang tầm chiến lược, thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và tư duy lãnh đạo khoa học của Đảng trong thời kỳ phát triển mới của đất nước.

* Trưởng bộ môn Chính trị học, Khoa Lý luận cơ sở, Học viện Cán bộ TP.HCM

TS HOÀNG VĂN TÚ*