Tiềm ẩn nguy cơ tùy nghi trong áp dụng hình phạt khi xét xử vụ án hình sự

Cần phân loại và ấn định rõ mức hình phạt cụ thể để có sự thống nhất trong quá trình xét xử. (Ảnh minh họa)

Ông Phùng Đức Hiếu Anh - Thạc sĩ Luật, chuyên ngành Tội phạm học cho biết, hiện nay, Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đang có hiệu lực thi hành. Bộ luật là kết quả của quá trình phát triển lâu dài, thể hiện sự tiếp thu những thành tựu của pháp luật hình sự quốc tế, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. Tuy nhiên, tại một số điều luật của Bộ luật này, khoảng cách về hình phạt từ mức tối thiểu đến mức tối đa còn khá lớn.

Đưa ra dẫn chứng, ông Hiếu Anh cho hay: Tại khoản 2 của Điều 128 quy định về “Tội vô ý làm chết người” có khung hình phạt từ 3 đến 10 năm, tức là chênh lệch lên đến 7 năm; khoản 2 của Điều 129 quy định về “Tội vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính” cũng có khung hình phạt từ 5 đến 12 năm, khoảng cách chênh lệch cũng lên đến 7 năm.

Tương tự, về tội “Hiếp dâm” theo quy định tại Điều 141 thì khung hình phạt của khoản 1 là từ 2 đến 7 năm (chênh lệch 5 năm); khoản 2 là từ 7 đến 15 năm (chênh lệch 8 năm).

Ngoài ra, còn một số tội danh khác được quy định tại BLHS 2015 cũng có khoảng cách khá rộng, đặc biệt là các tội xâm phạm về sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự như: Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142), Tội cưỡng dâm (Điều 143), Tội cưỡng dâm (Điều 144)...

Bên cạnh đó, trong một số tội danh, khi người thực hiện hành vi phạm tội dùng công cụ, phương tiện để thuận tiện trong quá trình gây án lại không được xác định là tình tiết định khung hình phạt, trong đó có tội “Hiếp dâm” quy định tại Điều 141 BLHS 2015.

Phân tích cụ thể, ông Hiếu Anh chỉ ra: “Trong 2 vụ án hiếp dâm, nếu 2 người phạm tội cùng có nhân thân giống nhau, cùng có tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng theo Điều 51, Điều 52 nhưng ở vụ án thứ nhất, người phạm tội chỉ thực hiện hành vi hiếp dâm đơn thuần mà không dùng công cụ, phương tiện hỗ trợ. Tại vụ án thứ 2, người phạm tội để dễ dàng thực hiện được hành vi hiếp dâm của mình đối với nạn nhân đã sử dụng công cụ, phương tiện hỗ trợ như: dao, dùi cui điện, hung khí nguy hiểm khác và có thể gây tỉ lệ thương tổn cơ thể cho nạn nhân đến dưới 31%.

Trong 2 vụ án trên, dù cách thức thực hiện hành vi phạm tội là khác nhau (dùng công cụ, phương tiện hỗ trợ và không dùng công cụ, phương tiện hỗ trợ) nhưng đối chiếu theo quy định của pháp luật, rất có thể hình phạt của 2 người phạm tội nêu trên là tương đương nhau khi không bàn đến trách nhiệm bồi thường, khắc phục hậu quả về mặt dân sự trong vụ án hình sự. Đây chính là bất cập, chưa khoa học”.

Luật sư Lê Hiếu - Giám đốc Công ty Luật TNHH Hiếu Hùng đưa ra dẫn chứng trên thực tế: Tại vụ án “Hiếp dâm” xét xử bị cáo Nguyễn Văn H. (trú tại TP Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc) do TAND huyện Sông Lô xét xử sơ thẩm chỉ tuyên hình phạt 2 năm 3 tháng đối với bị cáo H. và bồi thường hơn 101 triệu đồng cho bị hại.

Trong khi đó, theo hồ sơ vụ án, quá trình thực hiện hành vi phạm tội của mình, bị cáo H. đã dùng đèn pin có chức năng chích điện để chích điện nhiều lần nạn nhân, khiến nạn nhân bị thương tích, hoảng sợ, không còn khả năng chống cự. Còn bị hại, gia đình nạn nhân cho biết, sau khi vụ án xảy ra, ngoài tổn thương về thân thể, dù đã nhiều tháng xảy ra, nạn nhân vẫn bị hoảng loạn, lo sợ và không được như bình thường. Vì vậy, nạn nhân và gia đình cho rằng hình phạt với bị cáo là quá nhẹ, nên đã làm đơn kháng cáo bản án của TAND huyện Sông Lô (tỉnh Vĩnh Phúc).

Do đó, theo Luật sư Hiếu, khung hình phạt rộng dễ dẫn đến việc tùy nghi cho Hội đồng xét xử ấn định dẫn tới chênh lệch trong việc áp dụng ở từng vụ án.

“Bởi vậy, để bảo đảm khoa học, cần phân loại và ấn định rõ mức hình phạt cụ thể để có sự thống nhất trong quá trình xét xử, giảm thiểu số lượng vụ án bị kéo dài” - Luật sư Lê Hiếu nhấn mạnh.

Gia Hải - Hồng Thương