Tiêm kích và trực thăng Mỹ gặp nạn liên tiếp trên Biển Đông, vì sao?

Toàn bộ 5 thành viên phi hành đoàn được cứu sống, song hai vụ rơi liên tiếp ngay trong cùng nhóm tác chiến tàu sân bay đã dấy lên lo ngại sâu sắc về an toàn bay và cường độ hoạt động của Hải quân Mỹ tại khu vực chiến lược này.

Một tiêm kích F/A-18 của Hải quân Mỹ cất cánh từ tàu sân bay USS George H.W. Bush tại Norfolk, bang Virginia, vào đầu tháng này - Ảnh: Getty

Hai vụ tai nạn trong nửa giờ

Theo thông báo từ Hạm đội Thái Bình Dương, chiếc MH-60R Seahawk thuộc phi đoàn “Battle Cats” của Liên đội Hàng không hải quân 73 rơi xuống biển trong khi đang huấn luyện từ tàu sân bay USS Nimitz. Ba thành viên tổ bay được đội cứu hộ nhanh chóng tìm thấy trong tình trạng ổn định.

Khoảng 30 phút sau, một chiếc F/A-18F Super Hornet thuộc phi đoàn “Fighting Redcocks” của Liên đội 22 cũng rơi xuống vùng biển gần đó. Hai phi công kịp phóng ghế thoát hiểm và được trực thăng cứu nạn của nhóm tác chiến Carrier Strike Group 11 đón về an toàn.

Một trực thăng MH-60R Sea Hawk đang chuẩn bị hạ cánh xuống boong tàu sân bay USS Nimitz trong khu vực phụ trách của Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM) ngày 3.8 - Ảnh: Quân đội Mỹ

Hải quân Mỹ cho biết hai vụ việc không có liên hệ, song đều đang được điều tra để xác định nguyên nhân. Đây là chiếc Super Hornet thứ 4 bị mất trong năm nay, mỗi chiếc trị giá khoảng 60 triệu USD, cho thấy tần suất sự cố ngày càng tăng trong lực lượng không quân hải quân.

Hệ quả của khung máy bay cũ và tần suất bay dày đặc

Nguyên nhân sâu xa có thể đến từ sự mệt mỏi của thiết bị do phải hoạt động quá mức trong điều kiện khắc nghiệt. Nhiều loại máy bay của Hải quân Mỹ đã phục vụ hàng chục năm, trong khi nhu cầu triển khai trên nhiều mặt trận buộc chúng phải bay vượt giới hạn thiết kế ban đầu.

Tàu sân bay USS Nimitz, nơi cả hai sự cố xảy ra, là tàu sân bay lâu đời nhất còn hoạt động trong biên chế Mỹ, được đưa vào phục vụ từ năm 1975 và dự kiến ngừng hoạt động vào năm tới. Dù trải qua nhiều đợt đại tu, Nimitz và các phi đội của nó vẫn phải hoạt động liên tục tại những khu vực có độ ẩm, gió muối và nhiệt độ cao như Biển Đông - điều ảnh hưởng đáng kể đến tuổi thọ và độ tin cậy của thiết bị

Hiện USS Nimitz đang trên đường trở về căn cứ hải quân Kitsap tại bang Washington, kết thúc nhiều tháng hoạt động ở Trung Đông. Nhiệm vụ này nằm trong khuôn khổ phản ứng của Mỹ trước các cuộc tấn công bằng UAV do phiến quân Houthi tại Yemen tiến hành nhằm vào tàu thương mại quốc tế.

Tàu sân bay USS Nimitz - Ảnh: Reuters

Đây cũng là chuyến triển khai cuối cùng của tàu sân bay Nimitz trước khi chính thức ngừng hoạt động sau gần 50 năm phục vụ - một cột mốc khép lại kỷ nguyên của một trong những con tàu biểu tượng nhất trong lịch sử hải quân Mỹ.

Bên cạnh đó, dòng F/A-18 Super Hornet - trụ cột của hải quân Mỹ suốt hơn hai thập kỷ, đang dần được thay thế bởi F-35C. Tuy nhiên, tiến độ chuyển giao chậm và nhu cầu duy trì sức mạnh hiện diện khiến các phi đoàn Super Hornet phải gánh khối lượng nhiệm vụ lớn hơn bao giờ hết, làm tăng rủi ro kỹ thuật và tai nạn trong huấn luyện.

Hai vụ rơi máy bay diễn ra ngay khi Tổng thống Donald Trump công du châu Á, dự kiến gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để bàn về thương mại và an ninh khu vực. Dù không có yếu tố đối đầu, sự cố vẫn làm gia tăng tính nhạy cảm ngoại giao, khi Biển Đông luôn là tâm điểm cạnh tranh ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc. Trước đó, quan hệ song phương đã có dấu hiệu hạ nhiệt sau nhiều tháng căng thẳng, khi Bộ Tài chính Mỹ thông báo đạt được thỏa thuận khung thương mại với Trung Quốc, mở đường cho cuộc gặp cấp cao.

Chuỗi tai nạn không chiến đấu đáng lo ngại

Hai vụ rơi máy bay trên tàu sân bay USS Nimitz nối dài chuỗi sự cố hàng không đáng lo ngại của Hải quân Mỹ trong năm qua. Cụ thể, tàu sân bay USS Harry S. Truman, hiện làm nhiệm vụ tại Trung Đông, đã ghi nhận ba sự cố nghiêm trọng chỉ trong vài tháng gần đây. Tháng 12 năm ngoái, tuần dương hạm USS Gettysburg vô tình bắn hạ một tiêm kích F/A-18 vừa cất cánh từ tàu Truman trong một vụ nhầm lẫn hiếm gặp, làm rúng động giới chỉ huy hải quân Mỹ.

Đến tháng 4 năm nay, một chiếc F/A-18E khác trượt khỏi boong chứa máy bay và rơi xuống Biển Đỏ trong quá trình di chuyển. Theo nguồn tin quân sự, tàu Truman khi đó phải cơ động gấp để tránh đòn tập kích bằng UAV hoặc tên lửa của lực lượng Houthi, khiến cả chiếc F/A-18E và xe kéo bảo dưỡng bị cuốn xuống biển.

Chưa đầy một tuần sau, tàu Truman tiếp tục mất thêm một tiêm kích F/A-18F Super Hornet khi đang hoạt động tại khu vực Biển Đỏ. Dù Hải quân Mỹ không công bố chi tiết, hai nguồn tin của Reuters tiết lộ rằng hệ thống hãm đà gặp trục trặc trong quá trình hạ cánh, khiến chiếc Super Hornet vượt khỏi boong tàu và lao xuống biển.

Tiêm kích F/A-18F Super Hornet cất cánh từ boong tàu sân bay USS Harry S. Truman - Ảnh: Reuters

Phi công và sĩ quan điều khiển vũ khí kịp phóng ghế thoát hiểm, được trực thăng cứu hộ đưa lên an toàn, dù cả hai bị thương nhẹ. Giới chức cho biết các cuộc điều tra kỹ thuật đang được tiến hành, nhằm xác định nguyên nhân.

Vào tháng 8, một tiêm kích Super Hornet khác lại rơi ngoài khơi bang Virginia trong quá trình huấn luyện. Những sự cố liên tiếp này phản ánh áp lực vận hành khổng lồ mà các nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ đang phải đối mặt trong bối cảnh nhiệm vụ triển khai dày đặc và điều kiện hoạt động khắc nghiệt tại Trung Đông.

Hai vụ tai nạn “không kẻ thù” mới nhất trên Biển Đông vì thế được xem là lời cảnh tỉnh đắt giá: Để duy trì vị thế siêu cường, Mỹ không chỉ cần vũ khí hiện đại, mà còn phải đảm bảo an toàn, độ tin cậy và khả năng phục hồi của chính những cỗ máy chiến tranh đang gánh vác trọng trách bảo vệ trật tự hàng hải toàn cầu.

Tiêm kích F/A-18 Hornet

F/A-18 Hornet là máy bay chiến đấu đa năng, hai động cơ, siêu thanh, do McDonnell Douglas (nay là Boeing) phát triển cho Hải quân và Thủy quân Lục chiến Mỹ. Máy bay đầu tiên bay thử năm 1978, đưa vào phục vụ năm 1983-1984, thay thế cho F-4 Phantom II và A-7 Corsair II. F/A-18 có khả năng hoạt động từ tàu sân bay, thực hiện nhiệm vụ không chiến, tấn công mặt đất, trinh sát và hỗ trợ điện tử trong mọi thời tiết.

Phiên bản nâng cấp Super Hornet (F/A-18E/F) lớn hơn, mạnh mẽ hơn, với tầm bay xa, tải trọng vũ khí lớn và công nghệ hiện đại như radar AESA. Máy bay được sử dụng rộng rãi trong các cuộc chiến như Chiến tranh Vùng Vịnh, Iraq, Afghanistan, và xuất khẩu cho nhiều quốc gia như Úc, Canada. Với tốc độ Mach 1.8 (2.200 km/h), bán kính chiến đấu hơn 700km, F/A-18 vẫn là trụ cột của không lực hải quân Mỹ đến nay.

Trực thăng MH-60R Seahawk

MH-60R Seahawk là dòng máy bay đa nhiệm hiện đại của Hải quân Mỹ, được trang bị radar mảng pha chủ động AESA APS-147, hệ thống sonar AQS-22, cùng liên lạc kỹ thuật số tiên tiến giúp tăng cường khả năng tác chiến chống ngầm và giám sát trên biển. Máy bay có thể mang theo ngư lôi Mk-54, tên lửa dẫn đường AGM-114 Hellfire và nhiều loại cảm biến hỗ trợ khác.

Hoàng Vũ