Tiêm vắc xin đàn vật nuôi thấp - tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch bệnh

Tỷ lệ tiêm phòng ở mức thấp đáng lo ngại

Đến nhà ông Nông Văn Thuận, xóm Bó Dường, xã Thạch An, nhà có 3 con trâu và 5 con lợn khi hỏi về công tác tiêm phòng cho đang vật nuôi ông Thuận lắc đầu: Tôi cũng biết tiêm phòng vắc xin thì tốt, nhưng mỗi lần tiêm vật nuôi thường sẽ yếu đi. Mấy năm nay chăn nuôi không thấy dịch nhiều, nên tôi cũng không tiêm cho đàn vật nuôi. Thời gian gần đây có dịch tả lợn châu Phi cán bộ thú y đến tiêm phòng cho lợn gia đình tôi cũng đã tiêm phòng cho đàn lợn. Còn các con vật khác tôi cũng chưa tiêm.

Nhằm hạn chế dịch bệnh trên đàn vật nuôi xảy ra, người dân cần chủ động tiêm phòng dịch bệnh cho đàn vật nuôi.

Câu chuyện của ông Thuận phản ánh tâm lý phổ biến của nhiều hộ nông dân hiện nay, đó là lo ngại tiêm phòng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi, cộng với thói quen chăn thả rông, khiến công tác tiêm vắc xin cho gia súc, gia cầm còn gặp nhiều gian nan. Và quan niệm “chữa bệnh hơn phòng bệnh” này còn khá phổ biến. Trong khi đó, công tác tuyên truyền chưa đủ sức thuyết phục, khiến nhiều hộ nông dân không mặn mà với việc tiêm phòng.

Tại xã Thạch An, trong 8 tháng đầu năm 2025, lực lượng thú y tiêm được hơn 546 liều vắc xin lở mồm long móng trâu, bò, đạt 7,80% kế hoạch (KH); 547 liều vắc xin tụ huyết trùng trâu, bò, đạt 7,81% KH; gần 2.126 liều dịch tả lợn Châu Phi, đạt 21,26% KH. Con số này cho thấy, tỷ lệ tiêm phòng cho đàn vật nuôi ở các địa phương rất thấp.

Chu Thị Kim Ánh, Chuyên viên Phòng Kinh tế xã Thạch An, chia sẻ: Khi tỷ lệ tiêm phòng thấp, nguy cơ bùng phát dịch bệnh rất cao. Dịch tả lợn châu Phi hay tụ huyết trùng từng khiến hàng trăm hộ dân điêu đứng. Mỗi khi có dịch, bà con mới thấy tiêm phòng là cần thiết. Nhưng lúc ấy thì đã muộn, thiệt hại không gì bù đắp được. Tuy nhiên, nhận thức của người dân về tiêm phòng còn hạn chế nên khi đi vận động cũng gặp nhiều khó khăn.

Theo Chi cục chăn nuôi năm 2025, toàn tỉnh có 206.873 con trâu, bò; 347.460 con lợn 2.665.800 con gia cầm. Đến nay, toàn tỉnh mới tiêm được vắc xin lở mồm long móng trâu, bò được 62.758/197.625 liều, đạt 31,76% KH; vắc xin tụ huyết trùng trâu, bò 61.475/197.625 liều, đạt 31,11% KH; vắc xin Viêm da nổi cục 1.936/46.475 liều, đạt 4,17% KH; vắc xin Dịch tả lợn cổ điển 1.357/27.400 liều, đạt 4,95% KH; vắc xin Dịch tả lợn Châu Phi 68.806/113.080 liều, đạt 60,85% KH; vắc xin Lepto 7.788/18.090 liều, đạt 43,05% KH; vắc xin Dại chó 12.407/23.755 liều, đạt 52,23% KH; vắc xin Tai xanh lợn 786/1.100 liều, đạt 71% KH; Vắc xin Newcastle gia cầm 87.736/140.500 liều, đạt 62,45% so với KH…

Tỷ lệ tiêm phòng thấp bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Không chỉ là do điều kiện địa hình rộng, dân cư sống rải rác, mà còn vì tập quán chăn nuôi truyền thống chưa thay đổi. Nhiều hộ chăn nuôi dưới gầm sàn, chuồng trại ẩm thấp, mất vệ sinh, hoặc thả rông gia súc, gây khó khăn cho công tác tiêm phòng. Nguyên nhân nữa là do tâm lý e ngại của một bộ phận người dân cho rằng tiêm phòng có thể khiến vật nuôi yếu, giảm sức kéo, dẫn đến chưa tích cực phối hợp với cán bộ thú y. Ngoài ra, việc chăn nuôi nhỏ lẻ, phân tán, nguồn lực thú y cơ sở hạn chế cũng khiến tiến độ tiêm phòng không đạt KH.

Các hộ gia đình phun khủ trùng tiêu độc cho chuồng trại, đảm bảo chăn nuôi an toàn.

Hệ quả của tỷ lệ tiêm phòng thấp là dịch bệnh trên đàn trâu, bò, gia cầm vẫn xuất hiện rải rác; dịch tả lợn Châu Phi bùng phát tại nhiều địa phương. Tính đến giữa tháng 8/2025, tỉnh vẫn ghi nhận dịch tả lợn Châu Phi xảy ra tại 38/56 xã (trong đó, có 10 xã phát bùng phát dịch mạnh; 21 xóm phát sinh ổ dịch mới, tổng 922 hộ có lợn chết, với 6.910 con); 1.070/1.462 xóm, tổ dân phố có dịch, tại 56/56 xã, phường; số lợn tiêu hủy lên tới 74.360 con, tương đương hơn 3.897 tấn, bằng 21% tổng đàn, ảnh hưởng trực tiếp đến trên 14.655 hộ chăn nuôi (chiếm 31% tổng số hộ chăn nuôi toàn tỉnh);

Nỗ lực thay đổi từ cơ sở - hướng đến chăn nuôi an toàn

Nhận thấy nguy cơ bùng phát dịch bệnh, UBND tỉnh đã có nhiều văn bản chỉ đạo và yêu cầu triển khai đồng bộ các biện pháp phòng, chống dịch bệnh gia súc, gia cầm, nhất là dịch tả lợn châu Phi. Trong đó, công tác tuyên truyền, vận động người dân được nhấn mạnh là nhiệm vụ trọng tâm.

Phó Chi Cục trưởng Chi cục chăn nuôi Đinh Xuân Lập cho biết: Chúng tôi đã tham mưu Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh đề nghị UBND các địa phương tăng cường chỉ đạo công tác quản lý chăn nuôi, tái đàn và phòng ngừa dịch bệnh. Trong đó, tổ chức tiêm vắc xin phòng bệnh cho các trường hợp chăn nuôi nhỏ lẻ; tăng cường kiểm tra công tác phòng chống dịch bệnh đàn chăn nuôi, tổ chức kiểm tra, giám sát, cảnh báo sớm dịch bệnh, kịp thời phát hiện để phối hợp triển khai biện pháp chống dịch, hạn chế lây lan. Tiêm phòng là lá chắn duy nhất để bảo vệ đàn vật nuôi. Nếu tiêm không đạt tỷ lệ 80% trở lên, nguy cơ bùng dịch vẫn luôn thường trực.

Ở nhiều xã, nhờ sự kiên trì của cán bộ thú y, nhận thức của người dân dần thay đổi. Ông Hoàng Văn Tâm, xóm Nà Giàng, xã Hà Quảng cho biết: Gia đình tôi nuôi 27 con lợn và cả trâu, bò, gà. Khi nghe tin tại một số địa phương khác có dịch tả lợn Châu Phi và được chính quyền tuyên truyền, vận động, gia đình tôi đã tiêm phòng đầy đủ vắc xin cho vật nuôi, nhờ đó, đàn vật nuôi của gia đình đã có sức đề kháng, phát triển tốt, đến nay không bị nhiễm dịch bệnh.

Chị Lý Thị Vân, thú y viên xã Hà Quảng chia sẻ: Hà Quảng là một trong những xã có tỷ lệ tiêm phòng vắc xin cho đàn vật nuôi đạt tỷ lệ cao, đạt trên 70%. Chúng tôi đã xây dựng KH tiêm phòng ngay từ đầu năm, phối hợp với các đoàn thể, các xóm thống kê, rà soát số lượng đàn gia súc, gia cầm trong diện tiêm, vận động các hộ chăn nuôi nâng cao nhận thức, chấp hành và tạo điều kiện cho cán bộ thú y tiêm phòng. Từ đầu năm đến nay, toàn xã đã tiêm phòng được trên 5.000 liều cho đàn vật nuôi, đạt tỷ lên gần 100%. Vì vậy, trong đợt dịch tả lợn Châu Phi xảy ra từ tháng 7/2025, cả xã chỉ có khoảng 2.000/9.000 con lợn bị nhiễm bệnh. Xóm có một 4 xóm đã công bố hết dịch gồm: Sông Giang, Thành Công, Lũng Niểng, Bản Ngần.

Hay như tại xóm Cả Tiểng, xã Tổng Cọt, nhờ làm tốt công tác tiêm phòng vắc xin cho đàn vật nuôi, trong đợt dịch tả lợn Châu Phi vừa qua cả xóm chỉ có 1 con lợn bị chết. Trưởng xóm Cả Tiểng Hoàng Văn Hạ cho biết: Ngay sau khi có 1 con lợn chết, xóm làm tốt công tác tiêu hủy, khoanh vùng, phun khử trùng tiêu độc chuồng trại, tiêm phòng nên đến nay cả xóm có hơn 400 con lợn vẫn an toàn, chưa nhiễm bệnh.

Từ thực tế trên cho thấy, chỉ khi nào người dân thay đổi nhận thức, coi tiêm phòng là “lá chắn” bảo vệ đàn vật nuôi thì mới có thể xây dựng nền chăn nuôi an toàn, bền vững. “Nếu đạt được tỷ lệ tiêm phòng từ 80% trở lên, kết hợp vệ sinh chuồng trại và quản lý dịch bệnh chặt chẽ, Cao Bằng hoàn toàn có thể xây dựng vùng chăn nuôi an toàn, tạo nguồn sản phẩm sạch, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân” - Phó Chi Cục trưởng Chi cục chăn nuôi Đinh Xuân Lập khẳng định.

Minh Hòa - Khánh Việt