Tiến sĩ trẻ tuổi người Việt phát minh thuốc điều trị HIV mới được thế giới đánh giá cao

Tiến sĩ, dược sĩ Trương Thanh Tùng - Trưởng nhóm nghiên cứu thuốc mới, Khoa Dược, Đại Học Phenikaa Hà Nội được biết đến là người phát minh thuốc điều trị HIV mới được thế giới đánh giá rất cao với tiềm năng thuốc điều trị HIV trong tương lai.

Công trình của TS. Trương Thanh Tùng là công trình được tài trợ bởi quỹ nghiên cứu thuốc HIV toàn cầu uy tín nhất thế giới amfAR dành cho Đại học Harvard và Đại học Aarrhus mà ứng viên là thành viên. Trương Thanh Tùng cùng các cộng sự còn là đồng tác giả bằng sáng chế quốc tế về các chất điều trị ung thư trúng đích, đã được bảo hộ toàn cầu. Kết quả của nghiên cứu đang được phát triển thành các thuốc “Make in Vietnam”.

Tính đến nay, TS. Tùng đã có 40 công trình khoa học được công bố trên tạp chí uy tín, trong đó 32 bài báo đã đăng trên các tạp chí khoa học ISI uy tín quốc tế, 4 công bố trên hội nghị quốc tế và 4 công trình trong nước. Được biết, trong 32 bài báo có 19 bài thuộc danh mục Q1 (14 bài là tác giả chính), 2 bài báo thuộc danh mục Q2 (1 bài là tác giả chính), tác giả chính 2 bài báo thuộc danh mục Q3 và tác giả chính 1 bài thuộc danh mục Q4.

Mới đây, TS. Tùng vinh dự được nhận giải thưởng Nhà giáo trẻ tiêu biểu thủ đô Hà Nội năm 2022. Hiện, TS. Trương Thanh Tùng cũng lọt vào danh sách 20 đề cử cho Giải thưởng Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2022.

Trương Thanh Tùng từng là Gương mặt trẻ Việt Nam triển vọng và giành giải thưởng Quả cầu Vàng Khoa học công nghệ năm 2021. Năm 2022, Nhà giáo trẻ tiêu biểu Thủ đô Hà Nội được hội đồng quốc tế bầu là thành viên chính thức của Hiệp hội khoa học nghiên cứu quốc tế danh giá Sigma Xi 2022 (Hiệp hội khoa học uy tín và lâu đời nhất trên thế giới trụ sở tại Mỹ, hoạt động từ năm 1886 với 200 thành viên đã được giải Nobel, thành viên hiệp hội được bầu trực tiếp bởi hội đồng hiệp hội).

TS. Trương Thanh Tùng là nhà khoa học trẻ (ngoài Mỹ) đầu tiên tại Việt Nam được bầu trực tiếp năm 2022. Cùng năm, từ 2000 hồ sơ toàn cầu vòng 1, 130 hồ sơ vòng 2 Trương Thanh Tùng được bầu chọn là 1 trong 28 nhà khoa học trẻ tiêu biểu thế giới trở thành thành viên ban cố vấn quốc tế cho tạp chí khoa học quốc tế ISI uy tín Bioorganic & Medicinal Chemistry.

Với đề tài “Thuốc tiêu diệt virus HIV thông qua việc thức tỉnh virus ở thể ngủ nhằm thúc đẩy việc loại bỏ ưu tiên các tế bào bị nhiễm HIV”, hướng nghiên cứu của TS Tùng, là tìm cách loại bỏ toàn bộ tế bào nhiễm HIV và virus ra khỏi cơ thể.

Theo chia sẻ của TS. Tùng: “Có thể nói, các loại thuốc hiện có trên thị trường chỉ kiểm soát, loại bỏ bớt nồng độ virus trong máu, chưa thể loại bỏ hoàn toàn HIV khỏi cơ thể. Tức các bệnh nhân HIV hiện nay khi sử dụng thuốc đều đặn cũng mới chỉ đạt được ngưỡng “sống, tránh lây nhiễm và cầm cự cùng HIV”. Nghiên cứu của tôi hướng tới mục đích điều trị hoàn toàn bệnh HIV trong tương lai. Nổi bật nhất trong kết quả nghiên cứu là các dược chất có thể thức tỉnh virus HIV ở trạng thái 'ngủ' trong tế bào, đánh dấu rồi tiêu diệt chúng”.

Khó nhất đối với việc điều trị HIV hiện nay là loại bỏ hoàn toàn virus ở thể “ngủ” ra khỏi cơ thể - việc mà theo anh, nghiên cứu của mình có thể giải quyết được. Hiện nay, phương pháp điều trị theo hướng nghiên cứu này đang được thử nghiệm lâm sàng tại Đức và cho kết quả bước đầu khả quan. Nghiên cứu này cũng đã được Trương Thanh Tùng cùng các đồng nghiệp tại Đức và Đan Mạch nộp đơn xin bảo hộ phát minh sáng chế tại Mỹ và châu Âu.

Trương Thanh Tùng bén duyên với con đường nghiên cứu khoa học từ rất sớm. Mê 2 môn học Hóa và Sinh, tốt nghiệp THPT, anh đứng trước 2 lựa chọn, theo học ngành y hoặc dược. Nhưng với suy nghĩ đơn giản, học y có thể cứu được một vài người theo từng ca bệnh, còn học dược nếu thành công, có thể cứu được nhiều, thậm chí rất nhiều người cùng lúc, anh chọn theo học ngành Dược học của Trường ĐH Dược Hà Nội. Ngay khi là sinh viên trường Đại học Dược Hà Nội, anh Tùng đã mải mê với những công trình nghiên cứu. Tốt nghiệp, anh lên đường du học Thạc sĩ tại Đại học Quốc gia Seoul- Hàn Quốc, sau đó nghiên cứu sinh Tiến sĩ tại Đan Mạch, rồi sang Mỹ làm trợ lý giáo sư tại Đại học Pittsburgh nhằm mở mang tầm nhìn, hiểu biết về nền khoa học thế giới. Trải qua 8 năm học tập, làm việc tại nhiều quốc gia, anh Tùng tích lũy cho bản thân nhiều kinh nghiệm trong nghiên cứu khoa học.

Với bề dầy thành tích nghiên cứu khoa học, Tùng có thể có một công việc với mức thu nhập trong mơ tại nhiều quốc gia hàng đầu trên thế giới. Tuy nhiên, cuối năm năm 2019, anh quyết định trở về Việt Nam và chọn trường Đại học Phenikaa làm điểm dừng chân. Anh lập ra nhóm nghiên cứu thuốc mới và trực tiếp làm trưởng nhóm.

Tùng chia sẻ, kỷ niệm đáng nhớ nhất với TS Tùng là khi bài báo đầu tiên mà anh là tác giả chính (khi còn là sinh viên đại học năm thứ tư) được công bố trên tạp chí ISI, về các chất mới có tiềm năng điều trị ung thư. Đây vừa là hạnh phúc vừa là động lực để Tùng quyết định theo đuổi nghiên cứu khoa học sau khi tốt nghiệp. Tùng đã lựa chọn con đường khó hơn các bạn đồng lứa sau khi ra trường thường sẽ lựa chọn kinh doanh dược - một công việc có thu nhập cao hơn rất nhiều so với theo đuổi nghiên cứu khoa học.

Kỷ niệm đáng nhớ nữa với anh, đó là thời gian học tập tại Hàn Quốc. Môi trường nghiên cứu khoa học tại Hàn Quốc khá khắc nghiệt. Tuổi đời thì trẻ, kinh nghiệm chưa nhiều nên Tùng bắt nhịp khá chậm, không ít lần anh đã muốn bỏ cuộc.

Với những nghiên cứu hiện nay do nhóm đang thực hiện, TS Tùng cho hay, khó khăn nhất trong quá trình phát triển sâu hơn thuốc điều trị HIV mới là việc thử nghiệm phải phụ thuộc vào cơ sở vật chất, trang thiết bị của nước ngoài, thử nghiệm sinh học không làm được ở Việt Nam vẫn phải thực hiện ở châu Âu.

Dù gặp không ít khó khăn trong quá trình nghiên cứu khoa học, nhưng Tùng vẫn mong muốn mở rộng nhóm nghiên cứu để trở thành một nhóm nghiên cứu mạnh, tiên phong trong lĩnh vực tổng hợp thuốc tại Việt Nam.

Thái Phương