Tiếng kêu ai oán giữa vùng động đất: Họ đã quên mất chúng tôi

Động đất ở Afghanistan và loạt dư chấn vào cuối tuần trước đã gây thiệt hại nặng nề. Theo người phát ngôn của chính quyền Taliban, động đất khiến ít nhất 2.200 người thiệt mạng và hơn 3.600 người bị thương.

Liên Hợp Quốc cảnh báo số người chết có thể còn tăng vì vẫn còn nhiều người bị mắc kẹt dưới đống đổ nát, đặc biệt ở tỉnh Kunar – nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Cộng đồng quốc tế đang dốc sức hỗ trợ Afghanistan khắc phục hậu quả thảm họa. Tuy nhiên, giữa lúc này, nhiều người phụ nữ Afghanistan không tiếp cận được sự hỗ trợ, do những rào cản hiện có của xã hội nước này, theo tờ The New York Times.

Phụ nữ và trẻ em gái bị thương cuối cùng cũng được điều trị y tế tại một cánh đồng sau trận động đất ở làng Mazar Dara, tỉnh Kunar (Afghanistan) vào ngày 1-9, sau thời gian chờ đợi. Ảnh: Wakil Kohsar/AFP

“Họ quên mất chúng tôi”

Những nhân viên cứu hộ đầu tiên đến làng cô Bibi Aysha sau khi trận động đất xảy ra hơn 36 giờ. Song thay vì mang đến sự hy vọng, hình ảnh của họ lại càng làm tăng thêm nỗi sợ của cô vì trong đoàn cứu hộ không ai là nữ.

Các chuẩn mực văn hóa Afghanistan – được áp dụng ngay cả trong trường hợp khẩn – cấm tiếp xúc thân thể giữa nam và nữ nếu không phải là thành viên gia đình. Do đó, dường như cô Aysha không có cơ hội được đoàn cứu hộ trên hỗ trợ.

Tại làng Andarluckak, tỉnh Kunar, cô Aysha cho biết đội cứu hộ đã vội vã đưa những người đàn ông và trẻ em bị thương ra và xử lý vết thương cho họ. Tuy nhiên, cô và những phụ nữ, trẻ em vị thành niên khác không được chăm sóc.

"Họ tập trung chúng tôi vào một góc và quên mất chúng tôi" – cô nói.

Những người cứu hộ cũng không đề nghị giúp đỡ những người phụ nữ, không hỏi han họ cần gì hoặc thậm chí không tiếp cận họ.

Ông Tahzeebullah Muhazeb – một tình nguyện viên nam tại tỉnh Kunar – cho biết các thành viên của đội y tế toàn nam ở đó đã ngần ngại kéo những người phụ nữ ra khỏi đống đổ nát của các tòa nhà bị sập. Do đó, những nạn nhân này phải chờ đợi phụ nữ từ các làng khác đến hiện trường và đào bới, tìm cứu họ.

“Cảm giác như phụ nữ trở nên vô hình. Đàn ông và trẻ em được điều trị trước, nhưng phụ nữ phải ngồi tách biệt, chờ đợi được chăm sóc” – ông Muhazeb nói.

Ông cho biết nếu không có người thân nam giới nào ở đó, các nhân viên cứu hộ sẽ túm quần áo của những phụ nữ đã chết để kéo họ ra ngoài, nhằm tránh tiếp xúc da thịt họ.

Người dân bên đống đổ nát do động đất gây nên ở miền đông Afghanistan hôm 4-9. Ảnh: AFP

Những người chịu hậu quả nặng nề nhất

Dưới chính quyền Taliban, phụ nữ và trẻ em gái ở Afghanistan phải đối mặt nhiều hạn chế nghiêm ngặt. Trong đó, trẻ em gái bị cấm đi học sau lớp sáu. Phụ nữ không thể đi xa nếu không có người thân là nam đi cùng và bị cấm làm hầu hết các công việc, kể cả trong các tổ chức phi lợi nhuận và nhân đạo.

Phụ nữ Afghanistan làm việc cho các cơ quan của Liên Hợp Quốc đã liên tục bị quấy rối, đỉnh điểm là những lời đe dọa nghiêm trọng đến mức các cơ quan này đã chỉ thị cho nhân viên nữ tạm thời làm việc tại nhà.

Ở Afghanistan, các chuẩn mực văn hóa và tôn giáo nghiêm ngặt do chính quyền Taliban quy định chỉ những người thân nam giới trong gia đình như cha, anh trai, chồng hoặc con trai mới được phép chạm vào phụ nữ trong gia đình họ.

Ở chiều ngược lại, phụ nữ không được phép chạm vào đàn ông nếu không cùng trong gia đình. Trong các vùng thảm họa, nhân viên cứu hộ nữ bị hạn chế hỗ trợ nam giới. Tuy nhiên, phụ nữ có thể kéo những phụ nữ không phải họ hàng ra khỏi đống đổ nát.

Afghanistan đang phải đối mặt tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhân viên y tế, đặc biệt phụ nữ trong lĩnh vực này. Năm 2024, chính quyền Taliban đã áp đặt lệnh cấm phụ nữ được đào tạo y khoa. Sự thiếu hụt bác sĩ và nhân viên cứu hộ nữ càng thể hiện rõ ràng sau trận động đất vừa qua.

Phát ngôn viên Sharafat Zaman – thuộc cơ quan tế do chính Taliban điều hành – thừa nhận rằng có tình trạng thiếu hụt nhân viên y tế nữ tại các khu vực bị động đất ảnh hưởng.

“Nhưng tại các bệnh viện ở các tỉnh Kunar, Nangarhar và Laghman, số lượng bác sĩ và y tá nữ làm việc đông nhất, đặc biệt để điều trị cho các nạn nhân động đất” – ông Sharafat Zaman nói.

Các nhóm cứu trợ và tổ chức nhân đạo cho biết tình hình hiện tại là điển hình cho những rào cản mà phụ nữ và trẻ em gái ở Afghanistan phải đối mặt, khi vừa bị mắc kẹt dưới đống đổ nát vừa phải chịu sự phân biệt giới tính.

“Phụ nữ và trẻ em gái sẽ lại phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất của thảm họa này, vì vậy chúng ta phải đặt nhu cầu của họ ở trọng tâm của công tác ứng phó và phục hồi” – bà Susan Ferguson, đại diện đặc biệt của Liên Hợp Quốc tại Afghanistan, cho biết.

Một nhà báo của tờ The New York Times đã đến khu vực tỉnh Kunar sau trận động đất và không thấy bất kỳ phụ nữ nào trong số các đội y tế, cứu hộ hoặc cứu trợ đang điều trị cho nạn nhân. Tại một bệnh viện huyện, nhà báo cũng không tìm thấy nhân viên nữ nào.

Người dân đi qua đống đổ nát do động đất gây nên ở miền đông Afghanistan hôm 1-9. Ảnh: Wakil Kohsar/AFP

Đến ngày 2-9, The New York Times ghi nhận có một số ít nhân viên phụ nữ trong nhóm cứu trợ đến được vùng ảnh hưởng.

Tại làng của cô Aysha, tính đến ngày 4-9, gần 4 ngày sau trận động đất, không một nhân viên cứu trợ nữ nào đến. Cô và cậu con trai 3 tuổi đã phải ở ngoài trời suốt 3 đêm qua, vì mưa khiến cô không thể đến được nơi trú ẩn và không thể vào thành phố nơi chồng cô làm việc.

“Ơn trên đã cứu tôi và con trai tôi. Nhưng sau đêm đó, tôi đã hiểu là phụ nữ ở đây có nghĩa là chúng tôi luôn là những người cuối cùng được nhìn thấy” – cô Aysha nói.

KHOA ĐIỀM