Tiết kiệm là 'giải pháp rẻ nhất' đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia

Toàn cảnh Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2022.

Tiết kiệm năng lượng cần được đặt lên hàng đầu

Phát biểu tại Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2022 với chủ đề Giải pháp tiết kiệm năng lượng bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng trong bối cảnh mới chiều 16/9, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An cho biết, Việt Nam là quốc gia xếp thứ 6 trên thế giới chịu ảnh hưởng nặng nề do biến đổi khí hậu, đồng thời có tổng lượng phát thải khí nhà kính hàng năm lớn.

Theo báo cáo Triển vọng năng lượng Việt Nam năm 2021 đã nêu, Việt Nam có nhiều tiềm năng chuyển đổi xanh để trở thành một nền kinh tế có mức phát thải carbon ròng bằng không vào năm 2050, như Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26).

Theo đó, Việt Nam sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phát triển, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris, để đạt mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050.

"Trong bối cảnh trong nước và thế giới như hiện nay, giải pháp thúc đẩy sử dụng tiết kiệm và hiệu quả về năng lượng cần đặt lên hàng đầu", Thứ trưởng Đặng Hoàng An nhấn mạnh.

"Trong các giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, thì giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là giải pháp rẻ nhất để tăng cường nguồn cung cho nền kinh tế, đảm bảo vững chắc an ninh năng lượng quốc gia trong bối cảnh mới"

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An

Cũng theo Thứ trưởng Đặng Hoàng An, cường độ sử dụng năng lượng của nền kinh tế Việt Nam so với các quốc gia trong khu vực và so với các quốc gia phát triển đang có quá nhiều nguyên liệu cho một đơn vị GDP. Tăng trưởng điện của Việt Nam luôn ở mức 2 con số, cụ thể là 10,7% và là mức cao nhất trong khu vực.

Những năm qua, để đảm bảo nguồn cung cho năng lượng, Chính phủ, các doanh nghiệp đã phải đầu tư một khoản khổng lồ. Vì vậy, Thứ trưởng Bộ Công Thương mong muốn trong bối cảnh nguồn cung sơ cấp thiếu, phụ thuộc nguồn nước ngoài thì cần đặt bài toán để sử dụng năng lượng ít, hướng tiêu thụ trên GDP giảm xuống một chữ số.

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết, GDP Việt Nam tăng trung bình 7,26%/năm trong giai đoạn 2001 - 2010 và 5,91% trong giai đoạn 2011 - 2015. Nhu cầu năng lượng tăng khoảng 10% trong giai đoạn 2001 - 2010, khoảng 7% giai đoạn 2011 - 2019, trong khi nhu cầu về điện tăng 13%/năm giai đoạn 2001 - 2010 và khoảng 9,5% giai đoạn 2011 - 2019.

Phát thải khí nhà kính từ ngành năng lượng chiếm khoảng 63% tổng phát thải khí nhà kính của Việt nam năm 2010 và sẽ chiếm khoảng 73% năm 2030, 80% năm 2045. "Trong tương lai, các nguồn năng lượng sơ cấp sẽ không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nền kinh tế. Từ năm 2015, Việt Nam đã nhập siêu về năng lượng, cụ thể là nhập khẩu than cho phát điện và sẽ nhập khẩu LPG từ năm 2023", ông Trịnh Quốc Vũ nói.

Phó Vụ trưởng vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững cũng cho biết, tổng số lượng cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm trên toàn quốc năm 2020 là 2.961 cơ sở; trong đó, 2.480 cơ sở sản xuất công nghiệp có mức tiêu thụ năng lượng tổng cộng trong một năm quy đổi ra 1.000 tấn dầu tương đương (1.000 TOE) trở lên.

Việt Nam đã có nhiều văn bản, chính sách trong tiết kiệm điện nhằm huy động mọi nguồn lực trong nước và quốc tế cho thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thông qua việc triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý Nhà nước, hỗ trợ kỹ thuật, nghiên cứu khoa học công nghệ và phát triển sản phẩm, chuyển đổi thị trường, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.

Đồng thời, các chính sách cũng tập trung hình thành thói quen tiết kiệm năng lượng trong mọi hoạt động xã hội; giảm cường độ năng lượng trong các ngành nghề, lĩnh vực kinh tế, nhất là các cơ sở sử dụng năng lượng và các ngành kinh tế trọng điểm tiêu thụ nhiều năng lượng, hướng tới đạt mức tiết kiệm năng lượng 8 - 10% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc. "Tuy nhiên, việc tiết kiệm năng lượng vẫn chưa đạt như kỳ vọng", ông Trịnh Quốc Vũ nhận định.

Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn (Đại học Quốc gia TP HCM), Việt Nam đang phát triển năng lượng tái tạo rất mạnh mẽ. Phát triển năng lượng tái tạo không chắc chắn là phát triển xanh, nhưng nếu năng lượng tái tạo được kết hợp với kinh tế tuần hoàn thì có thể đạt được mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ thiên nhiên.

Để thực hiện tiết kiệm năng lượng, phát triển bền vững, thiết bị cho phát triển năng lượng tái tạo phải được sản xuất, phân phối và tái chế một cách an toàn, tiết kiệm và bền vững. Kinh tế tuần hoàn có thể giúp các thiết bị này đạt được chu kỳ phát thải thấp nhất, giảm thiểu chất thải.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Chính sách của Chính phủ có thể xem xét kết hợp các khái niệm kinh tế tuần hoàn vào tất cả các chiến lược phát triển năng lượng tái tạo; tạo mạng lưới cho tất cả các bên liên quan đóng góp tích cực vào các mục tiêu phát triển bền vững; phát triển các tiêu chuẩn an toàn và đảm bảo chất lượng trong các sản phẩm mới và tái chế.

“Nếu không có kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo sẽ có bước chuyển mình không sạch như mong đợi. Chính phủ cần xây dựng các mục tiêu và chiến lược dài hạn để phát triển năng lượng tái tạo dựa trên nền kinh tế tuần hoàn. Việc thiết kế nền kinh tế tuần hoàn vào quá trình chuyển đổi năng lượng sẽ cho phép chúng ta tiến nhanh hơn và bền vững hơn trong việc tiến tới mức trung hòa carbon” PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn (Đại học Quốc gia TP HCM)

Sử dụng công nghệ để tối ưu giải pháp tiết kiệm năng lượng

Theo kịch bản tính toán để đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, tổng đầu tư cần tăng gấp 3 lần. Do đó, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng cho rằng, phải mở rộng công nghệ thúc đẩy giải pháp toàn cầu sử dụng tiết kiệm năng lượng. Tại Việt Nam, Luật Sử dụng tiết kiệm năng lượng cũng chú trọng việc đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ tiên tiến, từng bước loại bỏ thiết bị lạc hậu.

CÒn theo TS Phạm Văn Long, Đại học Quốc gia Yokohama (Nhật Bản), Việt Nam có thể tiếp nhận nhiều giải pháp công nghệ của Nhật Bản như công nghệ điện tử công suất có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như điều khiển động cơ (biến tần) mới giúp giảm tiêu thụ năng lượng điện. Phát triển công nghệ bộ biến đổi DC-AC cho hiệu suất trên 99%; hay vận hành trong xe điện, hệ thống năng lượng tái tạo giúp chuyển đổi vào lưới điện với hiệu suất cao; hay công nghệ hydrogen lưu trữ năng lượng cũng đang được phát triển mạnh tại Nhật Bản.

TS Phùng Quốc Huy, Trung tâm nghiên cứu năng lượng Châu Á - Thái Bình Dương (APERC) gợi ý thêm về công nghệ thu giữ, sử dụng và lưu trữ CO2. Theo ông Huy, đây là tiềm năng để giảm phát thải từ các nhà máy nhiệt điện than tại Việt Nam.

Theo đó, TS Phùng Quốc Huy đưa ra mô hình thu trực tiếp từ nguồn phát thải như bể dầu chứa đã cạn kiệt, vỉa than, tầng nước sâu... Với vỉa than, khả năng lưu trữ ước tính khoảng 12 tỷ tấn CO2. Tuy nhiên, công nghệ này có chi phí rất lớn. Do đó, ông Huy đề xuất giao nhiệm vụ cho các viện nghiên cứu để tiến hành thử nghiệm công nghệ tại từng vị trí loại hình lưu trữ khác nhau.

Ngoài ra, TS Lê Xuân Khoa, Đại học Oxford (Anh) đề cập tới việc phát triển vật liệu ứng dụng trong hệ thống trữ lạnh, kho đông lạnh. Theo ông Khoa, khi ứng dụng vật liệu trong điều hòa không khí, sẽ giúp giảm nhiệt độ hơn 40%, với hiệu suất hệ thống giảm 19% và tiết kiệm năng lượng hơn 17%. Ở xe đông lạnh gắn trong container, thời gian làm lạnh lên tới 120 tiếng, độ ẩm duy trì 80-90%, so với hệ thống cũ giảm 86,7% năng lượng tiêu thụ. "Việc ứng dụng công nghệ giúp tăng lợi thế cạnh tranh xuất khẩu", ông Khoa nhận định.

Bên cạnh đó, trong khuôn khổ phiên thảo luận thứ 2 của diễn đàn, nhiều chuyên gia cũng gợi ý giải pháp hỗ trợ chuyển đổi năng lượng sóng biển, xây dựng hệ thống kiểm soát năng lượng tòa nhà thông minh dựa trên dữ liệu lớn (BigData), sử dụng điện toán đám mây, giám sát quản lý năng lượng theo hướng bền vững. Các công nghệ ứng dụng trong nông-lâm-ngư nghiệp như chiếu sáng thông minh, làm mát hỗn hợp hay tuần hoàn khép kín thu hồi nguồn nhiệt, khí dư thừa để phát điện.

Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam là hoạt động được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức thường niên từ năm 2017.

Năm 2022, Diễn đàn nhận được sự quan tâm tham dự của trên 600 đại biểu trong nước và quốc tế dưới hình thức trực tiếp và trực tuyến, trong đó khoảng 300 đại biểu tham dự trực tiếp và hơn 300 đại biểu tham dự trực tuyến với nhiều đại sứ quán các nước như: Pháp, Australia, Isarel, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Czech, Thái Lan, Đan Mạch...

Với chủ đề “Giải pháp tiết kiệm năng lượng bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng trong bối cảnh mới”, các đại biểu cùng tham gia thảo luận chính sách, giải pháp công nghệ hỗ trợ sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả nhằm phục chuyển dịch theo hướng tăng trưởng xanh, bảo đảm an ninh năng lượng.

Thu Thảo