Tiktoker Cún Bông, Hoàng Hường, Ngân 98: Quyền lực của các 'thánh chém' hay ếch chết tại miệng?

Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại, kiến tạo không gian kết nối, chia sẻ thông tin rộng lớn và mở ra cơ hội kinh doanh mới mẻ. Đặc biệt, sự trỗi dậy của các "người có ảnh hưởng" (KOL, Influencers) đã mang lại nhiều lợi ích, định hình xu hướng đến quảng bá sản phẩm, dịch vụ. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, cũng không ít trường hợp các cá nhân này lạm dụng sức ảnh hưởng của mình, tự trao cho mình một "quyền lực ngầm" để thực hiện những hành vi vi phạm pháp luật, gây ảnh hưởng xấu đến người tiêu dùng và xã hội.

KHI NGƯỜI NỔI TIẾNG BIẾN CHẤT VÀ BẤT CHẤP LUẬT PHÁP

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tục phát hiện những vụ việc tiêu cực liên quan đến những người có tầm ảnh hưởng trên các nền tảng xã hội. Điển hình là những vi phạm gắn với hoạt động kinh doanh của họ. Nhiều người nổi tiếng lạm dụng niềm tin khán giả, quảng cáo và bán tràn lan sản phẩm kém chất lượng, hàng giả. Họ phóng đại công dụng, đánh vào tâm lý hám lợi của người tiêu dùng, gây thiệt hại kinh tế và sức khỏe. Nghiêm trọng hơn, không ít người còn vướng vòng lao lý vì trốn thuế hay sản xuất hàng giả, gây thất thoát ngân sách và đe dọa sức khỏe cộng đồng.

Mới đây, Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế vừa tiếp tục đề nghị Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử xử lý fanpage "Dược phẩm Hoàng Hường Meli chính hãng" vì vi phạm quảng cáo. Đây là động thái mới nhất sau nhiều công văn yêu cầu kiểm tra, xử lý các sản phẩm của Hoàng Hường và những cá nhân như Ngân 98, Ngân Collagen.

Nói riêng về hoạt động kinh doanh liên quan đến thương hiệu Hoàng Hường thì đây không phải lần đầu tiên thương hiệu này dính vào bế bối. Bà Hoàng Thị Hường (SN 1987, Phú Thọ), Tổng giám đốc Công ty cổ phần dược phẩm Hoàng Hường và chủ phòng khám Nha khoa quốc tế Hoàng Hường Confident Smile, từng được biết đến là nữ doanh nhân thành đạt. Tuy nhiên, người phụ nữ nhanh chóng vướng vào hàng loạt sai phạm.

Cụ thể, phòng khám nha khoa của Hoàng Hường bị Sở Y tế Hà Nội rút giấy phép từ tháng 12/2019 do sử dụng nhân sự, cơ sở vật chất không đúng quy định, nhưng vẫn tiếp tục hoạt động trái phép đến cuối năm 2020. Không những không xin lỗi, thương hiệu này vẫn rầm rộ trên mạng xã hội.

Hoàng Hường thường "flex" sự giàu có trên mạng xã hội trong quá trình quảng cáo sản phẩm

Năm 2021, Hoàng Hường tiếp tục gây tranh cãi khi quảng cáo sản phẩm nước súc miệng Care Medic có thể "trị tận gốc hôi miệng" và "chữa viêm lợi". Đến năm 2022, cô này lại tuyên bố viên xương khớp Hoàng Hường là "thần dược", có thể chữa khỏi 50-60% bệnh xương khớp chỉ trong 1-2 tuần.

Hậu quả là tháng 4/2022, Cục An toàn thực phẩm xử phạt công ty 65 triệu đồng vì quảng cáo sai sự thật. Dù vậy, chỉ một tháng sau, doanh nghiệp này tiếp tục bị cảnh báo vi phạm với các sản phẩm viên xương khớp và hoạt huyết. Gần đây nhất, Hoàng Hường lại quảng bá viên trinh nữ hoàng cung Crilin Women Health với những lời lẽ tương tự, khẳng định "được hội đồng khoa học thế giới công nhận".

Đáng chú ý bà Hường còn thường xuyên lên mạng xã hội phô diễn sự giàu có và có những phát ngôn gây tranh cãi.

Một trường hợp khác liên quan đến hoạt động kinh doanh trên mạng xã hội, vừa qua Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hà Nội vừa khởi tố Vũ Nam Phương (tức Vũ Hồng Phúc "Cún Bông"), cùng chồng là Nguyễn Nam Thắng và kế toán Chu Thị Mỹ Nhung về tội Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Cơ quan điều tra xác định, Vũ Nam Phương là một người có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội với hơn 300.000 người theo dõi trên Facebook và hơn 500.000 trên TikTok. Công an thành phố Hà Nội phát hiện Phương kinh doanh số lượng lớn hoa quả, thực phẩm chức năng tại cửa hàng VHP (29 Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm) và qua các kênh thương mại điện tử.

Theo cáo buộc từ năm 2023 đến nay, cặp vợ chồng này đã chỉ đạo kế toán chỉ kê khai doanh thu hơn 5 tỷ đồng, trong khi doanh thu thực tế ước tính ban đầu lên đến hơn 120 tỷ đồng. Hành vi này đã gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 10 tỷ đồng tiền thuế.

“QUẢ ĐẤM THÉP” TĂNG CƯỜNG KIỂM SOÁT HOẠT ĐỘNG CỦA KOL, KOC

Để thực sự đẩy lùi vấn nạn "quyền lực ngầm" và những hệ lụy nhãn tiền từ các cá nhân có ảnh hưởng trên mạng xã hội, vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước là cực kỳ then chốt. Cần một sự chuyển mình mạnh mẽ, từ việc rà soát và hoàn thiện hành lang pháp lý cho đến việc thực thi nghiêm minh.

Không thể phủ nhận tốc độ phát triển chóng mặt của mạng xã hội luôn đi trước các quy định pháp luật. Chính vì vậy, việc rà soát, bổ sung, và hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động kinh doanh, quảng cáo trên mạng xã hội là ưu tiên hàng đầu.

Tại Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội vừa qua, các đại biểu Quốc hội bày tỏ đồng thuận cao trong việc cần thiết phải siết chặt trách nhiệm của các KOL, người nổi tiếng khi tham gia quảng cáo. Đồng thời, việc sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo lần này được kỳ vọng sẽ lấp đầy các khoảng trống pháp lý, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, chặt chẽ nhưng vẫn phù hợp với sự phát triển năng động của ngành quảng cáo hiện đại.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, đã đề xuất nhiều quy định mới nhằm điều chỉnh hoạt động thương mại điện tử trong bối cảnh hiện nay.

Đáng chú ý, dự thảo Luật Thương mại điện tử mới đã chính thức luật hóa hoạt động livestream bán hàng và review sản phẩm có mục đích thương mại, coi KOL (người có ảnh hưởng) và KOC (người tiêu dùng có ảnh hưởng) là người bán hàng.

Cụ thể, livestream bán hàng được định nghĩa là việc truyền tải thông tin, hình ảnh trực tuyến để phục vụ hoạt động thương mại điện tử. Review sản phẩm là hoạt động đưa ra nhận xét, cảm nhận chủ quan hoặc khách quan về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ sau khi trải nghiệm.

Với định nghĩa này, khi KOL/KOC livestream hoặc review sản phẩm dẫn đến hành vi mua bán, họ sẽ phải chịu trách nhiệm như một người bán hàng. Điều này đồng nghĩa với việc họ phải đảm bảo thông tin đưa ra đúng sự thật, không gây hiểu nhầm. Nếu tiếp tay tiêu thụ hàng giả, hàng vi phạm pháp luật, họ hoàn toàn có thể bị xử lý nghiêm minh theo quy định.

Song song với việc hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm, đặc biệt là các trường hợp tái phạm là yếu tố then chốt để tạo sức răn đe. Các cơ quan chức năng cần chủ động trong việc giám sát các hoạt động của người nổi tiếng trên mạng xã hội, không chỉ dựa vào phản ánh từ công chúng.

Tại kỳ họp nghị trường Quốc hội, Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cũng đề xuất xử lý nghiêm các trường hợp người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, gây thiệt hại cho người tiêu dùng. Đại biểu Thu dẫn chứng từ các vụ việc liên quan đến sữa giả, thực phẩm chức năng giả xảy ra thời gian qua. Theo đó, mặc dù các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm này đều có đủ giấy tờ kiểm định, kiểm nghiệm, công bố sản phẩm, nhưng thực tế vẫn bị cơ quan chức năng xác định là hàng giả.

“Như vậy, việc yêu cầu các ca sĩ, nghệ sĩ, người nổi tiếng hay KOL kiểm tra tài liệu pháp lý liên quan đến sản phẩm là rất khó khả thi trên thực tế,” đại biểu nhấn mạnh.

Từ thực tiễn này, đại biểu Trần Khánh Thu đề xuất cần sửa đổi, bổ sung quy định nhằm tăng tính khả thi trong việc xác lập trách nhiệm và cơ chế bồi thường khi xảy ra hành vi quảng cáo sai sự thật, đặc biệt là với các đối tượng có sức ảnh hưởng. Bà kiến nghị xem xét bổ sung nghĩa vụ liên đới bồi thường đối với nghệ sĩ, người nổi tiếng nếu quảng cáo sai sự thật, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Hà My