Tìm giải pháp thúc đẩy thị trường tài chính xanh

Thách thức cả về khung pháp lý và vốn

Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn năm 2050. Người đứng đầu Chính phủ cũng đã khẳng định: Tăng trưởng xanh là một trong hai yếu tố cốt lõi của quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh và phát triển nhanh, bền vững. Đặc biệt, Việt Nam đã tham gia tích cực, có trách nhiệm cùng cộng đồng quốc tế khi Thủ tướng Chính phủ cam kết tại Hội nghị các bên tham gia Công ước Khung của Liên Hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) về phát thải ròng bằng 0 đến năm 2050 và mục tiêu này tiếp tục được nhấn mạnh tại COP28.

Theo báo cáo quốc gia về khí hậu và phát triển cho Việt Nam của World Bank, Việt Nam cần nguồn lực rất lớn, khoảng 368 tỷ USD cho cả giai đoạn đến năm 2040, tương đương 20 tỷ USD mỗi năm để hướng đến tăng trưởng xanh và bền vững.

Thực hiện chủ trương của Chính phủ, Bộ Tài chính đã ban hành và triển khai Kế hoạch hành động của ngành tài chính về tăng trưởng xanh như: Xây dựng, hoàn thiện các chính sách tài chính liên quan tới thúc đẩy tăng trưởng xanh, trong đó trọng tâm là phát triển thị trường vốn xanh và các sản phẩm tài chính xanh. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các bên liên quan đã triển khai nhiều hoạt động nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững, nâng cao nhận thức của thành viên thị trường, doanh nghiệp niêm yết về tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, về các sản phẩm tài chính xanh. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính đang xây dựng Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam trên cơ sở phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan có liên quan. Đề án đang được hoàn thiện để trình các cấp có thẩm quyền ban hành. Theo đó, đến năm 2025, Việt Nam sẽ thí điểm và đến năm 2028 vận hành chính thức sàn giao dịch tín chỉ carbon.

Đối với thị trường tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Chỉ thị về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường, xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030. Các ngân hàng thương mại của Việt Nam cũng đang chuyển sang hoạt động cấp tín dụng xanh cho doanh nghiệp. Theo Ngân hàng Nhà nước, giai đoạn 2017-2022, dư nợ cấp tín dụng của hệ thống ngân hàng đối với các lĩnh vực xanh có mức tăng trưởng dư nợ bình quân đạt hơn 23%/năm. Quy mô và tỷ trọng vốn tín dụng của các tổ chức tín dụng đối với lĩnh vực kinh tế xanh tăng trưởng khá qua các năm, đến nay đạt gần 5% tổng tín dụng của nền kinh tế...

Mặc dù đã đạt được một số kết quả quan trọng bước đầu, nhưng hoạt động tài chính xanh cần được đẩy mạnh hơn nữa. Tín dụng xanh chưa đến 5% tổng vốn tín dụng cho nền kinh tế (hay mới có hơn 1,16 tỷ USD trái phiếu xanh được phát hành)… là những con số còn khá khiêm tốn so với nhu cầu vốn khoảng 20 tỷ USD trung bình mỗi năm để thực hiện các mục tiêu chuyển đổi xanh. Điều này đòi hỏi phải có các cơ chế, chính sách và giải pháp huy động nguồn vốn trong và ngoài nước, thúc đẩy phát triển thị trường tài chính xanh, khuyến khích dòng vốn tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực xanh. Bên cạnh nguồn tài chính phục vụ tăng trưởng xanh từ ngân sách nhà nước hay các nguồn vốn vay, hỗ trợ từ các nước, các định chế, tổ chức tài chính quốc tế, để phát triển thị trường tài chính xanh, Việt Nam cần phát triển song hành cả thị trường vốn xanh và thị trường tín dụng xanh.

Thúc đẩy phát triển thị trường tài chính xanh

Theo TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia tài chính, ngân hàng - những thách thức lớn nhất đối với nước ta hiện nay là: Chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể liên quan đến tài chính xanh (quy định về phân loại xanh và xác nhận dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh...); việc thẩm định, đánh giá và quản lý rủi ro môi trường, xã hội còn gặp nhiều khó khăn do đội ngũ chuyên gia, nhân sự trong lĩnh vực này tại Việt Nam còn khá hạn chế; thiếu cơ chế phối hợp và ưu đãi cho các hoạt động tài chính xanh (ưu đãi thuế, phí; về hạn mức tín dụng; về lãi suất...); các dự án xanh thường có kỳ hạn dài (có thể lên đến 20 năm), chi phí đầu tư lớn... trong khi các nguồn vốn cho vay của các tổ chức tín dụng thường là vốn huy động ngắn, trung hạn; nhận thức của thị trường đối với ESG (các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội, quản trị), tài chính xanh và bền vững chưa cao và chưa đồng đều...

Ông Nguyễn Bá Sơn - Phó Giám đốc Ban Kinh doanh vốn và tiền tệ - Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) - cũng chia sẻ, quy định về phân loại xanh (Taxonomy) của Việt Nam chưa được ban hành, việc thực hiện chuyển đổi xanh của doanh nghiệp còn hạn chế. Cùng quan điểm này, ông Vũ Chí Dũng - Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế - Ủy ban Chứng khoán Nhà nước - cho rằng thách thức phát triển thị trường vốn xanh tại Việt Nam là khung pháp lý vẫn đang được hoàn thiện. Hơn nữa, các cơ chế chính sách khuyến khích các doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư sản phẩm tài chính xanh còn hạn chế...

Từ đó, theo ông Vũ Chí Dũng, để thúc đẩy thị trường vốn xanh tại Việt Nam phát triển, cần hoàn thiện khung pháp lý, trong đó cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành; tiếp đến là tăng cường truyền thông, giáo dục và đào tạo về phát triển bền vững, tài chính xanh cho cơ quan quản lý, thành viên thị trường, doanh nghiệp, nhà đầu tư, và cộng đồng. Tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác xây dựng và phát triển thị trường vốn xanh, hướng tới thực hiện các thông lệ tốt trên thị trường chứng khoán gắn với tăng trưởng xanh. Đồng thời, nghiên cứu hoàn thiện và cơ cấu lại Chỉ số VNSI để phù hợp hơn với bối cảnh phát triển bền vững trên thị trường chứng khoán.

Còn ông Nguyễn Bá Sơn cho rằng, cần sớm ban hành quy định phân loại và xác nhận dự án xanh và xem xét sự tương đồng giữa các tiêu chí xanh của Việt Nam và các tiêu chuẩn quốc tế cũng như các chính sách ưu đãi để thu hút nhà đầu tư, đào tạo nguồn nhân lực về môi trường và xây dựng hệ thống dữ liệu về môi trường. Đồng thời, rất cần các hoạt động nâng cao nhận thức và khuyến khích doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi xanh; duy trì, mở rộng các cơ chế hỗ trợ chi phí phát hành, tư vấn kỹ thuật và khuyến khích các doanh nghiệp đầu ngành tiên phong phát hành chứng khoán xanh. Đối với các doanh nghiệp nói chung, để tăng hiệu quả chuyển đổi xanh, cần xây dựng tổng thể chiến lược thực hiện, trong đó có xác lập kế hoạch phát hành trái phiếu xanh ESG, lựa chọn trái phiếu phù hợp mục đích của doanh nghiệp ở từng giai đoạn. Sau đó phải đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích, đem lại các tác động tích cực cho môi trường, xã hội…/.

MINH ANH