Tìm hiểu hệ thống radar mới nhất Mỹ dùng do thám tại Biển Đen

Đoạn video được kênh Fighterbomber công bố trên Telegram, ghi lại một phi vụ được cho là diễn ra hôm 27.8. Dữ liệu theo dõi chuyến bay công khai cũng xác nhận có một chiếc P-8 của Hải quân Mỹ hoạt động trên Biển Đen trong ngày, cất cánh từ căn cứ Sigonella (Ý) và bay bốn giờ, cách không phận Nga khoảng 50 hải lý ngoài khơi Sochi.

Máy bay do thám P-8 mang theo cụm radar AN/APS-154 Advanced Airborne Sensor

Tuy nhiên, chưa rõ có phải đó chính là chiếc máy bay xuất hiện trong video hay không. Về phía Nga, loại tiêm kích xuất hiện trong đoạn ghi hình chưa được xác định, song nhiều khả năng thuộc dòng Flanker, có thể là Su-35S, vốn thường xuyên được triển khai cho các nhiệm vụ đánh chặn tương tự.

Lần chạm trán mới nhất giữa P-8 và tiêm kích Flanker của Nga đã diễn ra mà không có sự cố, nhưng quá khứ từng chứng kiến nhiều vụ việc căng thẳng.

Tháng 9.2022, Không quân Hoàng gia Anh nói một Su-27 đã phóng tên lửa không đối không về phía máy bay RC-135W của họ, dù chi tiết vụ việc còn gây tranh cãi.

Tháng 3.2023, theo đoạn video do Lầu Năm Góc công bố, một chiếc MQ-9 Reaper của Mỹ bị rơi sau khi va chạm với Su-27 của Nga. Sự xuất hiện của đoạn video mới này một lần nữa cho thấy mức độ căng thẳng cao trong các hoạt động giám sát trên không phận Biển Đen — một trong những bầu trời nóng bỏng và nhạy cảm nhất châu Âu hiện nay.

Điểm nhấn về hệ thống radar AN/APS-154

Điểm đáng chú ý nhất trong đoạn phim là việc P-8 mang theo và triển khai cụm radar AN/APS-154 Advanced Airborne Sensor (AAS).

Đây là hệ thống radar mạnh mẽ do Raytheon phát triển từ năm 2009, bắt đầu thử nghiệm vào năm 2014. Rất hiếm khi thấy cụm radar này hoạt động ở Biển Đen và càng hiếm thấy cảnh ăng-ten được hạ xuống khi bay, thay vì cất gọn dưới thân. Cơ chế triển khai đặc biệt SMPDM cho phép hạ radar xuống thấp hơn thân máy bay, tránh bị cản trở bởi động cơ và mở rộng tầm quét.

Các thông tin về AAS vẫn được giữ bí mật, chỉ biết rằng nó là radar mảng quét điện tử chủ động (AESA) với khả năng chỉ thị mục tiêu di động (MTI) và tạo ảnh radar khẩu độ tổng hợp (SAR). Điều này giúp nó theo dõi mục tiêu chuyển động trên biển lẫn trên bộ, phát hiện và chụp ảnh radar độ phân giải cao, kể cả ban đêm hoặc trong điều kiện thời tiết xấu. Ngoài ra, AAS có thể có thêm năng lực tác chiến điện tử bổ trợ.

Cảm biến AN/APS-154 Advanced Airborne Sensor (AAS) là một trong những hệ thống radar trinh sát hàng hải và trên không tiên tiến nhất của Hải quân Mỹ, được phát triển để tăng cường khả năng thu thập thông tin tình báo, giám sát và trinh sát.

Biển Đen, với mật độ hoạt động hàng hải cao và nằm cạnh vùng chiến sự ác liệt tại Ukraine, được xem là môi trường lý tưởng để P-8 mang AAS hoạt động. Hệ thống này đặc biệt hữu ích trong khu vực ven bờ, nơi cần đồng thời quét cả đất liền lẫn mặt biển — điều mà các radar truyền thống thường khó thực hiện.

Lịch sử phát triển

AN/APS-154 AAS được phát triển bởi tập đoàn Raytheon, là hệ thống kế thừa cho Radar Giám sát Ven biển (Littoral Surveillance Radar System - LSRS) AN/APS-149. Dự án này được khởi động nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của Hải quân Mỹ về một hệ thống có khả năng giám sát hiệu quả hơn ở các khu vực ven biển, nơi các mối đe dọa từ tàu thuyền nhỏ và tàu ngầm thường xuất hiện.

Hệ thống này được thiết kế để tích hợp trên máy bay tuần tra hàng hải P-8A Poseidon, một nền tảng bay hiện đại được Boeing phát triển dựa trên máy bay dân dụng 737. Việc kết hợp P-8A với AN/APS-154 giúp Hải quân Mỹ có một công cụ mạnh mẽ và linh hoạt để thực hiện các nhiệm vụ trinh sát tầm xa.

Tính năng đặc biệt

Điểm nổi bật nhất của AN/APS-154 là việc nó có thể quét cả hai bên thân máy bay cùng một lúc. Điều này giúp tăng gấp đôi phạm vi giám sát và bao quát một khu vực rộng lớn hơn nhiều so với các hệ thống radar chỉ quét một bên.

Hệ thống này có khả năng giám sát đa nhiệm, có thể phát hiện và theo dõi các mục tiêu di chuyển cả trên mặt nước (tàu nổi) và trên đất liền (xe cộ, thiết bị quân sự). Điều này rất quan trọng trong các chiến dịch ở khu vực ven biển, nơi mà các mục tiêu trên bộ và trên biển thường xen kẽ nhau.

Một trong những tính năng bí mật và giá trị nhất của AN/APS-154 là khả năng phát hiện tàu ngầm. Hệ thống sử dụng công nghệ radar tiên tiến để nhận diện các dấu hiệu nhỏ trên bề mặt đại dương, chẳng hạn như sóng nước hay vệt nước mờ, được tạo ra bởi tàu ngầm đang di chuyển ở độ sâu nông.

Sử dụng công nghệ AESA, AN/APS-154 mang lại hiệu suất cao với khả năng quét nhanh, độ phân giải cao và khả năng chống lại các biện pháp gây nhiễu điện tử của đối phương.

AN/APS-154 được lắp trong một pod (thiết bị gắn ngoài) kéo dài dưới bụng máy bay P-8A. Thiết kế này có một cơ chế đặc biệt cho phép pod được hạ thấp xuống trong quá trình hoạt động, đảm bảo tầm nhìn của radar không bị cản trở bởi thân máy bay và động cơ, từ đó mang lại khả năng quét tối đa.

Bùi Tú