Tìm kiếm lợi thế kinh doanh từ bền vững

hồ sơ và thành tựu bền vững của doanh nghiệp đã trở thành một lợi thế cạnh tranh trực tiếp. Ảnh minh họa: TL

Từ lâu, lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp thường gắn liền với các yếu tố, như giá thành, chất lượng sản phẩm hay hình ảnh thương hiệu. Có những doanh nghiệp cạnh tranh về giá, thông qua việc hạ thấp chi phí sản xuất và bán số lượng lớn với biên lợi nhuận mỏng. Cũng có những doanh nghiệp cạnh tranh bởi định vị khác biệt, chẳng hạn như Apple, với chiếc iPhone luôn được săn đón dù giá cả không hề thấp. Tuy nhiên, đã đến lúc cập nhật thêm những “nguồn” lợi thế cạnh tranh mới, bao gồm cả phát triển bền vững.

Với không ít chủ doanh nghiệp, cạnh tranh dựa trên bền vững vẫn rất xa vời, chủ yếu là câu chuyện truyền thông, hay nằm trên lý thuyết. Tuy nhiên trong thực tế, đã có nhiều trường hợp điển hình chứng minh rằng phát triển bền vững hoàn toàn có thể song hành cùng với tăng trưởng kinh doanh, giúp doanh nghiệp định vị khác biệt và mở ra cơ hội mới. Liệu đây chỉ là một hiện tượng riêng lẻ, hay sẽ sớm trở thành một xu hướng?

Xem bền vững như một phương tiện tạo lợi thế

Khi triển khai thực hành, doanh nghiệp thường được khuyến khích về việc thiết lập một phòng ban Bền vững/ESG trong cấu trúc tổ chức, như một biểu hiện của sự “hợp thức hóa” và chuyển đổi thực chất. Tuy nhiên, bền vững không nên được nhìn nhận thuần túy như một chức năng. Thay vào đó, đó là một định hướng có khả năng tác động và tích hợp với những chức năng khác, như sản xuất vận hành, truyền thông tiếp thị, hay tài chính kế toán.

Lấy ví dụ về bền vững trong hoạt động sản xuất chẳng hạn. Tiếp cận phát triển bền vững thông qua đánh giá vòng đời sản phẩm, doanh nghiệp không chỉ có thể tạo tác động tích cực tới môi trường, mà còn tiếp cận thêm cơ hội cải tiến quy trình sản xuất, tối ưu thiết kế, hay giảm chi phí nguyên liệu. Khi được làm đúng cách, việc áp dụng bền vững trong kinh doanh chính là đang giúp doanh nghiệp vận hành một cách hiệu quả hơn.

Từ khía cạnh thương hiệu, việc thực hiện bền vững một cách đầy đủ, minh bạch và dựa trên cơ sở khoa học có thể đem lại hiệu quả ngoài mong đợi. Ngày nay, sản phẩm và thương hiệu bền vững có khả năng tạo ra định vị khác biệt rõ rệt trong mắt người tiêu dùng. Dù lo ngại về “tẩy xanh” đang khiến nhiều doanh nghiệp thận trọng, nhưng những đơn vị làm đúng, làm thật vẫn đang gặt hái được nhiều lợi ích cả về danh tiếng lẫn doanh thu.

Theo báo cáo của Brand Finance, tổ chức uy tín toàn cầu chuyên định giá thương hiệu, Viettel hiện dẫn đầu tại Việt Nam về “Giá trị bền vững được nhận biết” (Sustainability Perceptions Value), đạt 347 triệu đô la năm 2025. Các thương hiệu khác như Vietcombank, Vinamilk, Techcombank hay Petrolimex cũng nằm trong nhóm dẫn đầu.

Bền vững: lợi thế cạnh tranh trực tiếp

Ngày nay, hồ sơ và thành tựu bền vững của doanh nghiệp đã trở thành một lợi thế cạnh tranh trực tiếp. “Mức độ bền vững” đang dần được đưa ra như một tiêu chí lớn, bên cạnh danh sách tiêu chí về giá cả hay chất lượng sản phẩm. Dù doanh nghiệp có hướng đến chiến lược cạnh tranh bằng bền vững hay không thì cũng cần hiểu rằng, việc đạt được mức độ bền vững tối thiểu là cấp thiết để không bị loại bỏ khỏi lựa chọn thu mua. Điều này tương tự như việc một sản phẩm có chất lượng quá thấp sẽ rất khó để tồn tại trên thị trường, dù giá rẻ bao nhiêu đi chăng nữa.

Sự thay đổi này của thị trường xuất phát từ hai động lực chính: (1) tiến trình chuyển dịch chung của nền kinh tế hướng tới phát thải thấp, và (2) sự lan tỏa trong chính chuỗi giá trị của doanh nghiệp.

Ở cấp độ vĩ mô, bền vững ngày càng được ưu tiên trong các cơ chế, chính sách. Một ví dụ rõ nét là mua sắm công xanh (Green Public Procurement), khi cơ quan nhà nước ưu tiên lựa chọn hàng hóa, dịch vụ có tác động đến môi trường thấp hơn so với lựa chọn thông thường. Nhiều quốc gia như Liên minh châu Âu (EU), Canada hay Trung Quốc đã bắt đầu áp dụng cơ chế này, buộc các tiêu chí cạnh tranh phải thay đổi. Các nhà thầu đáp ứng tiêu chí bền vững dần có lợi thế rõ rệt khi tham gia đấu thầu các dự án công. Tại Việt Nam, lộ trình xây dựng thị trường carbon cũng đang được thúc đẩy, dự báo làn sóng áp lực tương tự sớm muộn cũng sẽ đến với doanh nghiệp trong nước.

Trong chuỗi cung ứng, sức ép này càng rõ. Quá trình chuyển đổi xanh chịu tác động mạnh từ cả thượng nguồn (nhà cung cấp) và hạ nguồn (khách hàng). Các doanh nghiệp tiên phong về bền vững thường “kéo” được chuỗi cung ứng cùng thay đổi, trong khi chính họ cũng chịu sức ép từ khách hàng và đối tác yêu cầu tiêu chuẩn cao hơn. Điều này biến bền vững thành một “át chủ bài”, không chỉ duy trì mối quan hệ kinh doanh mà còn mở ra cơ hội tiếp cận thị trường mới ngày càng rộng hơn.

BlueScope, nhà cung cấp thép lớn cho ngành xây dựng tại Việt Nam, gần đây đã đưa ra tiêu chuẩn lựa chọn nhà cung cấp bao gồm yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt về môi trường và xã hội. Giá cả và chất lượng sản phẩm, vốn từng là yếu tố then chốt, giờ không còn đảm bảo hợp đồng nếu doanh nghiệp không đáp ứng tiêu chí bền vững.

Học được gì từ việc chuyển đổi xanh của ngành xây dựng?

Nếu muốn thấy bền vững thực sự tạo ra lợi thế kinh doanh thế nào, hãy nhìn vào bất động sản và vật liệu xây dựng. Đây là ngành có chuỗi giá trị rất dài, từ sản xuất vật liệu, thi công, thiết kế cho tới bàn giao, và ở bất kỳ công đoạn nào cũng có cơ hội để bền vững tạo ra sự khác biệt.

Một tòa nhà xanh chẳng hạn, thường bắt đầu từ những viên gạch, thanh thép hay tấm kính ít phát thải và an toàn cho sức khỏe. Với nhà sản xuất, việc đầu tư công nghệ để sản xuất vật liệu xanh có thể khiến chi phí ban đầu cao hơn. Nhưng nếu chỉ nhìn vào giá sản phẩm thì chưa thấy hết ý nghĩa. Lợi ích thực sự chỉ rõ hơn khi ta nhìn vào bức tranh tổng thể của cả dự án.

Thứ nhất, chi phí vật liệu thường chỉ chiếm một phần trong tổng vốn đầu tư, nên phần tăng thêm không làm đội giá bán công trình lên quá nhiều. Thứ hai, nhiều dự án xanh còn được hưởng ưu đãi vay vốn, hỗ trợ từ Chính phủ hoặc tổ chức quốc tế, giúp bù đắp khoản chi ban đầu. Chính vì vậy, không ít chủ đầu tư ngày nay coi vật liệu xanh không phải là gánh nặng, mà là khoản đầu tư chiến lược. Lợi nhuận kép là khi vừa nâng giá trị công trình, vừa góp phần vào mục tiêu phát triển chung của xã hội.

Doanh nghiệp cần thêm tín hiệu từ thị trường để mạnh dạn hơn

Thực tế, mỗi ngành lại có bối cảnh phát triển bền vững rất khác nhau. Có ngành thuận lợi, dễ dàng tích hợp bền vững như xây dựng hay vật liệu xây dựng; nhưng cũng có nhiều ngành gặp rào cản khiến bền vững chưa dễ trở thành lợi thế. Đó có thể là do khung pháp lý chưa theo kịp, hạ tầng và công nghệ còn hạn chế, hay đơn giản là khách hàng và người tiêu dùng chưa thật sự quan tâm. Muốn thị trường “chín muồi” cho bền vững, chắc chắn cần thêm thời gian.

Nhưng điều này không có nghĩa doanh nghiệp phải ngồi chờ. Bền vững không nhất thiết phải bắt đầu bằng những mục tiêu to lớn hay chiến lược dài hơi. Nhiều khi chỉ cần vài bước đi nhỏ, nhưng mang lại hiệu quả tích cực, cũng đủ để tạo đà cho chặng đường xa hơn. Lại nói về ngành xây dựng, ngoài câu chuyện vật liệu xanh, còn những việc dễ làm hơn như quản lý hiệu suất điện, nước của tòa nhà. Ông Tim Tạ, Giám đốc Vinergy và chuyên gia năng lượng tại Green Transition: Hub, nhấn mạnh: “Các giải pháp bền vững như hiệu quả năng lượng luôn mang lại lợi ích kinh tế trong dài hạn và là khoản đầu tư ổn định, an toàn”.

Mở rộng ra, nguyên tắc này cũng đúng với nhiều lĩnh vực khác - từ khách sạn, nhà hàng cho tới kinh doanh bán lẻ. Với những doanh nghiệp đủ nhanh nhạy để nhận ra và khai thác, bền vững không chỉ là trách nhiệm hay hình ảnh, mà là một nguồn “vốn” mới để tái định nghĩa lợi thế cạnh tranh, ngay từ những bước đi đầu tiên.

(*) Green Transition Consulting & Training

Trần Đình Quân (*)